به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، به نقل از حوزه چهاردهمین نشست از دوازدهمین دوره کرسی‌های آزاداندیشی با عنوان «نظریه مشارکت در نظام مردم‌سالاری دینی» به همت مجمع هماهنگی پیروان امام و رهبری استان قم و اندیشکده مطالعات طلوع مهر برگزار شد، نقش احزاب در ارتقاء مشارکت سیاسی و گفتمان‌سازی مورد بررسی قرار گرفت. این نشست به صورت حضوری و مجازی در دانشگاه طلوع مهر قم برگزار شد.
حجت الاسلام والمسلمین محسن مهاجرنیا در ابتدای این نشست به موضوع مشارکت در تعیین سرنوشت اشاره کرد و بیان داشت که این مقوله بر مبانی مشخصی استوار است که از طریق آگاهی‌بخشی به جامعه منتقل می‌شود. این آگاهی‌بخشی باعث می‌شود مردم نسبت به سرنوشت خود و آینده‌شان حساس شده و انگیزه پیدا کنند که در تصمیم‌گیری‌های اجتماعی شرکت کنند.
وی در ادامه به بررسی وضعیت پیش از انقلاب پرداخت و بیان کرد که قبل از انقلاب، مردم به دلیل عدم احساس مسئولیت نسبت به آینده، سکوت مطلقی در زمینه آینده داشتند و هیچ مطالبه‌ای نسبت به آینده نداشتند. اما با افزایش آگاهی، مطالبات مردم نسبت به آینده شکل گرفت و زمینه‌های تعامل همگانی فراهم شد. این آگاهی و مطالبات مردم به تدریج از دل نظام شاهنشاهی بیرون آمد و قدرت تصمیم‌گیری در ملت شکل گرفت.
حجت الاسلام والمسلمین مهاجرنیا با اشاره به نقش مشارکت در توانمندسازی مردم، اظهار کرد: مشارکت یکی از اهداف و انگیزه‌های مهم در تعیین سرنوشت است.
وی به نقش مردم در انقلاب اشاره کرد و گفت که مردم با روحیه انقلابی و توانمندی که به دست آورده بودند، در برابر توپ و تانک‌های شاه با دست خالی مقاومت کردند. این توانمندی و روحیه کار جمعی، از طریق مشارکت شکل گرفت و در نهایت به ساختن آینده کمک کرد.
استاد فلسفه سیاسی در ادامه به دسته‌بندی انواع مشارکت پرداخت و اظهار داشت که مشارکت را می‌توان به دو دسته اصلی تقسیم کرد: مشارکت خودجوش و داوطلبانه و مشارکت غیرداوطلبانه. در مشارکت خودجوش، افراد آگاه بدون نیاز به تحریک یا فشار از بیرون، به‌طور خودکار به مسئولیت‌های اجتماعی خود می‌پردازند. اما در مشارکت غیرداوطلبانه، بخش دیگری از جامعه نیاز به تحریک و فشاری از بیرون دارند تا فعال شوند. این افراد معمولاً در برابر اقدام‌های اجتماعی منفعل هستند و برای ورود به صحنه نیاز به تشویق و آگاهی‌بخشی دارند.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در بخشی دیگر از سخنان خود، به مشارکت اربعینی پرداخت و گفت: این نوع مشارکت در سال‌های اخیر با شور و شوقی بی‌سابقه روبرو شده است.
وی بیان کرد: مقایسه حضور مردم در مراسم اربعین با سال‌های گذشته، نشان‌دهنده افزایش قابل توجهی در حضور و مشارکت مردم است. وی افزود که از موکب‌ها و ایستگاه‌های صلواتی در مسیر اربعین تا ارائه خدمات و پذیرایی‌های گسترده، نشان‌دهنده روحیه و اعتقاد مردم و همچنین مشارکت فعال در این مناسبت است.
حجت الاسلام والمسلمین مهاجرنیا در ادامه به ضرورت آگاهی‌بخشی برای افزایش مشارکت عمومی اشاره کرد و گفت: بخش عظیمی از جامعه در حال حاضر به مرحله‌ای رسیده که مشارکت آنها حالت منفعل دارد و نیازمند آگاهی‌بخشی است که برای فعال‌سازی این افراد و افزایش مشارکت عمومی، اطلاعات و اعتقادات صحیح باید به جامعه تزریق شود.
وی در بخشی دیگر از سخنان خود به اهمیت برنامه‌ریزی برای افزایش مشارکت مردم اشاره کرد و ادامه داد: باید به گونه‌ای برنامه‌ریزی شود که مردم به صداقت و راست‌گویی کسانی که دعوت به مشارکت می‌کنند، باور داشته باشند که این باور و اعتقاد کلید حضور و مشارکت مردم است.
مولف کتاب آینده پزوهی انقلاب اسلامی به دو رویکرد عمده در نظریات مشارکت اشاره کرد و گفت: این رویکردها شامل مشارکت مردم‌محور و مشارکت تولیدمحور می‌شود. در مشارکت مردم‌محور، تمرکز اصلی بر مردم و حضور آنها در تصمیم‌گیری‌ها است، در حالی که در مشارکت تولیدمحوربه فعال‌سازی چرخ‌های جامعه مربوط می‌شود.
وی در ادامه به مراحل چهارگانه مشارکت در نظام اسلامی اشاره کرد و افزود: این مراحل شامل شکل‌گیری هویت ملی و اسلامی، اسلامیت نظام، جمهوریت نظام و حفظ و تداوم ارکان نظام می‌شود که این مراحل نقش مهمی در تعیین سرنوشت و آینده جامعه دارد.
رئیس اندیشکده مطالعات انقلاب اسلامی طلوع مهر سپس به اهمیت حفظ ارکان نظام جمهوری اسلامی اشاره کرد و گفت: دو رکن اساسی اسلامیت و جمهوریت در نظام جمهوری اسلامی ایران به عنوان ارکان غیرقابل تغییر شناخته می‌شوند که طبق قانون اساسی هیچ‌کس نمی‌تواند به این ارکان دست بزند و آنها را تغییر دهد.
حجت الاسلام والمسلمین مهاجرنیا به نقش مشارکت مردم در شکل‌گیری و تداوم نظام جمهوری اسلامی اشاره کرد و ادامه داد: این نظام بر دو رکن اساسی “اسلامیت” و “جمهوریت” بنا شده است که مشارکت مردم از آغاز تا به امروز نقشی اساسی در شکل‌گیری، تثبیت و تداوم این نظام ایفا کرده است. این مشارکت از تدوین قانون اساسی گرفته تا انتخاب نمایندگان مجلس و رئیس‌جمهور، همه این مراحل با مشارکت فعال مردم انجام شد.
وی با اشاره به اهمیت مشارکت مردم در پیروزی انقلاب اسلامی، اظهار کرد: اگر مردم در صحنه حاضر نمی‌شدند، انقلاب هرگز به ثمر نمی‌نشست. امام خمینی (ره) به عنوان رهبر انقلاب، به تنهایی نمی‌توانست این پیروزی را محقق کند و حضور و پشتیبانی مردم عامل اصلی پیروزی بود.
رئیس اندیشکده مطالعات انقلاب اسلامی طلوع مهر با تاکید بر نقش بی‌بدیل مشارکت مردمی در پیروزی و استمرار انقلاب اسلامی، گفت: انقلاب اسلامی الگویی بی نظیر از مشارکت مردم است و این مشارکت همه‌جانبه، یکی از مهم‌ترین عوامل موفقیت و استمرار نظام اسلامی بوده است. امام خمینی (ره) با اصرار بر اینکه همه ساختارهای نظام باید به رأی و اراده مردم سپرده شود، نشان داد که مشارکت مردم در تمامی مراحل تصمیم‌گیری و اجرای سیاست‌های انقلاب اسلامی حیاتی است.
حجت الاسلام والمسلمین مهاجرنیا به نقش مشارکت مردم در مرحله اعمال قدرت اشاره کرد و افزود: حضور و تعامل مردم با دولت و نهادهای حکومتی در این مرحله می‌تواند به اجرای بهتر و کارآمدتر کردن سیاست‌ها کمک کند و نظام را در مسیر صحیح قرار دهد.
به گفته حجت الاسلام والمسلمین مهاجرنیا، نظریه مشارکت مردم مبتنی بر آموزه‌های دینی و قرآنی است و قانون اساسی مردم را به عنوان عاملان اصلی در تصمیم‌گیری‌ها و اعمال قدرت در نظام جمهوری اسلامی می‌شناسد.
وی در پایان به نقش اساسی مردم در نظارت بر عملکرد مقامات و کنترل قدرت اشاره کرد و گفت: نظریه مشارکت اسلامی با تأکید بر زمان‌مند کردن قدرت، تعیین اختیارات دقیق و نظارت‌های ساختاری و درونی، سعی دارد تا از طغیان و انحراف قدرت جلوگیری کند.
