به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، نشست علمی با موضوع “تأملی در بخش سیاست برنامه هفتم توسعه“ یکشنبه ۲۹ مردادماه سال جاری توسط گروه سیاست پژوهشگاه با همکاری انجمن مطالعات سیاسی حوزه و اندیشکده مطالعات انقلاب اسلامی طلوع مهر برگزار شد.
در این نشست، اعضای هیأت علمی گروه سیاست پژوهشگاه؛ حجج اسلام و المسلمین و آقایان سیدسجاد ایزدهی، سیدکاظم سیدباقری، محسن مهاجرنیا و عبدالوهاب فراتی به عنوان سخنران و حجت الاسلام محمد ملک‌زاده به عنوان دبیر علمی نشست حضور داشته و تاملات و ملاحظات خود را در ارتباط با بخش سیاست برنامه هفتم مطرح نمودند.
- در ابتدا حجت الاسلام دکتر محمد ملک‌زاده ضمن تشریح روند تهیه و تنظیم و ابلاغ برنامه هفتم در مقدمه‌ای در خصوص برگزاری این نشست علمی توضیح داد:
مقام معظم رهبری در اجرای بند یک اصل ۱۱۰ قانون اساسی، سیاستهای کلی برنامه هفتم را که پس از مشورت با مجمع تشخیص مصلحت نظام و با اولویت پیشرفت اقتصادی توأم با عدالت تعیین شده است، به سران سه قوه، رئیس مجمع تشخیص مصلحت و رئیس ستاد کل نیروهای مسلح ابلاغ کردند.
سیاستهای کلی برنامه پنج ساله هفتم که محصول مشارکت فعال قوای سه‌گانه و سایر ارکان نظام می باشد، در ۷ سرفصل «اقتصادی»، «امور زیربنایی»، «فرهنگی و اجتماعی»، «علمی، فناوری و آموزشی»، «سیاسی و سیاست خارجی»، «دفاعی و امنیتی»، «اداری، حقوقی و قضایی» و در ۲۶ بند تصویب شده است که در این نشست علمی تاملاتی در ارتباط با بخش سیاست برنامه هفتم ارائه خواهد شد. لازم به توضیح است که در سرفصل سیاسی و سیاست خارجی برنامه ذیل بندهای ۲۱ و ۲۲ به دو موضوع کلان اشاره شده است: در بند ۲۱ آمده است: «کنش‌گری فعال در دیپلماسی رسمی و عمومی با ایجاد تحول و ظرفیت‌سازی ارزشی و انقلابی در نیروی انسانی در دستگاه دیپلماسی و همکاری هدفمند و مؤثر سازمان‌ها و نهادهای مسئول در امور خارجی». در بند ۲۲ نیز آمده است: «تقویت رویکرد اقتصاد محور در سیاست خارجی و روابط منطقه‌ای و جهانی و تقویت پیوندهای اقتصادی با اولویت همسایگان»
در مجموع با مطالعه و بررسی برنامه هفتم می توان آن را حاوی نکات مثبت و ارزشمندی از جمله در بخش سیاسی دانست که می تواند به تعاملات مثبت در عرصه سیاست خارجی و روابط بین الملل منتهی گردد با این حال و با صرفنظر از نکات مثبت این برنامه و اولویت بخشیدن به موضوع اقتصاد به عنوان یکی از مسائل جدی کشورمان، بررسی مجدد آن از سوی اساتید صاحبنظر می تواند در راستای تکامل و تقویت طرح موثر باشد.
- حجت الاسلام دکتر محسن مهاجرنیا به عنوان اولین سخنران به چند نکته در ارتباط با برنامه هفتم توسعه اشاره کرد:
نکته اول اینکه برخی امارهای ارائه شده در برنامه به نظر آرمانی است مثلا پیش بینی رشد ۸درصدی اقتصاد بدون بررسی شرائط و امکانات ممکن است غیر واقع بینانه باشد. برای واقع بینانه شدن باید مقدماتی فراهم کرد؛ به نقاط ضعف و قدرت برنامه های قبل اشاره کرد و با آسیب شناسی وضعیت گذشته و حال به تنظیم برنامه پرداخت.
وی افزود: تامل دیگر این است که بنظر می رسد انسجام چندانی میان بخش های مختلف برنامه دیده نمی شود. مثلا اقتصاد برجسته است اما سایر بخش ها کم رنگ است اگر اولویت در این برنامه اقتصاد است باید دلیل آن معلوم شود. ضمن اینکه اولویت یک برنامه معمولا برای یکی دو سال باید در نظر گرفته شود نه کل برنامه؛ و در ضمن ضمانت اجرایی برنامه هم باید در نظر گرفته شود. از سوی دیگر، مبانی برنامه نویسی برنامه هفتم هم چندان روشن نیست؛ الگوی اسلامی ایرانی برنامه هفتم باید در همه بخش های آن دیده شود؛ چالش های امروز مثل مسئه تحریم ها و تهدیدهای خارجی و نحوه مقابله با آنها پیش بینی شود.
دکتر مهاجرنیا در نهایت گفت: یکی از نکات این است که ضعف مردم سالاری دینی در برنامه دیده می شود. مطالبات مردمی و بخش خصوصی در برنامه باید برجسته شود نه صرفا خواسته ها و مطلوبات دولت.
- حجت‌الاسلام دکتر سیدکاظم سیدباقری به عنوان دومین سخنران، تاملات خود را به شرح زیر ارائه کرد:
در برنامه نویسی قواعد و اصولی باید رعایت شود که عدم توجه به آنها دستیابی به اهداف مورد نظر ممکن نخواهد بود. به عنوان مثال اگر رشد ۸ درصدی اقتصادی در برنامه پیش بینی می شود یا در برنامه های گذشته رشدی در نظر گرفته شد اما به این میزان از رشد نرسیدیم باید بررسی شود که عدم دستیابی به اهداف به چه علت بوده است. تا زمانی که دلیل یا دلایل ضعف ها و ناکامی ها و دست نیافتن به اهداف معلوم نشود، اجرای صحیح برنامه ها قابل تحقق نخواهد بود.
مدیر گروه سیاست در نهایت گفت: بسیاری از مباحث مطرح شده در برنامه هفتم همان مسائل تکراری سالهای اول انقلاب است. یعنی ادبیات بحث همان ادبیات سنتی و بدون توجه به اقتضائات جدید است. در شرائط کنونی انتظار می رود با توجه به ضعف ها و آسیب ها و فرصت ها و تهدیدهای جدید و با رویکرد جدید برنامه به روز تنظیم شود.
- آقای دکتر عبدالوهاب فراتی در ادامه نشست تاملاتی درباره نحوه تنظیم این برنامه ارائه داد. وی گفت:
مطالعه برنامه هفتم نشان می دهد نویسندگان این برنامه با رویکرد تهدیدمحور به نظام بین الملل، این برنامه را تهیه و تنظیم کردند. همچنین تاکید نامتوازن به برخی مسائل مثل مسئله فلسطین و عدم توجه به مسائل دیگر مثلا مسلمانان میانمار توجیه مشخصی ندارد.
- حجت‌الاسلام دکتر سیدسجاد ایزدهی رئیس پژوهشکده نظام‌های اسلامی پژوهشگاه نیز به عنوان آخرین سخنران، پس از تاکید بر نکات مثبت برنامه ۵ساله هفتم از جمله توجه به مسئله مقاومت و اولویت بخشیدن به مسئله اقتصاد به عنوان یکی از نیازهای ضروری فعلی، تاملات خود را به شرح زیر ارائه کرد:
یکی از تاملات در این طرح و برنامه این است که این برنامه گویا همان سیاستهای ابلاغی مقام معظم رهبری است تا یک برنامه ۵ساله منسجم. یعنی هنوز به مرحله برنامه نرسیده است. حتی شاید بتوان گفت سیاست های کلان مربوط به گذشته است و حرف جدیدی ندارد. در حالی که برنامه ۵ ساله باید ناظر به اقتضائات حال و آینده باشد نه گذشته. برنامه نویسی اصولی دارد مثلا باید کمی سازی شود در موضوع اقتصاد تا حدودی کمی سازی شده اما در مسائل دیگر مثل سیاست این اتفاق نیفتاده است. در موضوع سیاست خارجی باید تعیین تکلیف شود که در ۵ سال آینده روح حاکم بر سیاست خارجی ما چه خواهد بود؛ موازنه مثبت است یا مسائل دیگر؛ نباید به یکسری سیاستهای کلان و کلی اکتفا کرد. همچنین در برنامه باید نظام اولویت در نظر گرفته شود به صورت نظام مند معلوم شود چه بخش هایی اولویت دارد البته با ملاحظه همه جوانب و مسائل موجود. مثلا نمی توان بر پیشرفت اقتصادی تاکید داشت اما مشکلات و تهدیدات را در نظر نگرفت. در مجموع برنامه باید واقعیت گرا باشد.
رئیس پژوهشکده نظام‌های اسلامی در نهایت افزود: یکی دیگر از تاملات این است که به نظر می رسد روح حاکم بر برنامه چندان ارزشی نیست. مثلا به مسئله حوزه و روحانیت و نقش جایگاه آن در برنامه هفتم پرداخته نشده است. برنامه نظام اسلامی طبعا باید ناظر به اصول و ارزشها باشد.
در خاتمه دبیر علمی نشست ضمن جمع بندی مباحث، مهمترین تاملات اساتید گروه سیاست در خصوص برنامه پنج ساله هفتم را، صرفنظر از نکات مثبت این برنامه، فقدان انسجام کافی میان سرفصل‌های این برنامه، ضعف رویکرد ارزشی، عدم توجه کافی به اقتضائات روز و ضعف مباحث سیاسی به ویژه سیاست داخلی توصیف کرد و همفکری صاحبنظران در راستای ارتقاء بیشتر این برنامه را موثر دانست.
