شکل‌گیری یک تمدن، تابع شکل‌گیری ساختارها و فرایندهای آن است؛ در یک تمدن، اشخاص نقش مستقل ندارند بلکه جاری در نظامات آن هستند و افکار، احساس‌ها و رفتارهای آنها در این نظامات شکل می‌گیرد.
ساختارها و فرایندهای یک جامعه، می‌توانند در اثر مواجهه با نیازها، تعارض‌ها و تزاحم‌ها به‌صورت ناخودآگاه شکل بگیرند و به تدریج تکامل یابند و می‌توانند براساس سطح دانشی که در علوم انسانی در هر عصر و زمانه‌ای وجود دارد و برآیند آنها در مدل‌های توسعه و پیشرفت ظهور می‌یابد، شکل بگیرند.
مسلمانان مبتنی بر مبانی معرفتیِ خود، کتاب و سنت را از منابع دانشی برای شکل‌دهی به ساختارها و فرایندهای مورد نیاز یک تمدن می‌دانند و در طول دهه‌های گذشته تلاش مستمر برای اکتشاف این دانش کرده¬اند. تحقیق حاضر می‌کوشد تا مبانی و روش موجّه برای این اکتشاف را ارائه کند.
