به گزارش اداره روابط عمومی و اطلاع رسانی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، و به نقل از خبرگزاری شبستان دکتر محمدرضا سنگری مدیر گروه ادبیات اندیشه پژوهشکده فرهنگ و مطالعات اجتماعی پژوهشگاه، شنبه شب مورخ ۱۳ شهریور ماه جاری در مراسم عزاداری شب‌های پایانی ماه محرم که در جوار حسینیه ثارالله برگزار می‌شود؛ درباره حادثه عاشورا گفت: حادثه ای که طول روز آن ۱۱ساعت و ۳۸ دقیقه بوده و با اذان صبح توسط حضرت علی اکبر علیه السلام آغاز شده و جنگ در هفت مرحله اتفاق افتاده و ساعت ۵ و ۳۸ دقیقه عصر ظاهراً همه چیز تمام شده اما زمان را درنوریده، قرن‌ها را پشت سر گذاشته و قلب‌ها را فتح کرده است.
وی با اشاره به اینکه حادثه ها وقتی از زمان تولد خود فاصله می گیرند، کم کم در تاریخ رنگ می بازند و فقط پژوهشگران شاید از تاریکنای تاریخ گاهی آن را در می آورند؛ افزود: اما کربلا هر روز تازه تر، نوتر و امروزی تر می شود و آن را با همه وجود ادراک می کنیم.
سه نگاه به عاشورا
دکتر سنگری با طرح نگاه هایی که نسبت به حادثه عاشورا وجود دارد؛ یک نگاه را صرفاً تحلیل تاریخی دانست و افزود: برخی هم نگاه تراژدیک به این حادثه دارند و آن را در هیئت یک مرثیه، داغ و درد مطرح می کنند.
وی با بیان اینکه اما یک نگاه هم معرفتی است؛ در زیارت عاشورا «بمعرفتکم» تکرار می شود؛ گفت: بسیاری{ از ما} وقتی کربلا را بررسی می کنند فقط جبهه حضرت را بررسی می کنند که لازم هم هست اما باید اردوگاه مقابل حضرت را هم بررسی کرد.
سیمای کلی اصحاب امام حسین علیه السلام
این پژوهشگر عاشورایی قبل از طرح بحث اصلی خود توضیح داد: ۶۰۰ نفر با امام حسین علیه السلام وارد کربلا شدند اما بر اساس گزارش امام باقر علیه السلام، روز عاشورا ۱۴۵ نفر با ایشان در کربلا بودند که ۴۵ نفر آنان سواره و ۱۰۰ نفر پیاده بودند و عده ای از اینها زنده ماندند.
وی از جمله افرادی که بعد از کربلا زنده ماند را یکی «ضحاک بن عبدالله مشرقی» دانست که با امام شرط کرده بود{تا وقتی بماند که بداند حضورش فایده دارد} و گفت: «عقبه بن سمعان» را نیز امام حسین علیه السلام بعد از ظهر عاشورا بیرون کرد تا بعداً کربلا را برای نسل های بعدی گزارش کند.
استاد سنگری ادامه داد: عقبه بن سمعان ۱۱۳ روایت از عاشورا دارد که آن را از تاریخ طبری استخراج کردیم و یکی دیگر از افرادی که در کربلا زنده ماند حسن مثنی فرزند امام مجتبی است که در کربلا زخمی شد و بعدها با دختر بزرگ امام حسین علیه السلام ازدواج کرد.
وی با بیان اینکه نام برخی از شهدای بزرگ کربلا و یا حتی زنانی که در این حادثه مطرح بودند، ذکر نمی شود؛ افزود: نام ۱۲۰ نفر از اصحاب امام حسین علیه السلام در قسمت شهدایی که در حرم دفن هستند ذکر شده که همه آنها در کربلا شهید نشدند زیرا ۱۱ نفر از جمله مسلم، هانی و… قبل از کربلا شهید شدند و یا میثم تمار که ایرانی است، ۱۰ روز قبل از رسیدن حضرت به کربلا، به دار کشیده شد.
این عاشورا پژوه پس از این توضیحات با تأکید بر لزوم بررسی ویژگی هایی که افراد مقابل امام حسین علیه السلام داشتند؛ خاطرنشان کرد: این بررسی برای آن است که ما نیز سفری در درون خویش آغاز و دقت کنیم که خدای نخواسته ممکن است این ویژگی ها در ما پا بگیرد که اگر در آن وقتی که بزرگترین اتفاق جهان رخ می دهد، این ویژگی ها در ما باشد دیگر نمی توانیم در رکاب حضرت باشیم.
کتابی درباره ۱۱۵ نفر از افراد در اردوگاه دشمن در کربلا در دست نگارش است
وی گفت: جبهه مخالف امام حسین علیه السلام ۳۳ هزار نفر بودند که از این تعداد نخست ۲۹ هزار نفر وارد کربلا شدند و چهار هزار نفر دیگر را روز تاسوعا شمر به کربلا آورد و اسم همه اینها در تاریخ ذکر نشده اما بنده حدود ۱۱۵ نفر را بررسی کردم که ان شاءالله بتوانم کتاب مربوط به آنان را چاپ کنم.
دکتر سنگری با اشاره به اینکه برخی زا این افراد همان هایی هستند که در زیارت عاشورا آنان را لعن می کنیم از جمله شمر که بعدها در ایران هم کشته شدو سرش را جدا کردند و نزد مختار بردند؛ افزود: عبیدالله بن زیاد هم که در زیارت عاشورا او را لعن می کنیم؛ ۶ سال بعد از واقعه عاشورا کشته شد و ابراهیم بن مالک اشتر چنان ضربه ای به کمر او زد که از کمر جدا شد.
وی تصریح کرد: امروز از هیچیک از آنان نشانی نیست؛ عبیدالله نیست اما روحیات عبیداللهی الان هست؛ شمر نیست اما رفتار شمری ممکن است در روزگار ما باشد و اگر آن خصوصیات در ما باشد، امام علیه السلام ما را به خیمه های ۶۲ گانه راه نخواهد داد.
کسانی که مقابل اباعبدالله علیه السلام قرار گرفتند را به ۵ دسته تقسیم می کنم
عاشورا پژوه کشورمان اظهار کرد: کسانی که مقابل اباعبدالله علیه السلام قرار گرفتند را به ۵ دسته تقسیم می کنم؛ گروه اول دو خصوصیت بارز و شاخص دارند؛ حسد و کینه توزی؛ حضرت زینب در خطبه کوفه به این خصوصیت اشاره کرد و گفت شما گرفتار حسد بودید؛ حسد آفت بزرگی است که چندین قربانی از ائمه گرفته است و اولین قربانی انسانی در تاریخ هم قربانی حسد بوده و قابیل برادرش هابیل را کشت به سبب حسادتی که به او می ورزید.
وی ادامه داد: اصلاً جریان تاریخ اسلام را می توان بر اساس خصوصیت حسد می توان تحلیل کرد؛ هر کس حسادت دارد در جبهه عمر سعد قرار می گیرد؛ چهار کلمه را توضیح می دهم که با توضیح این چهار کلمه مسئله حسد را بیشتر می توان مطرح کرد؛ یکی «غبطه یا رشک» است که ویژگی مثبت دیگران را ببینی و تلاش کنی آن را در خود کسب کنی.
دکتر سنگری اضافه کرد: صحنه قیامت را گفته اند غبطه است؛ همه در قیامت به یک نفر غبطه می خورند حتی انبیا و آن حضرت ابوالفضل العباس علیه السلام است که وقتی در صحنه قیامت حاضر می شود همه انبیا و شهدا به مقام و منزلتی که ایشان دارد غبطه می خوردند.
وی با اشاره به اینکه دو کتاب « ماه در آب» و « ایستاده بر قله فضیلت ها» را درباره حضرت ابوالفضل نوشته است؛ افزود: ۳۴ فضیلت و ویژگی را که ۶ امام در توصیف حضرت ابوالفضل آوردند را آنجا آوردم که بسیاری از اینها درباره حضرت ابوالفضل گفته نشده است که جایگاه ایشان چرا اینقدر والا و بالا است به سبب این خصوصیات است.
این محقق عاشورایی گفت: یک بار در خارج از کشور، روز تاسوعا در کلیسا صحبت داشتم و گفتم از حضرت ابوالفضل صحبت کنم، وقتی از ایشان صحبت کردم اُسقف مسیحی از جای خود برخاست و تمام قد ایستاد و گفت ما باید به احترام ابوالفضل بایستیم و نام فرزندان مان را عباس بگذاریم.
وی در ادامه بحث اصلی خود، صفت دیگری را مورد اشاره قرار داد و بیان کرد: واژه دیگری که باید به آن دقت کنیم «غیرت» است؛ غیرت آن است بدی هایی که در خود و یا دیگران می بینیم را تاب نیاوریم و تلاش کنیم آن بدی ها را از خود و دیگران بزداییم؛ خدا غیور است و نمی پذیرد که غیر او را بپذیریم و یا به سمت گناه و معصیت حرکت کنیم.
استاد سنگری درباره حسد خاطرنشان کرد: «حسد» یعنی خوبی را در کسی ببینی و آرزو یا تلاش کنی آن خوبی از بین برود؛ هر کس آرزوی از بین رفتن خوبی دیگران را داشته باشد و خوبی دیگران را تحمل نکند و تحقیر و توهین و تلاش کند این خوبی از بین برود، اسم این حسد است؛ حسد آنقدر بد است که خداوند آن را در پایان قرآن قرار داده است.
اسلم بن عمرو، تنها ایرانی در سپاه امام حسین
وی افزود: یک ایرانی در سپاه امام حسین به این خصوصیت دشمن اشاره کرد؛ او «اسلم بن عمرو»{سلیمان، سلیم یا اسلم دیلمی هم گفتند}است که اصل او ترک و از شمال ایران بود که در خدمت امیرالمؤمنین علیه السلام بود و بعد کاتب اباعبدالله علیه السلام و دبیر امام و شاعر و نویسنده بود و به چند زبان شعر می گفت؛ وقتی به میدان رفت رجزی خواند که در آن به این صفت اشاره دارد « وقتی شمشیرم را می چرخانم آن را در قلب تاریک کسی فرو می برم که حسادت می ورزد» و اصل اشاره او به عمر سعد بود که سرتا پا نسبت به امام حسین علیه السلام حسادت بود.
این محقق و پژوهشگر عاشورایی تصریح کرد: اگر اندک تاریکی حسادت در قلب هایمان می یابیم تصمیم بگیریم آن را از قلب خود دور کنیم و اگر خوبی در دیگران دیدیم نه فقط تلاش کنیم آن خوبی در او ستوده شود بلکه سعی کنیم خوبی در او رشد کند و این چهارمین واژه است « نُصح » یعنی آرزوی رشد خوبی در دیگران!
وی با بیان اینکه اولین خصوصیتی که در اردوگاه دشمن وجود دارد، در بدترین عناصر که شمربن ذی الجوشن است، حسادت است و لیست آن را در زیارت عاشورا می توانید ببینید؛ گفت: خصوصیت دوم آنان کینه ورزی بوده است؛ خدا نکند قلبی کینه ورز باشد و جان شعله ور از کینه جانِ عمر سعدی و جانِ شمری است.
استاد سنگری با توصیه به دور کردن کینه از قلب با محبت و برخورد مناسب با کسی که از او کینه به دل گرفته شده؛ متذکر شد: اگر کینه در قلب ما باشد در اردوگاه عمر سعد هستیم؛ کینه توز یزید است؛ حسین علیه السلام یعنی زیبایی و خوبی، هر کس نتواند دل را از کینه خالی کند در اردوگاه حضرت نیست پس باید یاد بگیریم ببخشیم و گذشت کنیم.
امام حسین علیه السلام، دشنام گو را نفرین کردند
وی ویژگی دیگر اردوگاه دشمن را «سبّاب» یعنی دشنام گو دانست و افزود: امام حسین علیه السلام در کربلا ۶ بار نفرین کرده که بعضی از این نفرین ها به بدزبان ها برمی گردد.
استاد سنگری در پایان تأکید کرد: باید این درس های زنده و زاینده و فزاینده را از کربلای اباعبدالله بیاموزیم و «ثبت لی قدم صدق عندک… » را خدا به همه ما عنایت بفرماید؛ اصحاب امام را باید تحلیل کرد و در آیینه قلل خود و سلوک و منش و کنش خود بازتاب داد.
