به گزارش اداره روابط عمومی و اطلاع رسانی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، کتاب اهداف قرآن براساس ترتیب نزول اثر حجت‌الاسلام عبدالکریم بهجت‌پور عضو هیات علمی پژوهشگاه در گروه مطالعات قرآن و حدیث پژوهشکده حکمت و دین‌پژوهی پژوهشگاه و توسط سازمان انتشارات پژوهشگاه به زیور طبع آراسته شد.
از جمله مباحث علوم قرآن آشنایی با اهداف قرآن است که با مطالعات درون قرآنی تبدیل به بحثی تفسیری در خدمت پدیده‌شناسی قرآن قرار می‌گیرد و مفسر با استفاده از خود قرآن سعی در شناخت قرآن خواهد داشت. موضوع اهداف قرآن در قرآن با سبک تفسیر موضوعی به روش مرسوم پژوهش شده است، اما روش تحقیق درکتاب پیش روی شما بر پایه تفسیر تنزیلیِ موضوعی گذاشته شده است؛ به این معنا که پس از نقد دانش تولیدشده تاکنون، مجموعه آیات اهداف قرآن را به ترتیب نزول آنها از قرآن استخراج کرده و پس از تبویب آنها متناسب با چهار دوره نزول قرآن همگام با دورههای پیشرفت دعوت دینی پیامبر (ص) سعی بر بازشناسی اهداف قرآن و فهم حکمت‌های نهفته در توزیع اهداف ۲۹گانه قرآن و سامانه بین آنها (اهداف کلان، جزئی، میانی و نهایی قرآن) متناسب با تبیین آنها در سیر نزول تدریجی قرآن دارد.
در بخشی از مقدمه این کتاب آمده است:
پژوهش پیش رو توصیفی ، تحلیلی و کتابخانه ای و با رویکرد سبک تفسیر تنزیلی ( به ترتیب نزول ) است. ابتدا آیات مرتبط با اهداف به ترتیب نزول از سراسر قرآن گرد آوری شده سپس در چهار دوره نزول قرآن که به تناسب سیر دعوت پیامبر اکرم ص اتفاق افتاد، تنظیم شد. و سپس ضمن نقد دیدگاه مفسران به بررسی آیات بر پایه روش تفسیر تنزیلی موضوعی پرداخته است. در این تفسیر از تمامی منابعی که مفسران در روشهای جامعی که مفسران به کار می برند، استفاده میشود.
شناخت هدف های کلان وخُرد قرآن و نقش هایی که در حیات انسان دارد، از بهترین راه های شناخت حکمت ها و عظمت های نهفته در این کتاب و تعیین کننده نوع و میزان انتظار از این منبع الهی است.
مسأله اصلی پژوهش، کشف حکمت توزیع إعلام و تبیین اهداف در سیر نزول قرآن است. برای دست یابی به پاسخ این پرسش اصلی (حکمت توزیع إعلام و تبیین اهداف در سیر نزول قرآن چیست؟)، برخی سوالات فرعی پیش روی محقق است که باید به آنها جواب دهد:
خدای متعال اهداف قرآن را در یک سوره بیان نکرد بلکه در مناسبت های گوناگون گوشه هایی از اهداف نزول قرآن را یاد آور شد. پژوهشگر در برابر توزیع معرفی اهداف قران در مجموعه ای از سوره های مکی و مدنی این کلام الهی با این سؤال مواجه است که حکمت توزیع اهداف قرآن در این سوره ها چیست؟
فرض بر این است که هر سوره ای هدف یا اهداف چند لایه ای را تعقیب می کند ومحتوای سوره ها مجموعه ای متناسب وهماهنگ را سامان داده است. در هرسوره، مجموعه ای از آیات کنار هم قرار داده شده که ترتیب، ارتباط و پیوستگی آنها مقاصد سوره ها را تأمین می کند. اهداف قرآن در لابه لای سوره هایی که خود دارای هدف و مقصودند قرار گرفته است. جا دارد سوال شود چه رابطه ای بین مقصود سوره و هدف یا اهداف گفته شده در سوره برای قران وجود دارد؟
تصورآن است که قرآن سیر تحول حساب شده ای را برای مردم رقم زده است و در هر سوره بخشی از این هدف را پیگیری کرده است. اهدافی از قرآن به فراخور پیشرفت دعوت دینی در دوره های مختلف نزول قران در مکه و مدینه بیان شده است، حال سوال آن است که چه حکمت هایی درتوزیع اهداف و انتخاب این سوره ها برای بیان اهداف مذکور وجود دارد؟
در نگاهی دیگر، آیات قرآن تنها یک گروه را مخاطب خود قرار نداده است بلکه هر یک از گروه های پیامبر، عموم مردم، محسنین، مومنین، متقین، اولو الالباب، اهل کتاب، مشرکان، کافران، قوم لجوج، ام القری و « من بلغ» قوم مؤمن و غیر اینها با مراتب مختلفی که برای هر کدام تصور می شود، مخاطبان آیات هستند. از سوی دیگر اهدافی که درباره هر یک از گروههای مخاطب مطرح شده گاه مشترک و زمانی متفاوت است. گاه برای برخی طبقات و گروهها اهداف متعدد و زمانی تنها یک هدف مطرح شده است. هر یک از این گروهها گاه تنها در یک مرحله از نزول قران و برخی در مراحل گوناگون نزول مخاطب اهداف شمرده شده اند؛ راز این تفاوت ها چیست؟
وظیفه مفسر کشف مراد جدی خدای متعال است. مراد های خدای متعال تنها در منطوق کلام و آیات نهفته نیست؛ برخی از مراد های خدای متعال در تقدیم و تقدم ها، سازمان و ساختار هماهنگ و حکیمانه آیات و قرائن پیوسته و متناسب با مراحل دعوت نهفته است. این بخش از قرائن چه اهدافی از قران را فرا روی مفسر قرار می دهد؟
کتاب اهداف قرآن براساس ترتیب نزول اثر حجت‌الاسلام عبدالکریم بهجت‌پور، با قیمت ۲۵۰۰۰۰ تومان راهی بازار نشر شد.
علاقمندان جهت تهیه کتاب و یا اطلاعات تکمیلی می‌توانند به وبگاه رسمی سازمان انتشارات پژوهشگاه به نشانی: www.poiict.ir مراجعه کنند.
