به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی چهارمین جلسه از کارگاه “دانش‌افزایی هوش مصنوعی” با عنوان “دیگرافزار؛ چارجوبی جدید برای فهم رابطه انسان- ماشین هوشمند” توسط هسته حکمرانی و هوش مصنوعی مرکز رشد و خانه خلاق و نوآوری پژوهشگاه به صورت مجازی برگزار شد.
با توجه به تحولات شگرفی که توسط هوش مصنوعی در حوزه‌های مختلف به‌وجود آمده است، هسته حکمرانی و هوش مصنوعی مرکز رشد و خانه خلاق و نوآوری پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی نشست‌هایی را تحت عنوان کارگاه دانش‌افزایی هوش مصنوعی برگزار می‌نماید. چهارمین جلسه از این کارگاه علمی- آموزشی که حول موضوع اخلاق و فلسفه هوش مصنوعی بود، در تاریخ سه‌شنبه ۷ شهریور سال جاری با ارائه دکتر ابوطالب صفدری پژوهشگر پسادکتری فلسفه دانشگاه برمن آلمان و دبیر کارگروه طراحی موقعیت‌مند اندیشکده رستا، با عنوان «دیگرافزار؛ چارجوبی جدید برای فهم رابطه انسان- ماشین هوشمند» و با حمایت مرکز تعاملات بین‌المللی علم و فناوری معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری و برگزار شد.
صفدری ابتدا به بیان مفهوم عاملیت (Agency) در اخلاق پرداخت و دوگانه چیز- شخص (Thing-Person) را نقطه آغاز اختلاف در تصویر ارتباط انسان- ماشین عنوان کرد. وی در توضیح این مطلب از نگاه متعارف گفت: «شخص» می‌تواند عامل اخلاقی باشد، اما «چیز» نمی‌تواند. حال بحث بر سر این است که هوش مصنوعی شخص است یا چیز.
پژوهشگر پسادکتری دانشگاه برمن در تقریر مبانی موجود در شناخت ماهیت هوش مصنوعی گفت: عده‌ای هوش مصنوعی را صرفا ابزار می‌دانند. لذا آن را چیز قلمداد می‌کنند. عده‌ای دیگر آن را شخص می‌دانند؛ زیرا به‌عقیده آن‌ها واجد حیثیت‌های محوری شخص ازقبیل احساس و آگاهی است. عده‌ای نیز آن‌ها را به‌سان بردگان در قدیم هم چیز و هم شخص می‌دانند.
محقق حوزه اخلاق و فلسفه فناوری با نقد مبنای دوگانه چیز- شخص گفت: در یک گام سلبی باید بگوییم ما اصلا نمی‌دانیم چیز (ابژه) و شخص چیستند و چه تفاوتی واقعا بین آن‌ها وجود دارد. لذا تمایزی که مبنای این بحث قلمداد شده است، اصلا وجود ندارد. حتی رویکرد سوم نیز به مشکل می‌خورد؛ زیرا مثلا در قدیم وقتی یک برده مرتکب جرمی می‌شد، خود برده مورد تنبیه قرار می‌گرفت، نه مالک آن. اکنون ما چگونه می‌توانیم یک روبات را مجازات کنیم؟!
صفدری ادامه داد: در گام ایجابی می‌گوییم بحث را باید فراتر از دوگانه مزبور برد. هوش مصنوعی را می‌توان یک «دیگری» با الهام از فیلسوف معروف فرانسوی لویناس (Levinas) لحاظ کرد. او می‌گوید اولین ساحتی که ما باید بررسی کنیم، هستی‌شناسی نیست؛ اخلاق است، اخلاق به معنای کنش و واکنش ما با جهان. ما ابتدا وارد تعامل با دیگران شده و ازآن‌جا دارای شأن اخلاقی شدیم؛ یعنی به مثابه دیگری برای مخاطب نمایان شدیم. بعد از آن آگاهی ابداع شد و ما موجودیت یافتیم یا به‌تعبیردیگر موجودیت ما آشکار شد.
دبیر کارگروه طراحی موقعیت‌مند اندیشکده رستا در جمع‌بندی ایده خود گفت: ما دیگر لازم نیست در مورد این صحبت کنیم که آیا هوش مصنوعی آگاهی دارد یا خیر تا اگر آگاهی داشت آن را دارای شأن اخلاقی بدانیم و درغیراین‌صورت خیر؛ بلکه به این نگاه می‌کنیم که روبات در ارتباطات ما چگونه دارد تقویم می‌یابد. انسان‌ها با روبات‌ها به مثابه دیگری برخورد می‌کنند – چه روبات آگاهی داشته باشد و چه نداشته باشد- چنان‌که خود انسان‌ها نیز در ارتباطات با یکدیگر به مثابه دیگری ساخته شده و یا نمود پیدا کرده‌اند.
جلسه سپس با پرسش و پاسخ و ارائه نقد و نظر حاضران دنبال شد و حدود دو ساعت و نیم به طول انجامید.
برچسب‌ها
اخلاق هوش مصنوعی، فلسفه هوش مصنوعی، ماشین هوشمند، دیگری، دیگرافزار، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، مرکز رشد و نوآوری
