به گزارش اداره روابط عمومی و اطلاع‌رسانی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، به همت گروه فرهنگ پژوهی پژوهشکده فرهنگ و مطالعات اجتماعی پژوهشگاه در راستای همایش «بازسازی انقلابی ساختار فرهنگی کشور» سیزدهمین نشست علمی با عنوان «تقابل “فرهنگ جهانی مدرن” و “فرهنگ جهانی اسلام”» با ارائه حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر حبیب‌الله بابایی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و حضور اعضا شورای علمی گروه فرهنگ پژوهی و مرکز مطالعات پیشرفت و تمدن پژوهشگاه، روز چهار‌شنبه ۲۵ خرداد سال جاری به صورت حضوری و مجازی برگزار گردید.
دبیر علمی نشست دکتر فخرزارع پس از بیان اهداف برگزاری همایش، خاطر نشان کرد مقرر است مجموعه نشست‌ها و کرسی‌های علمی پیش از همایش در چهار محور اصلی هویت ساختار انقلابی فرهنگ؛ نقَادی ساختار فرهنگی کنونی؛ وضعیت مطلوب ساختار فرهنگی کشور؛ چگونگی بازسازی انقلابی ساختار فرهنگی کشور برگزار گردد. وی اظهار امیدواری کرد که نتایج حاصل از این همایش و تلاش‌های دیگر بتواند در جهت تاکیدات مقام معظم رهبری مدظله پیرامون تحول ساختار فرهنگی کشور که در بیانات مختلف خود بر آن تأکید داشته‌اند به این امر مهم و بنیادی کمک کند.
در ادامه آقای دکتر بابایی به طرح بحث پرداخته و بیان کرد دغدغة بحث تقابل و مواجهة فرهنگ جهانی مدرن با فرهنگ جهانی اسلام و امکان صورت‌بندی و شکل‌گیری تمدن اسلامی در بستر فرهنگ مدرن یک دغدغة تمدنی است. اینکه در دنیایی که مشحون از فکت‌های مدرن است آیا ما امکانی پیدا می‌کنیم که تصور یک تمدن اسلامی داشته باشیم و آیا می‌توان از وقوع چنین تمدنی صحبت کرد یا نه از مسائل مهمی است که باید بدان پرداخته شود. دو تصویر متفاوت را می‌توان از فرهنگ داشت یکی فرهنگ قسمی که به موضوعاتی مانند آداب و رسوم، هنرها، مناسک و غیره می‌پردازد که عمدتا در علوم اجتماعی مورد بحث است و دیگر فرهنگ مقسمی که به شکل عقلانیت و شالوده‌های اساسی‌تر می‌پردازد و یک‌نوع سبک‌زندگی و عقلانیت پایه‌ای را پی‌ریزی می‌کند که حتی شاکلة فرهنگ قسمی را هم شامل می‌شود. در اینجا وقتی صحبت از فرهنگ می‌شود این قسم مدنظر است که بر اساس عقلانیتی خاص، پایة هویت تمدنی را آشکار می‌سازد.
مسئله مهم این است که در دنیایی که فرهنگ سکولار یا عقلانیت جهانی مدرن انتشار یافته چگونه می‌توان سخن از تمدن دینی اسلامی و توحیدی به میان آورد؟ دراین بحث دعوای اساسی ما بر سر موضوعات ریز و حاشیه‌ای نیست بلکه سخن در مورد بنیادها و عقلانیت پایه‌ای است که دیگر عناصر فرهنگ را نیز می‌تواند صورت‌بندی کند. جهانی بودن این نوع از فرهنگ چه در جهان اسلام و چه در جهان غرب یک مسئلة جدید و مستحدثه نیست بلکه هردو دارای ریشه‌های بنیادینی و تاریخی است که دارای ظرفیت‌های زیادی برای جهانی بودن داشته‌اند و اصلی‌ترین تقابلی که در این دو نوع فرهنگ جهانی مد نظر است در سطح باطن آن است که یکی مبتنی بر عقلانیت عرفی‌اندیش و عمومی است و دیگری برساخته از عقلانیت توحیدی است.
توسعة فرهنگ جهانی نیز همواره یا در یک مسیر سخت بوده و یا در یک مسیر نرم ادامه می‌یابد. مسیر نرم بیشتر از جانب گیم‌ها، علم، هنر، فلسفه و امثال آن در سطح جامعه سرریز می‌شود که برون‌دادها و پیامدهای آن را اکنون در فرهنگ عمومی جامعه و سبک زندگی افراد جامعه مشاهده می‌کنیم و متاسفانه جامعة ما در این مسیر و حتی در میدان ترجمه نیز به یک تفکر ترجمه‌ای سامان‌یافته نرسیده است.
تفکر تمدنی باید بتواند در سطح ایده‌ها و گرایش‌ها یک نوع استقرار هویتی، ایمانی و فرهنگی ایجاد نماید اما اینکه آیا در این وضعیت متکثر و متنوع ما چگونه می توانیم تمدن اسلامی را بر پایة یک فرهنگ توحیدی پیش ببریم از موضوعات مهمی است که باید در بارة آن برنامه‌ریزی شود. بنطر می‌رسد از دو مسیر این می‌توان فرهنگی جهانی اسلامی را مطرح کرد یکی طرح ابعاد جهانی اسلام در درون جهان اسلام و دیگری طرح آن در بیرون جهان اسلام.
ایشان سپس به ذکر مصادیقی مانند برخی قواعد زرین اخلاقی، هنر، امربمعروف و نهی از منکر، نمادها و نمادسازی‌ها، فن‌آوری‌ها و غیره که فرهنگ اسلام ظرفیت جهانی بودن خود را می‌تواند به منصه ظهور برساند پرداخت و خاطر نشان کرد در نسبت جهان مدرن با فرهنگ جهانی اسلام ما با چالش‌هایی مواجه‌ایم از جمله اینکه سرعت تحولات فرهنگی غرب بر تحولات جهان اسلام پیشی دارد و چون حرکت غرب در تولید فرهنگی سرعت شتابانی دارد این سرعت می‌تواند برای ما چالش‌انگیز باشد و دیگر مربوط به حوزة راهکارهاست که به رغم اینکه فرهنگ اسلامی ممکن است آن سرعت لازم را نداشته باشد اما قدرت مکندگی زیاد و قابلیت‌هایی که دارد می‌تواند به رفع چالش‌ها کمک کند. به نظر می‌رسد یکی از اصلی‌ترین و مناسب‌ترین مواردی که این مسیر را آسان‌تر می‌کند تکیه بر عنصر محبت و فرهنگ عشق و محبت است. عشق به خدا، به انسان‌های کامل، به خانواده، به همسایگان و شهروندان و همنوعان و غیره یک مکندگی بسیار قدرتمندی دارد که از این کانال می‌توان به جهانی‌تر شدن فرهنگ جهانی اسلام رسید.
ادامة جلسه به طرح پرسش‌های شرکت‌کنندگان در نشست علمی اختصاص داشت که آقای دکتر بابایی به این سوالات پاسخ دادند.
در پایان آقای دکتر فخرزارع دبیر علمی همایش یادآور شد: مجموعة ایده‌هایی که در نشست‌های مختلف ارائه شده به همراه یادداشت ارائه‌کنندگان و نیز پرسش‌های مهم طرح شده و پاسخ‌آن‌ها، در مجموعه جستارهایی پیرامون موضوع همایش منتشر خواهد شد. همایش بازسازی انقلابی ساختار فرهنگی کشور در مرداد ماه با حضور و ارائه سخنرانی توسط صاحب‌نظران حوزه فرهنگ برگزار می‌گردد.
