زندگی‌نامه حضرت فاطمه(س) بر اساس دانشنامه فاطمی
نوشتاری مستخرج از مقالات دانشنامه فاطمی
حضرت فاطمه(س) آخرین فرزند پیامبر اکرم(ص) از خدیجه بنت‌خُوَیْلد است که پنج سال پس از بعثت رسول خدا(ص) در مکه به دنیا آمد. القاب فراوانی برای آن حضرت گفته شده که زهرا، صدیقه و بتول از مشهورترین لقب‌های ایشان است. تداوم نسل پیامبر اکرم(ص) که در سورة کوثر به آن تصریح شده، از طریق فاطمه(س) دانسته شده است. مادر حضرت فاطمه(س) که بسیار محبوب پیامبر(ص) بود، در سال دهم بعثت، که فاطمه(س) پنج سال داشت، درگذشت. پس از آن فاطمه(س)، که دختر کوچکی بود، همواره در کنار پدرش بود و به سبب دلسوزی‌های فراوان برای پیامبر(ص) در برابر آزار مشرکان توسط پدرش اُمّ‌اَبیها (مادر پدرش) لقب گرفت. پس از هجرت رسول اکرم(ص) به مدینه فاطمه(س)، که هشت‌ساله بود، بنابر دستور پیامبر(ص) در مکه ماند و پس از آن همراه فاطمه‌بنت‌اسد (مادر امام علی) و فاطمه دختر زبیر با مشایعت علی(ع) به مدینه نزد پدرش رفت.
حضرت فاطمه(س) در مدینه به سبب زیبایی و جایگاه والای خانوادگی و کمالات شخصی، خواستگاران متعددی از بزرگان قریش داشت که پیامبر(ص) پس از مشورت با فاطمه(س) پیشنهاد آنان را رد می‌کرد و می‌فرمود: «ازدواج فاطمه(س)، امری آسمانی و نیازمند حکم الهی است». حضرت علی(ع) بااینکه به شایستگی‌های فاطمه(س) اذعان داشت، اما به سبب تنگدستی و جایگاه والای حضرت زهرا(س) به خود اجازة خواستگاری نمی‌داد. تا اینکه سعدبن‌معاذ این موضوع را به پیامبر(ص) اطلاع داد و پیامبر(ص) موافقت خود را با این خواستگاری اعلام کرد. پس از خواستگاری، پیامبر(ص) با اشاره به فضایل علی(ع)، نظر دخترش را جویا شد و سکوت او را نشانة رضایت دانست. مراسم عقد در نُه‌سالگی فاطمه(س)، در سال اول هجرت با مهریه‌ای به قیمت زره علی(ع)، به مبلغ پانصد درهم انجام پذیرفت. این مبلغ بعدها به مَهرالسُنَّة شهرت یافت. فاطمه(س) با جهیزیه‌ای مختصر که با پول مهر او خریداری شده بود، به منزل سادة علی(ع) رفت. فاطمه(س) با علی(ع) با تکریم و اظهار محبت رفتار می‌کرد و او را بهترین همسر می‌خواند. رفتار فاطمه(س) چنان بود که علی(ع) اظهار می‌داشت هرگاه به فاطمه(س) نگاه می‌کردم، همة رنج‌ها و غصه‌هایم را از یاد می‌بردم. فاطمه(س) همسر خود را در خانه بیشتر پسرعمو و علی و در جمع، اباالحسن می‌خواند. علی(ع) نیز فاطمه(س) را سروَر زنان بهشت، پرهیزکار، پاک، نیکو و هدایت‌یافته معرفی می‌کرد و می‌فرمود: «عزیزترین فرد خانواده نزد من، فاطمه(س) است». به گزارش تاریخ، فاطمه(س) توصیة پدرش را، که در هیچ کاری از همسرت نافرمانی مکن، فراموش نکرد. حضرت فاطمه(س) و امام علی(ع) صاحب چهار فرزند به نام‌های حسن، حسین، زینب و ام‌کلثوم شدند و آخرین فرزند آنان محسن بود که بر اثر ضربة غلاف شمشیر قنفذ یا لگد عمر سِقْط شد.
پیامبر(ص) کارهای داخل خانه را بر عهدة فاطمه(س) و کارهای بیرون از خانه را بر عهدة علی(ع) گذاشت و این امر سبب شادمانی فراوان فاطمه(س) گشت، زیرا از کارهای مردانه معاف شده بود. حضرت فاطمه(س) برای کمک به درآمد خانواده، گاهی پشم‌ریسی می‌کرد.
نمازها و شب‌زنده‌داری‌های طولانی حضرت زهرا (س) از ویژگی‌های سیرة عبادی ایشان بوده و در روایت نبوی آمده که فاطمه(س) آن‌قدر قنوت نمازهای شبش طولانی بود که دچار ضعف می‌شد و به همین سبب مشمول رحمت خداوند شد. از حضرت فاطمه(س) تسبیح مشهور که هدیة پیامبر(ص) به ایشان بود، به یادگار مانده است. حضرت فاطمه(س) به مقام والایی دست‌یافته بود که بر اساس دیدگاه علمای شیعه و به حکم آیة تطهیر دارای مقام عصمت بود و همین جایگاه والای معنوی او را شایستة مقام «سیدة نساءالعالمین» (سروَر زنان عالم) گردانید.
خطبه‌ها و دعاهای برجای‌مانده از فاطمه(س)، بیانگر دانش گستردة و مقام علمی ایشان است، به‌گونه‌ای که در زمان رسول اعظم(ص)، مرجع زنان مدینه در احکام دینی بود. فاطمه(س)، با این مقام معنوی و علمی، اذعان می‌داشت که بهترین زنان کسانی هستند که کمترین ارتباط را با مردان داشته باشند، اما به هنگام ضرورت و لزوم، خود در عرصة اجتماع حضور می‌یافت. چنانکه در جنگ احد، پیاده به میدان جنگ رفت و زخم‌های پیامبر(ص) را شست. در منابع تاریخی، حضور ایشان در جنگ خندق (احزاب) و فتح مکه نیز گزارش شده است.
فاطمه(س) همواره در کنار پدرش پیامبراکرم (ص) بود و گزارش‌های بسیاری از علاقة ایشان به یکدیگر حکایت دارد. به طوری که پس از رحلت رسول خدا(ص) اندوهی بزرگ فاطمه(س) را فراگرفت. خداوند برای تسلی وی جبرئیل را فرستاد تا با او سخن بگوید و از پدرش و جایگاه وی و نیز آنچه پس از پیامبر(ص) برای نسل او روی خواهد داد، خبر دهد. به این سبب، حضرت فاطمه(س) محدَّثه نامیده شد. غصب خلافت و فدک از سوی ابوبکر، بر اندوه فاطمه(س) افزود، به همین جهت در جریان غصب حق امیرالمؤمنین(ع) و فدک، چنان خطبه‌ای ایراد کرد که حیرت همگان را برانگیخت. بنابر روایتِ ابوبصیر از امام‌صادق(ع)، بر اثر ضربت غلاف شمشیر قنفذ (غلام عمر) که به دستور ارباب خود این کار را کرد، محسن سِقط شد و حضرت فاطمه(س) به‌شدت بیمار گردید و همین امر به شهادت ایشان انجامید. در روایات شیعه و اهل‌سنّت از تهدید عمر به آتش زدن خانه و به آتش کشیدن درِ خانه، فشار دادن فاطمه(س) بین در و دیوار و کوبیدن در، شکستن پهلو و لگد زدن به شکم حضرت فاطمه(س) یاد شده که هریک در به شهادت رساندن آن حضرت مؤثر بوده است.
زمانی که ابوبکر و عمر درخواست عیادت از ایشان را داشتند، آنان را جز با خواست حضرت علی(ع) نپذیرفت و پس از آن نیز خشم خود را بر آنان اظهار داشت و به حضرت علی(س) وصیت کرد که ظالمان به او، در نماز گزاردن بر پیکرش و مراسم تدفینش حاضر نشوند و پیکرش را شبانه به خاک بسپارند و مدفنش را مخفی بدارند. بنا بر قول مشهور نزد شیعه، آن حضرت در سوم جمادی‌الآخرة سال یازدهم هجرت به شهادت رسید و بنا بر وصیتش، حضرت علی(ع) با تنی چند از یاران نزدیک، پیکر مطهر او را شبانه غسل داد و بر او نماز گزارد و ایشان را به خاک سپرد و مدفن وی را مخفی داشت.
یادداشت و تلخیص: حجت الاسلام سید محسن شریفی
