دکتر عبدالوهاب فراتی
عضو هیات علمی گروه سیاست پژوهشکده نظام‌های اسلامی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
ابتدا می‌خواهم بررسی کنم وقتی یک فرد برای گرفتن یک منصب در حکومتی داوطلب می‌شود آیا مبتلا به یک فعل ممدوح شده یا یک فعل مذموم؟ به عبارت دیگر آیا این مسئله یک امر اخلاقی است یا غیراخلاقی؟ در این خصوص دو دیدگاه در منابع شیعی و اهل سنت وجود دارد.
نخستین دیدگاه این است وقتی فردی خود را نامزد پستی در حکومت می‌کند، این امر برخاسته از دنیاطلبی و جاه‌طلبی فرد است و به همین خاطر مبتلا به یک فعل مذموم شده است. «ابن بنیه» در کتاب «سیاسته الشرعیه» خود بابی باز کرده است که نباید حکومت و ولایت مورد درخواست کسی قرار بگیرد. به عقیده آنان در روایات اسلامی مختلف داریم کسانی که حرص و طمع رسیدن به پستی در حکومت را دارند، مبتلا به یک فعل غیراخلاقی شده‌اند اما در مقابل، برخی معتقدند اگر افرادی هستند که توانایی انجام کاری در حکومت را دارند و می‌توانند با اقدامات و برنامه‌های خود مشکلی از مشکلات جامعه را حل کنند، نباید از زیر بار این مسئولیت شانه خالی کنند بلکه باید با نامزد کردن خود، در معرض انتخاب همگان قرار بگیرند و با انتخاب آن‌ها توسط مردم، شرایط جامعه را سر و سامان دهند.
صاحب جواهر در آثار خود می‌گوید: وقتی یک قاضی، توانمندی زیادی برای قضاوت دارد بر او واجب است خود را حاکم اسلامی معرفی کند و با گرفتن پست به جامعه خدمت کند. همان طور که حضرت یوسف(ع) به بزرگ مصر فرمودند: من فرد امینی هستم و می‌توانم در اداره خزائن به شما کمک کنم. بنابراین بر اساس دیدگاه دوم، اگر هدف کسی از نامزد شدن برای انتخابات ریاست جمهوری نه طرح خود و نه کسب قدرت برای برآوردن غریزه اشتهاناپذیر خودش برای کسب قدرت باشد، می‌تواند فرد اصلح و مناسبی برای نامزدی ریاست جمهوری باشد.
فراتی در خصوص ویژگی‌های نامزد اصلح از منظر قرآن نیز عنوان کرد: یک نامزد اصلح باید منافع ملی را بر منافع فردی و جناحی خود مقدم بدارد. درست است یک نامزد از درون و با حمایت یک جناح، گروه یا یک جبهه و حزب سیاسی روی کار می‌آید و از هزینه‌های مالی و معنوی آن‌ها به قدرت می‌رسد ولی وقتی توسط مردم انتخاب شد و به حکومت رسید، باید تعلقات حزبی، جناحی و گروهی خود را کنار بگذارد و منافع جمع را در نظر بگیرد و در انتخاب کابینه خود از ظرفیت همه گروه‌ها و جناح‌های مختلف استفاده کند تا بتواند یک دولت کارآمد داشته باشد.
ویژگی مهم دیگر یک نامزد اصلح، داشتن برنامه و تیم خوب است. متأسفانه با توجه به اینکه در ایران احزاب قدرتمند نداریم و این احزاب وابسته به جناح‌های مختلف هستند که تازه یادشان می‌افتد قرار است در انتخابات شرکت و برنامه تدوین کنند، این مسئله آفت جامعه سیاسی ما در ایران محسوب می‌شود. نکته قابل توجه اینکه ما باید به نامزدی رأی دهیم که برنامه داشته و مشکلات جامعه را به خوبی درک کرده باشد و راه حل‌های بومی و منطقی را به خوبی تحلیل و راه‌های رسیدن به این راه حل‌ها را به خوبی تبیین کند تا مردم بتوانند به آن‌ها اطمینان کنند و زمام امور خود را به مدت چهار یا هشت سال به آن‌ها بسپارند، اما افرادی که برنامه ندارند هرچند خوب حرف می‌زنند، صلاحیت تصدی منصب ریاست جمهوری در ایران را ندارند.
هر فردی می‌تواند سیاهه‌ای از معضلات و مشکلات جامعه را ارائه دهد، شما به عنوان خبرنگار و بنده به عنوان معلم. مهم این است بدانیم آن فرد اصلح چه درکی از این مشکلات جامعه دارد و ریشه‌های این مشکلات را در چه مناسباتی می‌بیند و به دنبال راه حل‌های ساده نباشد.
یکی از مشکلات موجود در کشور ما این است برخی تصورات ساده‌لوحانه دارند و فکر می‌کنند مشکلات در جمهوری اسلامی ایران بسیار ساده است و می‌شود به گردن دیگران انداخت، در حالی که مشکلات جامعه ما بسیار پیچیده است و ریشه در ساختارهای ناکارآمد و مناسبات غلط در جامعه دارد که باید آن‌ها را شناسایی و برطرف کند؛ ضمن اینکه باید رشادت انجام این کار را هم داشته باشد.
