علامه مصباح، سردار سلیمانیِ جبههِ جهادِ فرهنگی و علمی و سردار سلیمانی، مصباحِ جبههِ جهادِ نظامی در راه خدا بودند.
پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی همه ساله همزمان با سالروز جهانی فلسفه نسبت به برگزاری همایشی با محوریت مباحث فلسفی و فلسفه های مضاف اقدام می کند.
در سال جاری و در آستانه نخستین سالگرد ارتحال فیلسوف معاصر حضرت علامه محمدتقی مصباح یزدی(ره) به همت پژوهشکده حکمت و دین پژوهی پژوهشگاه و با مشارکت برخی نهادهای علمی و فرهنگی کشور همایش ملی علامه مصباح یزدی؛ فیلسوف علوم اجتماعی اسلامی 3 آذرماه در قم برگزار می شود. بهانه خوبی بود تا در فرصتی مغتنم در خدمت اعضای شورای علمی این همایش معظم علمی باشیم و از شخصیت حضرت علامه و چند و چون برگزاری همایش اطلاعاتی را جویا شویم. در نخستین مصاحبه با حجت الاسلام والمسلمین محمد عرب صالحی رییس پژوهشکده حکمت و دین پژوهی به گفتگو پرداختیم که از پیش روی شما خواهد گذشت...
ضمن تشکر از وقتی که در اختیار ما قرار دادید؛ بعنوان اولین سوال بفرمایید شخصیت علامه مصباح در نظر شما چگونه توصیف می شود؟
آیت‌الله مصباح یزدی(ره) عالمی جامع و صاحبنظر در بسیاری از علوم اسلامی و انسانی بودند ایشان از حیث جامعیت کم نظیر بود، چرا که در حوزه‌های مختلف صاحب نظر بودند، مسائل روز را مطرح می کردند و به شبهات روز پاسخ می گفتند. هم اثباتی کار کردند و صاحب مبنا بودند و هم در بسیاری از میادینی که به دین و آموزه‌های آن حمله می‌شد یک‌تنه مقابل همه دگراندیشان می‌ایستادند و واقعا مظلوم زندگی کردند. آیه الله مصباح یزدی در برهه ای از دوران سیاسی انقلاب، مورد هجمه فراوان قرار گرفت و جریانهای دگراندیش که بعضا در مناصب سیاسی هم رسوخ کرده بودند ایشان را از همه‌سو بایکوت‌کرده و نمی‌گذاشتند صدایشان به جایی برسد، گاهی به تنهایی به دانشگاه‌ها می‌رفتند و جلسه می‌گذاشتند بعد از جلسه بسیاری از دانشجویان می‌آمدند و از ایشان حلالیت می‌طلبیدند. به بیان مقام معظم رهبری بعد از شهید مطهری در پاسخ به شبهات نسل جوان، کسی مانند آیت‌الله مصباح نبود. ایشان درباره آیة الله مصباح یزدی فرمودند«بنده نزدیک به چهل سال است که جناب آقای مصباح را می شناسم و به ایشان به عنوان یک فقیه، فیلسوف، متفکر و صاحبنظر در مسائل اساسی اسلام ارادت قلبی دارم اگر خداوند متعال به نسل کنونی ما این توفیق را نداد که از شخصیت هایی مانند علامه طباطبایی و شهید مطهری استفاده کند، اما به لطف خدا این شخصیت عزیز و عظیم القدر، خلاء آن عزیزان را در زمان ما پر می کند.»
دانشمند بسیار عمیق و جامعی بودند که امروز با خسارت بزرگ نبود ایشان مواجه هستیم. در واقع آیت الله مصباح سردار سلیمانی جبهه فرهنگی و علوم انسانی بودند چه اینکه سردار سلیمانی مصباح جبهه مقاومت و جهاد در راه خدا بود؛
هر دو نیرویی به تمام معنا جهادی بودند؛ هر دو بی مدعا و پرکار بودند؛ هر دو عمرشان را صرف پرکردن خلا های جهان اسلام کردند؛ هر دو قلم و بیان و بنانشان شهید پرور بود و تربیت نیرو و سرباز برای نظام مقدس اسلامی می کرد؛ خلوص و تقوای هر دو مثال زدنی بود؛ هر دو نسبت به مومنین رئوف و رحیم بودند و نسبت به کفار و هم پیمانان آنها شداد و غلاظ برخورد می کردند. هر دو از جان و آبرو برای اسلام مایه گذاشتند؛ هر دو از رسیدن به مقامات ظاهرا دنیوی گذشتند؛ علامه مصباح فقیهی بود که اگر در فقه و اصول ممحض شده بودند با تخصص و هوش سرشاری که داشتند بخوبی میتوانستند در ردیف صاحبان رساله عملیه و مراجع قرار گیرند؛ اما علی رغم اهمیت و خطیر بودن این منصب خلأ را در جای دیگری دیدند و سخاوتمندانه از این منصب گذشتند و به سایر علوم و امور ضروری پرداختند؛ در این مورد مقام معظم رهبری می فرمایند: یکی از خصوصیات آقای مصباح پرداختن به کارهای بنیادی است. شما بدانید اگر میگفتید برای این کار می خواهیم سراغ آقای مصباح برویم، مشکل می دانستم ایشان قبول کنند، ولی بعدکه شنیدم، واقعا خدا را شکر کردم. کسی بهتر از ایشان را نمی توانید پیدا کنید. ایشان هم از لحاظ علمی در سطح بالایی قرار دارند و هم از لحاظ معنوی. خیلی مهم است این وارستگی و صفای معنوی و من خدا را شکر می کنم که چنین جلوه هایی وجود دارد. در هر صورت بعید است بزودی خلا این دو سردار بزرگ پر شود؛ رحمت و رضوان الهی بر این دو انسان ملکوتی و راهشان پر رهرو باد.
همانطور که اشاره کردید به فرموده مقام معظم رهبری از ویژگی های علامه مصباح این بود که به کارهای بنیادین می پرداختند اگر ممکن است یکی از کارهای بنیادی ایشان را که مرتبط با این همایش نیز هست توضیح دهید
پرداختن به فلسفه های مضاف از مهمترین حوزه هایی است که علامه مصباح به آن ورود جدی دارند. امری که سابق بر آن در حوزه های علمیه در این حد و با این جدیت کمتر دنبال شده است. به اعتقاد بنده با پرداختن جدی به انواع فلسفه های مضاف به علوم و امور بالاتر از نیمی از شبهات در حوزه دین و دین شناسی و اعتقادات و کل علوم انسانی پاسخ داده خواهد شد. بعنوان مثال مشکل اساسی نسل امروز ما در این نیست که مسائل فقهی برای آنها مشخص نیست احکام فقهی بحمدالله هم در فضای مجازی به وفور در اختیار همه هست و هم دفاتر استفتای مراجع عظام حفظهم الله برخط آماده پاسخگویی به مسائل فرعی فقهی هستند؛ مشکل در این است که برخی از نسل امروز متاثر از شبهات و القائات دیگران اصولا اعتقادی به احکام فقهی ندارند یا اعتقادی به تقلید ندارند، فقه را عرفی و عصری و بشری میدانند، احکام فقهی را تاریخمند و گذرا و سیال میدانند، یا مثلا معضل در مورد حجاب این نیست که بانوان ما حکم شرعی آن را ندانند بیان حکم بقدر کافی در همه جا یافت می شود بلکه معضل اصلی این است که در بسیاری از موارد پای اعتقاد به اصل حجاب و چرایی حجاب و فلسفه آن می لنگد پاسخ به این شبهات بنیان برافکن در علم فقه یافت نمی شود این فلسفه فقه است که بعنوان یکی از شاخه های فلسفه مضاف موظف به پاسخ به این گونه سئوالات است. این را شما در دفاتر پاسخگویی به مسائل شرعی کمتر پیدا میکنید. چون اصولا کارویژه آنان چیز دیگری است و موظف به این کار نیستند در دروس فقه و اصول حوزه هم دنبال این مباحث نگردید که پیدا نمی کنید. این مسائل را باید در درس فلسفه فقه پیدا کرد که بحمدالله در دهه اخیر اساتید و فضلای حوزه کم و بیش به آن ورود کرده و این تازه ابتدای کار و اول ماجراست. در فلسفه سیاسی و فلسفه سیاست، فلسفه حقوق، فلسفه دین، و فلسفه مهدویت، فلسفه غیبت، فلسفه معرفت، فلسفه اخلاق، و… و… هم مساله از همین قرار است. کاری که علامه مصباح رضوان الله تعالی علیه کرد ورود به شاخه های مختلف فلسفه های مضاف بود و این یکی از آن کارهای بنیادی است که در کلام آقا گذشت؛ شاید قبل از ایشان کسی را سراغ نداشته باشیم که به این گستردگی بصورت تخصصی و علمی به فلسفه های مضاف ورود کرده باشد لذا سهم ایشان در پاسخگویی به شبهات نوپدید هم بیشتر از دیگران است.
در مورد محتوای علمی همایش هم اگر مطلبی دارید بفرمایید
تمام محورهای همایش «علامه مصباح فیلسوف علوم اجتماعی اسلامی» که با دبیری استاد بزرگوار دانشمند محترم جناب حجت الاسلام خسروپناه ادام الله عزه در آستانه برگزاری است در حوزه فلسفه های مضاف است. محورهای این همایش که از طرف پژوهشکده حکمت و دین پژوهی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی برگزار خواهد شد بشرح ذیل است:
فلسفه علوم اجتماعی و انسانی
فلسفه جامعه شناسی اسلامی
فلسفه اخلاق و عرفان اسلامی
فلسفه حقوق اسلامی
فلسفه اقتصاد اسلامی
فلسفه مدیریت اسلامی
فلسفه روانشناسی اسلامی
فلسفه تاریخ تمدن و فرهنگ اسلامی
فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی
توجه میفرمایید که آن علامه بزرگ تمام حوزه هایی را که ورود کرده از موضوعات به روز و مورد نیاز جامعه و از مواردی است که پرداختن به آن در حوزه های علمیه مرسوم نبوده و زمین مانده است. ایشان دقیقا همین مشی را در تاسیس موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی ره طی کرده اند و فارغ التحصیلان فراوانی را در رشته های مختلف با گرایش اسلامی آن تربیت نموده که حتما باقیات الصالححات بزرگی برای ایشان خواهد بود و صدقه جاریه ایست که امیدواریم توسط شاگردان ایشان روز به روز کارآمدتر و ثمردهی بیشتری داشته باشد.
همین جا لازم می دانم از همه اساتید و طلاب علوم دینی و دانشجویان و دوستداران علامه مصباح دعوت کنم در این همایش که چهارشنبه بعد از مغرب سوم آذر سال جاری برگزار می شود شرکت نمایند.
