به گزارش اداره روابط عمومی و اطلاع رسانی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، نشست تخصصی بررسی تصاویر آینده کشورهای پیشتاز، دلالتها، درسها و آموزهها برای کشور به همت مرکز مطالعات فضای مجازی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و با ارایه دکتر محمدرضا کریمی قهرودی عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی مالک اشتر صبح روز چهارشنبه مورخ ۲۹ خردادماه جاری در تهران برگزار گردید.
در ابتدا جناب آقای عزیز نجف پور آقابیگلو رئیس مرکز مطالعات فضای مجازی، مقدمتا به بیان چارچوب فعالیتهای مرکز مطالعات فضای مجازی پرداخت و ضمن توضیح ماموریت مرکز در توسعه ادبیات نظری و راهبردی فضای مجازی، هدف از برگزاری سلسله نشستهای” سیاستگذاری حکمرانی فضای مجازی در ایران” را بررسی موضوعات حائز اولویت این حوزه دانست. وی گفت: امروزه فضای مجازی، مرزهای مرسوم دولتها و ملتها را درنوردیده و اعمال حکمرانی حاکمیتها را دچار اختلال کرده است. وی ادامه داد در جلسه‌ای که بهمن ماه سال ۱۳۹۷ مقام معظم رهبری با مسوولان داشتند، ایشان اشاره داشتند که کشور در آینده نزدیک شاهد اختلال در مسایل بسیار ساده مدیریت شهری خواهد بود و رخدادهای به وجود آمده در کشور ونزوئلا گواهی بر صحت پیش بینی مقام معظم رهبری در باب اختلال در حکمرانی برخی حکومتها است. رئیس مرکز مطالعات فضای مجازی در ادامه گفت: در ایران تقریبا اولین سیاستهای حوزه فضای مجازی را در سال ۱۳۷۹ شاهد بودیم و بعد از آن عین این سیاستها ارتقاء و توسعه پیدا کرد. در سال ۱۳۸۹ نیز دومین سری سیاستها را داشتیم. در سال ۱۳۹۰ سیاستهای دور اول پیوست احکام اعضای شورای عالی فضای مجازی ابلاغ شد و در سال ۱۳۹۴ هم شاهد تکمله و توسعه این سیاستها بودیم. وی افزود نیاز است محافل علمی توجه بیشتری به حوزه حکمرانی و سیاستگذاری فضای مجازی بکنند و وارد بررسی و ارزیابی کارآیی و اثر بخشی سیاستها شوند و متعاقبا تولید فکر شود که اینکه این سیاستها چگونه باید ارتقاء پیدا کند و چگونه تکمیل شود. ما در گام اول این برنامه مروری بر تجربیات سایر کشورها در حوزه فضای مجازی آیندهشان خواهیم داشت و مطالب جناب دکتر کریمی قهرودی گزارشی است از تصور آینده کشورهای مختلف در باب فضای سایبریشان. در ادامه بنا داریم به سمت بررسی و تبیین نظام حکمرانی و سیاستهای فضای مجازی در ایران برویم و در گام سوم به بررسی موردی سیاستها و موضوعات اولویتدار حکمرانی و سیساتگذاری فضای مجازی پرداخته خواهد شد و در نهایت انگاره های سیاستی و راهبردی پیشنهاد خواهند شد.
در ادامه جناب آقای دکتر محمدرضا کریمی قهرودی به ارائه مطالب خود با عنوان تصاویر جامعه آینده کشورهای پیشتاز در فضای سایبر پرداخت.
وی گفت چشمانداز و تصویرسازی آینده جدی‌ترین، مهمترین و اساسی‌ترین رویکرد آینده‌پژوهی است که از اهمیت و ضرورت بسیار بالایی برخوردار است. آیندهپژوهان برجسته مانند جیم دیتور[۱] – که در آمریکا لقب پدر علم آینده‌پژوهی را به او دادهاند- مطالعه تصاویر آینده را قلب فعالیتهای آیندهپژوهانه میدانند. فردریک پولاک[۲] پایه نظریه تغییر اجتماعی خود را بر اساس تصویرهای آینده قرار میدهد، او ۳۰۰۰ سال تاریخ تمدن بشر را بررسی و دریافت که تصویرهای مثبت منجر به شکوفایی فرهنگ میشود، در حالیکه تصویرهای منفی زوال فرهنگ را به بار میآورد؛ او نتیجهگیری کرد که قدرت فرهنگها همبستگی معناداری با قدرت تصویرسازیشان از آینده دارد.
عضو هیات علمی دانشگاه مالک اشتر گفت: به پندار “سورل” یکی از کاراترین ابزارها برای نفوذ بر یک اجتماع، آن است که تصویرهای ساده و خلاصهشدهای از یک آینده فرضی به آن اجتماع عرضه شود تا احساسات جامعه جهت گرفته و به سوی آن هدایت شوند. تصویرپردازی برای اقدام در عرصه نظامهای اجتماعی، زمینه اقدام هماهنگ آحاد جامعه را فراهم ساخته و بر اساس نظریه تصویر، این تمایل را تقویت میکند که عناصر اجتماعی شبیه آنچه در تصویر آمده، رفتار کنند. همچنین در این زمینه بولدینگ[۳] تاکید میکند: «اشخاص یا ملتی که درک روشنی از آیندهی پیش رو ندارند، به احتمال زیاد در رفتارشان مردد و نامطمئن بوده و شانس کمی برای بقا خواهند داشت».
وی ادامه داد تصویرسازی و الگوسازی جامعه آینده از دغدغههای مهم اغلب کشورهای پیشتاز جهانی است، لذا، این کشورها اقدام به تصویرسازی جامعه آرمانی آینده خود مبتنی بر مبانی، ارزشها، آرمانها، ظرفیتها و قابلیتهای خود در افقهای زمانی مشخصی نموده و برای تحقق این تصاویر، علاوه بر معماری و گفتمانسازی گسترده، اقدام به تهیه برنامههای کلان ملی، نقشههای راه و سرمایهگذاریهای هدفمندی نمودهاند، بهگونهای که همه ارکان مختلف جامعه اعم از دستگاههای اجرایی، دانشگاهها، بخشهای صنعتی، خدماتی و… در قالب یک نظام معنایی منسجم، منابع خود را برای این تغییر پارادایم و ایفای نقش در تمدن نوین آینده بسیج نمودهاند.
در ادامه نشست دکتر قهرودی به بررسی تصاویر آینده کشورهای پیشتاز، دلالتها، درسها و آموزهها برای کشور پرداخت و تصاویر تمدنی و چشماندازهای آینده شش کشور پیشتاز جهان شامل ژاپن(جامعه پنجم[۴] یا جامعه اَبَر هوشمند)، مالزی(مالزی پیشرفته ۲۰۵۰ و جوامع هوشمند[۵]) و اتحادیه اروپا بویژه کشور آلمان(جامعه شبکهمحور مشارکتی و انقلاب چهارم صنعتی[۶])، چین(جامعه سایبری- فیزیکی– اجتماعی، ساخت چین ۲۰۲۵ [۷] و ابرقدرت برتر تولید در ۲۰۴۹)، آمریکا(اینترنت اشیا صنعتی، تولید پیشرفته[۸] و هوشمند) و نیز سنگاپور (ملت هوشمند[۹]) را اجمالا گزارش داد و ضمن معرفی اجمالی تصاویر آینده کشورها، مهمترین تشابهات، افتراقات، یافتههای کلیدی، دلالتها،آموزهها و درسهای آن برای کشور ایران تبیین کرد و متعاقبا به گزارش تفصیلی چشم انداز تک تک کشورها پرداخت.
وی در ادامه در توضیح چشم انداز جامعه پنجم ژاپن گفت که بحث توجه مجدد به انسان یکی از عناصر جدی در سندشان است و محورهایی چون :هم افزایی حداکثری فضای مجازی و فیزیکی، توازن بین توسعه صنعتی و توسعه انسانی و همچنین جامعه انسان محور مورد تاکید قرار گرفته است.
کریمی قهرودی افزود در هرم جامعه پنجم ژاپن به ترتیب به چهار محور: اهداف، سرویس، تکنولوژی وعلم اشاره شده و برای گذر از جامعه چهارم به پنجم برنامه هایی جامع ارائه شده است. در این سند در گزارش موانع گذار به جامعه پنجم به پنج دیوار اشاره شده است. دیوار دولت و ضرورت ارتقای سیستم دولتی به مجازی-فیزیکی از طریق سیاستها و راهبردها و دیوار نظام قانونی موجود و دیوار تکنولوژی و منابع انسانی و پذیرش اجتماعی از موانع مورد اشاره در سند هستند.
وی در ادامه به بررسی سند آینده سایبری اروپا موسوم به Industry 4 پرداخت و ارکان Future internet را شامل: اینترنت از طریق مردم، اینترنت محتوا و دانش، اینترنت اشیا، اینترنت سرویس برشمرد.
دکتر کریمی قهرودی در انتهای جلسه اجمالا به چشم انداز چینی ها موسوم به اینترنت پلاس پرداخت که به دلیل محدودیت وقت ارائه گزارش به جلسه بعد موکول شد.
در انتهای جلسه عزیز نجف پور ضمن تشکر از حاضرین جلسه، اعلام کرد که این موضوع در جلسه بعدی ادامه خواهد یافت و متعاقبا جلسات موضوعات حکمرانی فضای مجازی برگزار خواهند شد.
[۲] Polak
[۳] Boulding
[۴] Society5.0
[۵] Smart Communities
[۶] Made in China 2025
[۷] Industry 4.0
[۸] IIoT, Advance Manufacturing
[۹] Smart Nation
