عملیات وعده صادق۲، اقدامی در چهارچوب حقوق بین الملل
نوشتاری از حجت الاسلام دکتر محمد حسین پورامینی، مدیر گروه حقوق بین الملل دانشنامه قرآن پژوهشگاه
آیت‌الله خامنه‌ای در خطبه نماز جمعه روز گذشته خود درباره عملیات وعده صادق۲ جمهوری اسلامی ایران علیه رژیم صهیونیستی و در پاسخ به شهادت اسماعیل هنیه بیان کردند که «همه‌ی این حملات و طوفان‌الاقصی که در سال گذشته تقریباً همین ایّام انجام گرفت، یک حرکت درستِ منطقیِ قانونیِ بین‌المللی بود و حق با فلسطینی‌ها بود. دفاع جانانه‌ی لبنانی‌ها از مردم فلسطین هم مشمول همین حکم است؛ آن هم قانونی، معقول، منطقی و مشروع است و کسی حق ندارد از آنها انتقاد کند که چرا شما در این دفاع وارد شدید. کار درخشان نیروهای مسلّح ما در دو سه شب قبل هم یک کار کاملاً قانونی و مشروع بود. کاری که نیروهای مسلّح ما کردند، کمترین مجازات برای رژیم غاصب صهیونی در برابر جنایت‌های حیرت‌آور آن رژیم بود؛ رژیم خون‌آشام، رژیم گرگ‌صفت و سگ هار آمریکا در منطقه. جمهوری اسلامی هر وظیفه‌ای در این زمینه داشته باشد، با قدرت و صلابت و قاطعیّت انجام خواهد داد.» در این نوشتار به تبیین اجمالی برخی از ابعاد حقوقی فرمایشات ایشان پرداخته می‌شود:
- نقض حاکمیت جمهوری اسلامی ایران: ترور اسماعیل هنیه در خاک جمهوری اسلامی ایران به‌وضوح نقض حاکمیت کشور محسوب می‌شود. بر اساس ماده ۲(۴) منشور سازمان ملل متحد (۱۹۴۵)، تمام اعضا موظفند از تهدید یا استفاده از زور علیه تمامیت ارضی یا استقلال سیاسی هر کشور دیگری خودداری کنند. این اصل تأکید می‌کند که هیچ دولتی حق مداخله در امور داخلی یا حاکمیت کشور دیگر را ندارد و اقداماتی مانند قتل در سرزمین یک دولت دیگر مستقیماً با این اصول در تضاد است.
در این مورد خاص، اسماعیل هنیه در زمان حمله در مأموریت سیاسی و دیپلماتیک از طرف حماس حضور داشت که بهعنوان نمایندگی مشروع بخشی از مردم فلسطین شناخته می‌شود. همچنین، طبق کنوانسیون جلوگیری و مجازات جرائم علیه اشخاص مورد حمایت بین‌المللی (۱۹۷۳)، هنیه بهعنوان شخصیتی مورد حمایت بین‌المللی در ایران محسوب می گردید. علاوه بر این، هر اقدام نظامی علیه شخصیت‌هایی در داخل خاک ایران نه‌تنها مصداق توسل به زور و تجاوز بود، بلکه اگر این حمله علیه یک غیرنظامی باشد، یک اقدام تروریستی نیز قلمداد می‌شود.
- ترور هدفمند، نقض حقوق بشر و حقوق بشردوستانه: ترور هدفمند به معنای اقدام نظامی یا امنیتی برای قتل یک فرد مشخص به‌طور عمدی و برنامه‌ریزی‌شده بود. طبق کنوانسیون‌های بین‌المللی، ترور هدفمند معمولاً نقض حقوق بشر و حقوق بین‌الملل بشردوستانه تلقی می‌شود. قتل‌های هدفمند عموماً حق بر حیات و الزامات شایسته قانون را نقض می‌کنند، زیرا این اعمال شامل کشتن فرد بدون دادرسی عادلانه و محاکمه قضایی است. دیوان بین‌المللی دادگستری در قضایای مشورتی «دیوار حائل» و «مشروعیت تهدید و استفاده از سلاح هسته‌ای» اعلام کرد که حمایت‌های میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی، از جمله حق حیات، در زمان مخاصمات مسلحانه متوقف نمی‌شود. بنابراین، ترور اسماعیل هنیه یک عمل غیرقانونی و نقض حقوق بشر محسوب می‌شود.
- نقض حق بر مقاومت ملت فلسطین: شهادت اسماعیل هنیه بهعنوان اقدامی از سوی رژیم اشغالگر صهیونیستی، نه تنها نقض حق بر مقاومت ملت فلسطین است، بلکه مصداق بارزی از ترور دولتی و نقض اصول اساسی حقوق بین‌الملل محسوب می‌شود. حق بر مقاومت، حق مشروع ملت‌های تحت سلطه استعمار و اشغال است و به آنها اجازه می‌دهد تا علیه ظلم و اشغالگری به مبارزه بپردازند. در این راستا، رژیم صهیونیستی با به شهادت رساندن هنیه، به‌وضوح حقوق بنیادین این ملت را نقض کرده و به تداوم سیاست‌های اشغالگری خود دامن زده است.
مردم فلسطین با توجه به شرایط تاریخی و فرهنگی خود، از حق مسلم مبارزه برای کسب خودمختاری و استقلال برخوردارند. این حق به‌ویژه زمانی مشروعیت می‌یابد که امکان کسب حقوق یک ملت به شیوه‌های مسالمت‌آمیز وجود نداشته باشد. در این زمینه، اقدامات حماس و دیگر گروه‌های مقاومت، در راستای پایان بخشیدن به اشغالگری و تحقق حقوق انسانی و ملی ملت فلسطین، تلاش برای احقاق حق بر مقاومت تلقی می‌شود.
بنابراین، اقدام رژیم صهیونیستی در به شهادت رساندن اسماعیل هنیه، نه تنها نقض حق بر مقاومت است، بلکه یک جرم بین‌المللی و تجاوز به حقوق بشری نیز شناخته می‌شود. این اقدام به تضعیف اصول حاکمیت قانون و عدالت در سطح بین‌المللی منجر می‌شود و باید بهعنوان یک عمل غیرقانونی و غیرانسانی محکوم شود.
- حق ذاتی دفاع مشروع جمهوری اسلامی ایران در پاسخ به تجاوز رژیم صهیونیستی
براساس ماده ۵۱ منشور سازمان ملل، هر دولتی در صورت وقوع حمله مسلحانه حق دارد اقدام تلافی‌جویانه کند. این ماده به وضوح حق دفاع مشروع را برای کشورها در برابر تهدیدات و حملات مسلحانه تصریح می‌کند. در این راستا، جمهوری اسلامی ایران به دلیل تجاوز رژیم صهیونیستی به حاکمیت خود و ترور اسماعیل هنیه، بهعنوان یک اقدام مشروع و قانونی، حق دارد از این ماده بهره‌برداری کند.
تجاوز رژیم صهیونیستی به خاک جمهوری اسلامی ایران و اقدام به ترور یک شخصیت سیاسی در قلمرو سرزمینی کشور، نه تنها نقض حقوق بین‌الملل بلکه تهدیدی جدی علیه تمامیت ارضی و استقلال سیاسی ایران محسوب می‌شود. بر اساس اصول حقوق بین‌الملل، این عمل تجاوزکارانه مستلزم واکنش فوری و متناسب از سوی جمهوری اسلامی ایران است.
علاوه بر این، تاریخچه حقوق بین‌الملل نشان می‌دهد که شورای امنیت سازمان ملل نیز در موارد مشابه، همچون ترور ابوجهاد در تونس، اقدام رژیم صهیونیستی را بهعنوان تهدیدی علیه صلح و امنیت بین‌المللی شناسایی و محکوم کرد. این سابقه و رویه حقوقی به جمهوری اسلامی ایران امکان می‌دهد که در چهارچوب حقوق بین‌الملل، از خود دفاع کند.
در نتیجه، جمهوری اسلامی ایران با استناد به حق ذاتی دفاع مشروع، قانوناً به تجاوزات رژیم صهیونیستی واکنش نشان داده و از حاکمیت و امنیت ملی خود دفاع نموده است. بنابراین باید گفت که این اقدام نه تنها پاسخ به حملات نظامی رژیم صهیونیستی، بلکه گامی ضروری در راستای حفظ صلح و امنیت منطقه‌ای و بین‌المللی محسوب می شود .
