به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، حجت‌الاسلام دکتر علیرضا قائمی‌نیا، عضو هیأت علمی گروه معرفت شناسی و علوم شناختی پژوهشگاه در گفت‌وگو با ایکنا درباره کاربرد هوش مصنوعی در پژوهش گفت: هوش مصنوعی از لحاظ گردآوری اطلاعات، دسته‌بندی کردن آنها و معرفی منابع جدید، توانایی‌های بسیار بالایی دارد و از این جهت می‌تواند کمک زیادی به پژوهشگران کند و حتی کتابخانه‌ها هم تبدیل به هوش مصنوعی شده و ما اطلاعات زیادی را از هوش مصنوعی به دست می‌آوریم، در واقع هوش مصنوعی، منبع اطلاعات ماست. در گذشته، وقتی کسی می‌خواست اطلاعاتی را درباره موضوعی به دست آورد، به منابعی مانند کتاب‌ها، دایرةالمعارف و … رجوع می‌کرد، اما اکنون به کمک هوش مصنوعی اطلاعات مورد نظر خود را به دست می‌آورند و گویا مهمترین منبع معرفت بشر شده است، به عبارتی وسیع‌ترین ذهن جمعی و مشترک را پدیدآورده است، ذهنی که همه در آن مشارکت دارند و اطلاعات را به دست می‌آورند.
نقش هوش مصنوعی در روش‌شناسی
وی با اشاره به نقش هوش مصنوعی در روش‌شناسی افزود: ممکن است در کره زمین دانشمندان زیادی روی یک ایده کار کنند، ولی به کمک هوش مصنوعی، هم می‌توانند با هم ارتباط برقرار کنند و هم به راحتی این اطلاعات را به دست آورند که چه کسی در ابتدا این ایده را مطرح کرده و یا به آنها پرداخته یا می‌پردازد. همچنین زمینه‌های متعددی را می‌توان به کمک هوش مصنوعی در زمان کوتاهی بررسی کرد و اطلاعات مورد نظر را به دست آورد. در واقع هم سرعت پژوهش را بالا برده و هم امکان تحقیق در زمینه‌های مختلف را فراهم می‌کند و یک محقق می‌تواند اطلاعات بی‌شماری را در زمان اندکی به دست آورد.
حجت‌الاسلام قائمی‌نیا ویژگی هوش مصنوعی در زمینه پژوهش را همگانی کردن اطلاعات دانست و بیان کرد: با وجود هوش مصنوعی دیگر مانند گذشته نیست که فقط افراد خاصی اطلاعات داشته باشند و امروزه همه می‌توانند در فضای اطلاعاتی که هوش مصنوعی به وجود آورده است، سهیم شوند. اطلاعاتی که رایگان دریافت می‌شود و یک بستر همگانی برای پژوهش و تحقیق است.
داوری آثار پژوهشی
وی با اشاره به نقش هوش مصنوعی در داوری آثار پژوهشی و مقالات و … گفت: در حال حاضر این کار انجام می‌شود، مثلاً وقتی می‌خواهید ببینید یک مقاله کپی شده و یا سرقت ادبی در آن وجود دارد نه، از طریق هوش مصنوعی به راحتی قابل تشخیص است و یا اینکه مقالات مشابهی در یک زمینه خاص وجود دارد یا نه و یا اینکه درباره یک موضوع چند مقاله وجود دارد و یا موضوع جدید و بی‌سابقه و یا تکراری است.
عضو هیأت علمی گروه معرفت شناسی و علوم شناختی پژوهشگاه در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه هوش مصنوعی به نوعی سرقت علمی را افزایش می‌دهد، بنابراین در پژوهش‌ها چه ملاحظاتی باید رعایت شود، بیان کرد: بعد از ورود چت جی‌پی‌تی، این مسئله قدری دشوارتر شده است و برخی سوء استفاده کرده و مقالات را از طریق این ابزار یا سایت‌های دیگر تهیه می‌کنند. بنابراین اگر بخشی از مقاله یا پژوهش از هوش مصنوعی گرفته شده است، باید به آن اشاره شود. البته امروزه ابزارهایی که بتواند سرقت علمی را تشخیص دهد، بسیار ضعیف هستند و بعید نیست در آینده نزدیک، هوش مصنوعی ابزارهایی را در اختیارمان قرار دهد که تشخیص بدهیم چه بخش‌هایی از مقاله مربوط به هوش مصنوعی و چه بخش‌هایی کار انسانی است.
هوش مصنوعی؛ دستیار تفکر
حجت‌الاسلام قائمی‌نیا درباره اینکه در دین اسلام بر تفکر و اندیشیدن بسیار تأکید شده است، اما هوش مصنوعی ما را حتی از موضوع‌یابی پژوهش بی‌نیاز می‌کند، آیا هوش مصنوعی نافی تفکر و اندیشیدن است، گفت: هوش مصنوعی به عنوان دستیار تفکر است و نباید جایگزین اندیشیدن شود. اگر انسان در تفکر و اندیشیدن مسیر صحیح را با کمک هوش مصنوعی طی کند، کمک‌کننده خواهد بود. اما متأسفانه در فضای علمی امروز، این نکته رعایت نمی‌شود و پیشرفت‌های هوش مصنوعی سبب ضعف در تفکر شده است و در آینده رایج خواهد شد که حتی برخی به خودشان زحمت اندیشیدن را نخواهند داد. اما کسانی که واقعاً اهل تحقیق هستند، می‌توانند استفاده‌های بهینه‌ای از هوش مصنوعی کنند و در عین استفاده از هوش مصنوعی، اصالت و عمق تفکر خود را داشته باشند. نکته مهم هم همین است که هوش مصنوعی را به عنوان دستیاری برای تفکر و پردازش در نظر بگیریم.
وی تأکید کرد: مراکز علمی و پژوهشی، دانشگاه و حوزه و … باید در این زمینه سریعاً وارد عمل شوند و چاره‌ای بیندیشند. اکنون قوانینی در رابطه با مالکیت فکری، نحوه استفاده از هوش مصنوعی در پژوهش و … نداریم و باید تدابیری اندیشیده شود تا استفاده مخرب از هوش مصنوعی نشود، هر چند کار بسیار دشواری است و بازار سرقت ادبی و علمی نیز داغ است و کسانی که سرقت‌های علمی می‌کنند، حتی به عنوان نخبه معرفی می‌شوند و کسانی که اهل تفکر نیستند، با استفاده از هوش مصنوعی خود را به عنوان یک متفکر معرفی می‌کنند و از این دست موارد در کشورمان بسیار است.
عضو هیأت علمی گروه معرفت شناسی و علوم شناختی پژوهشگاه ادامه داد: یکی از موارد دیگر، ترجمه آثار است که برخی با استفاده از گوگل ترنسلیت اقدام به ترجمه کتاب می‌کنند و با پردازش اندکی آنها را به نام خود منتشر می‌کنند و این به تدریج افزایش یافته است. ترجمه‌هایی که غیردقیق، غیرعلمی و غیرفنی هستند و این مسئله در جایگاه علمی کشورمان هم اثرگذار خواهد بود. چراکه مراکز بین‌المللی این مسائل را رصد می‌کنند. هوش مصنوعی به صورت جدی در کشورمان مطرح است و باید در مراکز دانشگاهی و حوزوی و … مورد توجه بیشتری قرار گیرد تا از آثار مثبت آن بهره‌مند شویم.
