صدرالمتألهین و آزادی حکمت مطلقه الهیه
یادداشتی از حجت الاسلام والمسلمین محمدعلی اردستانی عضو هیأت علمی گروه فلسفه پژوهشگاه
صدرالمتألهین و آزادی حکمت مطلقه الهیه
فلسفۀ اولی، «حکمت مطلقه» نامیده شده و صدرالمتألهین در راستای این مطلب، دانش فلسفه را دانشی «آزاد» دانسته که از نیاز و وابستگی به ماسوای خود رهاست و دیگر دانش‌ها به منزلۀ خادمان برای این دانش هستند و این به دلایلی است، از جمله: موضوعات دیگر علوم در فلسفه اثبات می‌شوند، پس فلسفه اعطا‌کننده ثبوت موضوعات علوم در عقل است و مقدمات براهین دیگر علوم یا چیزهایی که دیگر علوم بر آنها توقف دارند، در فلسفه مورد استدلال و برهان قرار می‌گیرند. بر این اساس، چنانکه موضوعات دانش فلسفه، مبادی موضوعات سایر علوم هستند، مسائل فلسفه نیز مبادی مسائل سایر علوم می‌باشند؛ بنابر این، همه دانشمندان از این حیث که دانشمند هستند، در گرفتن مبادی علوم و ارزاق معنوی خود، نیازمند به عالم الهی هستند و از این رو، به منزله عیال و خانواده عالم الهی بوده و بر سر سفره وی نشسته‌اند.
موضوع دانش و مادۀ صناعت حکیم الهی، موجود مطلق و اله حق است و تمام زندگی وی، اشتغال به حق تعالی و همۀ همت‌های وی، مصروف به کشف از توحید حق تعالی و تقدیس صفات و احکام افعال او و شناخت نعوت و اسماء و آیات اوست، پس اشتغالی جز ذکر الله و آلاء او ندارد و دو علم شریف دارد: علم مبدء و علم معاد و در علم اول، دو باب شریف دارد که یکی شریف‌تر و نورانی‌تر از دیگری است و آن علم به وجود و وحدانیت و تقدس صفات و اسماء و ساکنان جبروت او و مفارقات و ربوبیات است و دیگری علم به افعال او و آسمان‌ها و زمین‌ها و بسائط و مرکبات است و گویا در سخن خدای متعال در اشاره به اول آمده است: «الَّذِینَ یَذْکُرُونَ اللَّهَ قِیاماً وَ قُعُوداً وَ عَلى جُنُوبِهِمْ» و در اشاره به دوم آمده است: «وَ یَتَفَکَّرُونَ فِی خَلْقِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ رَبَّنا ما خَلَقْتَ هذا باطِلًا» و در اشاره به علم معاد آمده است: «سُبْحانَکَ فَقِنا عَذابَ النَّارِ».
