به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، هشتمین همایش ملی سلامت معنوی با مشارکت فعال پژوهشگاه، دوم تا چهارم اسفندماه سال جاری در شهر مقدس قم برگزار شد.
سومین نشست از هشتمین همایش سلامت معنوی اسلامی با محوریت«سلامت معنوی قرآن بنیاد و ابعاد تمدنی، فرهنگی و هنری جامعه» با موضوع “تعامل(شناختی -عملی) دوسویه میان سلامت معنوی و فرهنگ عمومی در روند استکمال و سلامت فرد و جامعه” با ارائه حجت‌الاسلام دکتر مسعود اسماعیلی رئیس پژوهشکده فرهنگ و مطالعات اجتماعی پژوهشگاه، ۳ اسفند ماه ۱۴۰۲، در سالن همایش های غدیر دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم برگزار شد.
حجت الاسلام مسعود اسماعیلی با اشاره به تعامل دو سویه میان سلامت معنوی و فرهنگی عمومی جامعه، ابراز کرد: تأثیر معنویت در سلامت شرایط و الزاماتی دارد و ما در بحث فرهنگ هم همین بحث را داریم که بحث جدی در فرهنگ پژوهی است و غرض از این بحث مقایسه بین تأثیر معنویت در سلامت در حوزه فردی و اجتماعی و تأثیر فرهنگ بر سلامت در حوزه فردی و اجتماعی است.
وی با بیان اینکه بیشتر در این جلسه بر تأثیر فرهنگ بر سلامت تمرکز داریم، گفت: با توجه به تأثیر عرفان بر معنویت ما فرهنگ را به پیازی تشبیه می کنیم که از یک لایه درونی به لایه بیرونی گسترش پیدا می کند و لایه درونی و اساس جامعه فرهنگ است که عقاید، ارزش ها، آداب و رسوم و شیوه ها ظاهری و انضمامی رفتارهای اجتماع را فرا می گیرد.
رئیس پژوهشکده فرهنگ و مطالعات اجتماعی پژوهشگاه با بیان اینکه عرفان و معنویت تأثیر بسزایی در حوزه عقاید، ارزش ها و هنجارها دارد، گفت: ارزیابی ما از فرهنگ در جوامع فرهنگ عرفانی است، ما در هند در فرهنگ هندی به فرهنگ عرفانی می رسیم و عرفان در شکل گیری عقاید و ارزش ها درلایه های زیرین فرهنگ مؤثر است؛ در کشور ماهم همین طور است و به نظر می رسد بیشترین پایداری فرهنگ در ایران از قبل معنویت و عرفان بوده است.
وی با بیان اینکه نکته مهم در این خصوص بدیهی بودن تأثیر معنویت در فراروی فرهنگ عمومی است، گفت: معنویت برای فرهنگ پویایی درست می کند و اینطور نیست که همواره معنویت در حد فرهنگی که در آن مؤثر است تعریف شود و باقی بماند زیرا ما هیچ وقت نمی خواهیم اصالت معنویت و عرفان را به فرهنگ فرو بکاهیم.
رئیس پژوهشکده فرهنگ و مطالعات اجتماعی پژوهشگاه با اشاره به تأثیر فرهنگ بر معنویت گفت: فرهنگ یک کل جامعی است که زیر ساخت اجتماعی است و فرهنگ شناسان از زاویه نگاه خودشان فرهنگ را یک نظام یا خرده نظام در عرض بقیه نظام های اجتماعی تلقی نمی کنند بلکه یک نگاه مبنایی و اصیل به فرهنگ دارند و اگر ما بخواهیم به وضع عمومی اجتماع ساماندهی کنیم باید توجه داشته باشیم که فرهنگ در معنویت و هر چیزی که در اجتماع ساری و جاری می شود تأثیر می گذارد.
وی گفت: یکی از تأثیرات فرهنگ بر معنویت گسترده کردن معنویت در آحاد اجتماع است و خیلی از افراد از قبل فرهنگ معنوی می شوند؛ همین دیوان حافظ پر از معنویت و عرفان است و آشنایی ما ایرانی ها با عرفان از طریق فرهنگ حافظ خوانی شکل گرفته است؛ لذا قطعا فرهنگ بر معنویت آحاد جامعه تأثیر می گذارد.
حجت الاسلام مسعود اسماعیلی با اشاره به شیوه هایی که معنویت بر ما تأثیر دارد نیز از طریق فرهنگ است گفت: آداب و رسوم و محیط فرهنگی بر تجارب انسان به شدت تأثیرگذار است و آداب و رسومی که در ذیل معنویت و عرفان شکل می گیرد به شدت فرهنگی است و تحت تأثیر فرهنگ آن جامعه است.
رئیس پژوهشکده فرهنگ و مطالعات اجتماعی پژوهشگاه با اشاره به اینکه بیان معنوی که از طریق فرهنگ شکل می گیرد، گفت: زبان یک کشور که تابعی از فرهنگ است بر معنویتی که در جامعه وجود دارد تأثیر دارد و نمونه عالی آن ادبیات و زبان فارسی است.
رئیس پژوهشکده فرهنگ و مطالعات اجتماعی پژوهشگاه با اشاره به ارتباط معنویت و فرهنگ با سلامت جامعه، گفت: ممکن است معنویت و فرهنگ آثاری در سلامت فردی و اجتماعی داشته باشند ولی وقتی به صورت دو مؤلفه جدا از هم بررسی می شوند ممکن است به شدت باعث آسیب هم شوند و ضد سلامت باشند.
وی افزود: معنویت و فرهنگ هر دو بر سلامت معنوی و سلامت ذهنی و روانی در عرصه فردی و اجتماعی تأثیری بسزا دارند ولی وقتی در مقالات متعدد بررسی شده روشن شده که معنویت علاوه بر تأثیر بر سلامت می تواند آسیب زا هم باشد و معنویت های فرد گرا می توانند فرد را منزوی کنند و آثار انزوا بر سلامت روانی و جسمی مشخص است.
رئیس پژوهشکده فرهنگ و مطالعات اجتماعی پژوهشگاه افزود: فرهنگی که به شدت ظاهرگرا و مادی گرا است آحاد جامعه را در عرصه تعاملات اجتماعی از جمله در عرصه اشتغال و ارتباطات اجتماعی خالی از معنا می کند و موجب سرخوردگی و افسردگی می شود.
وی ادامه داد: یک تنظیم گر اجتماعی اگر بخواهد از معنویت و فرهنگ در سلامت خود استفاده کند به دنبال ادغام این دو است و اگر بخواهیم این ارتباط و تعادل را در معنویت و فرهنگ برای تأثیر در سلامت به کار ببریم باید بدانیم که تأثیر معنویت در سلامت جامعه از طریق فرهنگ ممکن است و باعث می شود معنویت موجب انزوا و اجتماع گریزی نشود.
حجت الاسلام مسعود اسماعیلی ادامه داد: تأثیر معنویت بر سلامت معنوی فردی هم از طریق فرهنگ است لذا افراد دو شخصیتی حاصل تربیت دوگانه در خانواده و مدرسه هستند و فردی که تحت تأثیر فرهگ معنوی ضد اجتماع می شود برایش آسیب زا خواهد بود.
وی گفت: فرهنگ بدون معنویت اغلب دچار مادی گرایی و ظاهر گرایی در جامعه می شود که فرسودگی های شغلی یکی از آسیب های فرهنگ های بدون معنا است .
حجت الاسلام مسعود اسماعیلی با بیان اینکه برخی معتقدند که فرهنگ دینی عاری از این مشکلات است، گفت: فرهنگ دینی به دو قسم معنوی و شریعتی تقسیم می شود؛ فرهنگ دینی که به شدت شریعت زده شود و همه چیز را در اصول فقهی و باید ها و نباید های فقهی ببیند و دین را به فقه تقلیل دهد دچار بی معنایی می شود و فرد در این فرهنگ به نظمی اجبار می شوند که به دنبال زدودن و فرار از آن هستند.
وی در ادامه به جدی بودن تضادهای درونی بین معنویت و فرهنگ اشاره کرد و گفت: حل تعارض و تضاد راهکارهای مختلفی از جمله اجتناب، پذیرش، تسلیم، رفتار تعاملی و مصالحه دارد و ما از آنجایی که معنویت را در سلامت نیاز داریم نباید یکی را به نفع دیگری حذف یا تضعف کنیم و این مدل فقط در تعامل اتفاق می افتد و تعامل نیز نیاز به ارتباط دارد و ارتباط هم به زبان مشترک نیاز دارد.
رئیس پژوهشکده فرهنگ و مطالعات اجتماعی پژوهشگاه با بیان اینکه ارتباط باید نوعی برخورد دیالکتیک در راستای ادغام باشد نه حذف، گفت: معنویت نمی تواند یک نظام یکپارچه تولید کند و باید این یکپارچگی در بستر فرهنگ عمومی شکل بگیرد .
