اهداف و اولویت های گروه فلسفه پژوهشگاه در سال ۱۴۰۳

به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، در راستای سلسله گفتگوهای علمی با مدیران گروه‌های پژوهشکده‌های علمی پژوهشگاه، به گفتگو با حجت الاسلام و المسلمین محمدجواد رودگر مدیر گروه فلسفه پژوهشگاه پرداختیم. در ادامه نظر شما را به مشروح گفتگو با ایشان جلب می‌کنیم:

 اولویت‌های سال ۱۴۰۲ گروه فلسفه چه بود  و تا چه حدی محقق شد؟

گروه فلسفه به دلیل موقعیت خاص علمی و نوع تاثیرگذاری که در علوم انسانی مختلف دارد باید از جایگاه معرفتی ویژه‌ای برخوردار شده و نسبت به رسالت خود بر پایه هویتی که دارد، معطوف به امتداد اجتماعی فلسفه در نسبت با تمامی گروه‌های علمی و تعامل با آنها و نیازهای بنیادی، راهبردی و کاربردی نقش آفرین باشد و نیل به چنین موقعیتی ممکن نیست مگر اینکه هندسه کامل و جامعی از دو جهت:

الف) معرفتی
ب) مدیریتی برای آن تعریف و تنظیم شود.

بنابراین لازم است سازِ کار لازم و کافی را در مقام واقعیت نیز برای گروه تدارک کرد تا ایده و گفتمان مطلوب در این خصوص عملیاتی شده و از ذهنیت به عینیت تبدیل شود. بنابراین تحول جامع، مثبت و اشتدادی در این گروه و دانش‌های همگن و غیر آن می‌تواند در همه گروه‌های علمی مفید و موثر بوده و گروه را با کارآمدی خاصی در این زمینه مواجه سازد.

ناگفته نماند که این حقیقت زمانی تبدیل به واقعیت خواهد شد که اولاً ترابط و تعامل منطقی و تعریف شده بین گروه با گروه‌های دیگر بویژه در فلسفه‌های مضاف ایجاد شود ثانیاً امتداد اجتماعی فلسفه به طور جدی و واقع‌گرایانه پیگیری شود ثالثاً ظرفیت گروه از حیث شورای علمی و تصویب نظامِ موضوعات و نظامِ مسائل تحقیقاتی ارتقای واقعی نه مصلحتی پیدا کند و شورای علمی، واقعا شورای علمی پیش رونده و جلوتر از زمان با توانمندی‌های کاملا علمی باشد رابعاً گروه فلسفه با گروه‌های فلسفی برون پژوهشگاهی اعم از آموزشی و پژوهشی در تعامل سازنده و عالمان باشد خامساً جریان شناسی فلسفی معطوف به جریان‌های نوپیدا کرده و نقش و کارآمدی اش را در این زمینه متجلی سازد سادساً با انجمن تازه تأسیس فلسفه ترابط و تعامل فعال، پویا و همه جانبه در عرصه‌های گوناگون از جمله انتشار فصلنامه علمی پژوهشی داشته باشد. سابعاً گروه فلسفه با تقویت شورای علمی و جذب اعضای هیأت علمی رابطه اش را با دانشگاه و حوزه قوی تر و گسترده تر نموده و با مسائل نوپدید فلسفی و شبهات مرتبط مواجهه علمی در ابعاد مختلف نماید. ناگفته نماند که حرف در این زمینه فراوان است و اگر خدای سبحان توفیق داد و نقشه راه تحول و ارتقای گروه تنظیم شد بهتر و بیشتر می توان در این زمینه سخن گفت.

در اینجا خوب است به مطلبی اشاره کنم که برای نیل به اهداف و ایده‌های گروه حداقل به سه سرمایه نیاز داریم:

• سرمایه فکری، علمی و ایده ساز و گفتمان پرداز یا نرم افزاری.
• سرمایه مالی و مادی یا سخت افزاری
• سرمایه فرهنگی به معنای وجود اراده مستحکم، عزمِ جزم و انگیزه‌های لازم و کافی یا فعلیتِ قدرت نرم در اعضای هیات علمی گروه.

در هرحال  به نظر این کمترین، اولویت‌های گروه در سال ۱۴۰۳ عبارتند از:

• تکمیل و نهایی کردن طرح‌های نیمه تمام گذشته از سالهای دور تاکنون
• تدارک نقشه راه ارتقای گروه من جمیع الجهات والحیثیات و تعریف روشن و شفاف از امتداد اجتماعی فلسفه در دنیای امروز که فلسفه در عرصه علوم انسانی اسلامی، تامین نیازهای نظام، حوزه علمیه و جامعه چه کارکردهایی می تواند داشته باشد.
• پرداختن به فلسفه مضاف و زمینه سازی مدیریت علمی فلسفه‌های مضاف در گروه‌های علمی دیگر پژوهشگاه بعد از مشخص سازی جایگاه و نسبت گروه با گروه‌های علمی دیگر که در این خصوص اولین هم اندیشی نیز برگزار شد.
• پیگیری تکمیل و آماده سازی تحقیقات آیه الله عابدی شاهرودی از سوی ریاست محترم پژهشگاه و زمینه سازی انتشار آنها که برای پژوهشگاه از ضرورت و اهمیت خاص بلکه خاص الخاصی برخوردار است، زیرا ریاست محترم پژوهشگاه نیز به تحقیقات نوآورانه این استاد سترگ حوزوی نگاه ویژه ای داشته و انتشار تحقیقات و کتب استاد عزیز را امتیازی برای پژوهشگاه تلقی می‌کنند. لازم به ذکر می باشد که تاکنون برخی کتب علمی از آیه الله استاد عابدی شاهرودی منتشر شده و اکنون تحقیقاتی با عناوین:

3. «نظریه اجتهاد»،
4. « فلسفه اسلامی بالمعنی الاخص»،
5. «نقد قوه شناخت جلد اول(با ویراست جدید و مجلدات دیگر)‏»

• «عدل جمعی الهی» و تحقیقات دیگر را در دست پژوهش و نگارش دارند که امیدواریم ان‌شاءالله در سال جاری جهت طی نمودن فرایند نشر به گروه تحویل و سپس به شورای آثار و از آنجا برای چاپ و نشر به انتشارات ارسال گردد. لازم به ذکر است که در تمامی کتب و تحقیقات یاد شده حجه الاسلام والمسلمین جناب استاد اردستانی نقش فعال و درخور ستایشی دارند.
• انتشار منظومه فکری آیه الله العظمی مکارم شیرازی(دامت برکاته) که بوسیله استاد محترم حجت الاسلام والمسلیمن دکتر خسروپناه به عنوان موظفی مشارالیه در گروه فلسفه انجام شد و بفضل الهی بزودی منتشر خواهد شد و به احتمال زیاد با تدبیر خاص و با حضور آیه الله مکارم و ریاست محترم عالیه پژوهشگاه رونمایی خواهد شد.
• پرداختن به موضوعاتی مانند فضای سایبر، علوم شناختی و … که تحقیق «هستی‌شناسی فضای سایبر (با تکیه بر هستی‌شناسی اسلامی)» توسط حجت الاسلام والمسلمین دکتر مسعود اسماعیلی،‌ نهایی شده و در مرحله انتشار قرار دارد.

 لطفاً در خصوص فعالیت‌های گروه و نوع فعالیت‌های آنها توضیح دهید؟

فعالیت‌های گروه با هویت فلسفی و ماهیت کاملا علمی براساس تمحض اول و دوم اعضای محترم هیات علمی و براساس برنامه‌های پیشنهادی طی فرایندی که در شورای علمی گروه مورد بحث و تبادل نظر و تصویب قرار گرفته و آنگاه در شورای پژوهشکده مورد بحث و تبادل نظر و احیانا حک و اصلاح قرار گرفته و پس از طی مراحل رفت و برگشتی به گروه، از طریق پژوهشکده برای تصویب نهایی به شورای پژوهشگاه ارسال می شود.

نوع فعالیت‌های پژوهشی متناظر به مولفه‌های ذیل تعریف و تنظیم خواهد شد:

الف) تمحض محوری
ب) نیازمحوری معطوف به نیاز جامعه علمی فلسفی، نظام اسلامی و جامعه اسلام
ج) بنیادی، راهبردی و کاربردی
د) امتداد اجتماعی فلسفه
ه) فلسفه مضاف به علوم و امور
و) سوال و شبهه محوری.

اما فعالیت‌های ترویجی و اثربخش نیز براساس ویژگی‌هایی در قالب‌های زیر صورت می‌گیرد:

• نشست‌های علمی
• کرسی‌های علمی
• سمینار علمی
• یادداشت‌های علمی و اجتماعی
• مصاحبه‌های علمی و اجتماعی
• حضور علمی در مراکز آموزشی و پژوهشی
• مدیریت یا دبیری علمی برخی همایش ها و هم اندیشی‌ها، یا ارائه نظر و نظریه یا نقد انظار علمی در کرسی‌های علمی ترویجی یا نظریه پردازی
• انجام برخی تحقیقات علمی برای مراکز علمی براساس معیارهای ارتقای رتبه علمی
• فعالیت‌های فرهنگی – تبلیغی مناسبتی و غیرمناسبتی
• حضور مدیریتی در برخی مسئولیت‌های درون پژوهشگاهی و احیانا مسئولیت‌های کلان و کارآمد در مراکز آموزشی و پژوهشی.

 چند رخداد مهم پژوهشی اعم از نشست، کرسی و غیره را برای برگزاری در سال ۱۴۰۲ تا به حال انجام شده است؟

• انجام بیش از ۳۰ مورد فعالیت رسانشی (مصاحبه، یادداشت‌های گوناگون علمی و مناسبتی، سخنرانی و …)‌ توسط اعضای محترم هیات علمی گروه
• برگزاری ۵ نشست علمی،‌هم‌اندیشی و کرسی علمی ترویجی (مانند هم‌اندیشی «نسبت و مناسبات دانش فلسفه با فلسفه‌های مضاف»، کرسی علمی ترویجی «تأملی بر حکمرانی نهاد علم؛ بنیاد ارزشی، اصول و پیامدهای تربیتی مورد انتظار، از منظر معارف تعالی‌بخش اسلامی» و … )

 آیا حوزه‌های تمحض تعریف شده در گروه، اخیراً به روز رسانی شده و یا متناسب با نیاز جامعه هدف تغییر کرده‌اند؟

یکی از ابتکارات ریاست محترم پژوهشگاه تعریف و تنظیم تمحض‌های علمی برای گروه‌های و اعضای هیات علمی پژوهشگاه بود و هست که بسیار بنیادین و مهم هست…در بازه‌های زمانی مختلف بازنگری هایی صورت گرفت لکن بنظر می رسد بایسته است بعد از تجربه محققان در تمحض‌های خودشان و نیازهای ۱- حوزه ۲- نظام ۳- جامعه اسلامی در تمحض ها بازنگری واقع گرایانه متناظر به محقق و موضوعات و مسائل تحقیقاتی انجام پذیرد که تدارک تمحض دوم در این خصوص می تواند کارآمدی خاص به خود را داشته و تمحض ها را روزآمد و معطوف به نیازهای یاد و مبتنی بر استعداد و ظرفیت‌های علمی اعضای محترم هیات علمی نماید. البته بازنگری در اهداف گروه‌های علمی از جمله فلسفه نیز متناظر به نیازهای زمان در عرصه‌های مختلف صورت گرفته و ابلاغ شد و گروه برنامه‌های آینده اش را براساس آن تنظیم کرده است.

 از تحقیقات جاری در گروه و آثاری که به مرحله چاپ و انتشار رسیده اند، برایمان بگوئید؟

در سال جاری و تا این تاریخ هنوز اثری از گروه منتشر نشده اما آثار زیر در مرحله نشر قرار دارند:

در انتها، مهمترین دغدغه شما به عنوان مدیر گروه فلسفه در سال ۱۴۰۳چیست؟

• رسیدن گروه به اهداف از پیش تهیه شده در سال ۱۴۰۳ با عملیاتی شدن برنامه‌های تحقیقاتی، اثربخشی و رسانشی
• حضور فکری و علمی همراه با منطق و اخلاق اعضای محترم در شورای علمی و بررسی موضوعات، مسائل و تحقیقات موظفی و غیرموظفی اعضا و درواقع حاکمیت آرامش در درون گروه با هدف پیشبرد اهدافش که الحمدلله تاکنون چنین بود.
• راه اندازی فضای باز گفتگوی یا گعده‌های علمی در مسائل مورد نیاز جامعه علمی به خصوص در زمینه فلسفه مطلق و مضاف و کارکردهای فلسفه در دوران نوین.

از سوی دیگر برخی دغدغه‌های حقیر عبارتند از ارتقای سطح علمی در شورای علمی گروه ها، وجود مباحثات آزاد علمی درعین تصمیم سازی و تصمیم گیری مدیریتی، دادن اختیار منطقی و واقعی به مدیران در ارتقای کمی و کیفی گروهها (نه عدم اختیار یا اختیار صوری)، حفظ کرامت شورای علمی گروهها و تصمیمات و مصوباتشان مگر درمواردی که با اصول و سیاست‌های کلان پژوهشگاه در تعارض باشد.  سطح بندی تحقیقات، تحقیقات بنیادی – راهبردی و کاربردی و انضمامی و تعریف درست و دقیق هرکدام و شاخصه گذاری برای هر سطح تحقیق بسیار مفید و سازنده هست و ترابط و تعامل علمی گروه‌های علمی همگن در پژوهشگاه مانند فلسفه و کلام و عرفان با هم.