به گزارش اداره روابط عمومی و اطلاع رسانی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و به نقل از خبرگزاری ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالکریم بهجت‌پور، مفسر قرآن و عضو هیات علمی گروه قرآن پژوهی پژوهشگاه، در ادامه سلسله مباحث تفسیر سوره مبارکه فرقان گفت: تفاوت شرک و توحید در این است که مشرکین چیزهایی را دارای منشأ قدرت و تأثیرگذاری مستقل می‌دانند؛ اینکه در جهان قدرت‌هایی وجود دارد؛ الان کانون همه انرژی‌ها خورشید است و شب و روز را ایجاد می‌کند، باد و باران و ماه در زندگی ما مؤثر است، ولی در توحید مطرح است که اینها تحت یک فرمان واحد یعنی خدا هستند و این عوامل مؤثر بر طبیعت خودشان منشعب از یک مدیریت بالاتر هستند و صاحب اختیار هستی موجود واحدی است که همه را تدبیر می‌کند.
وی افزود: علامه طباطبایی فرموده است در قرآن توحید ذات مطرح نشده است که درست است؛ یعنی فقط از ذات خبر داده است که در سوره توحید شاهد آن هستیم، اما از تدابیری که در هستی از سوی یک قدرت صورت می‌گیرد، توحید ذاتی ثابت می‌شود؛ یعنی مدل خدا بحث فلسفی نیست که توضیح فلسفی برای ذات خود بدهد. جهان طوری است که نمی‌تواند مدیریت باد و آب و خورشید و ماه از هم جدا شود؛ نمی‌شود سبزه و آب را از انسان و حیوان جدا کرده و برای هر کدام صاحب اختیار و ربی تعریف کنیم.
بهجت‌پور اظهار کرد: اینها همانند دستگاه منسجم و واحد کار می‌کنند و موحد چنین چیزی را می‌فهمد، ولی مشرک قطعات پازل را می‌بیند؛ خداوند در سوره فاطر که سوره بعد از فرقان به ترتیب نزول است، فرموده انسان وقتی به آب نگاه می‌کند آب و ماء واحدی سبب می‌شود کوه‌ها و میوه‌های رنگارنگ تولید شود، دست واحدی بر عالم ملک دیده می‌شود لذا فرموده «انما یخشی الله من عباده»؛ پس توحید این است که رابطه عالم ملک و وابستگی عالم ملک به غیب را به خوبی تشخیص دهیم.
توحید ذات در خلقت عالم هویداست
مدیر حوزه خواهران با اشاره به آیه ۴۲ «إِنْ کَادَ لَیُضِلُّنَا عَنْ آلِهَتِنَا لَوْلَا أَنْ صَبَرْنَا عَلَیْهَا وَسَوْفَ یَعْلَمُونَ حِینَ یَرَوْنَ الْعَذَابَ مَنْ أَضَلُّ سَبِیلًا»، تصریح کرد: مشرکان و کفار گفتند پیامبر آمد و می‌خواست ما را از تعدد آلهه منحرف کند؛ بنابراین مضامین آیات بعد، هم تضمینی برای پیامبر و هم تبیین برای توحید است. لذا در آیه ۵۳ «وَهُوَ الَّذِی مَرَجَ الْبَحْرَیْنِ هَذَا عَذْبٌ فُرَاتٌ وَهَذَا مِلْحٌ أُجَاجٌ وَجَعَلَ بَیْنَهُمَا بَرْزَخًا وَحِجْرًا مَحْجُورًا» دو جریان توحید و شرک را مانند دو دریا توصیف کرد که هرگز آب آن دو مخلوط نمی‌شود؛ یکی آب شور و تلخ دارد و دیگری آب شیرین و هر دو همدیگر را دفع می‌کنند و برزخی هم که میان آنهاست، برزخی طبیعی است؛ یعنی دو نوع آب از لحاظ چگالی و وزن و … طوری است که با هم مخلوط نمی‌شوند.
وی با بیان اینکه امروز هم در عرصه سیاست، برخی تصور می‌کنند می‌توانند جریان کفر را به مسیر خود بیاورند، در حالی که کفر زیر بار نمی‌رود و نخواهد رفت، اضافه کرد: براساس آیه ۵۴، «وَهُوَ الَّذِی خَلَقَ مِنَ الْمَاءِ بَشَرًا فَجَعَلَهُ نَسَبًا وَصِهْرًا وَکَانَ رَبُّکَ قَدِیرًا» خداوندی که میان آب‌های با عظمت فاصله انداخت، در حالی که رب هر دو نوع آب است؛ فرموده است که من با آب کوچک یعنی نطفه، بشر را خلق کردم؛ مفسرین در مورد خلقت انسان از آب خیلی بحث کرده‌اند؛ برخی گفته‌اند آدم از آب و خاک بوده که گل می‌شود و بشر عادی هم از آب منی است؛ برخی گفته‌اند ریشه آفرینش انسان از آب است.
صاحب تفسیر همگام با وحی تصریح کرد: همچنین گفته شده که آدم یک استثناء است؛ بشر و همه هستی قبل از خلقت آسمان و زمین بر روی آب بوده «و کان عرشه علی الماء»؛ قرآن با این تعبیر توسعه فهم را داده که آسمان‌ها و زمین که جامدند، قبلا حالت مایع داشتند و آب بودند و بعد بر روی این آب، تغییراتی صورت گرفته و تبدیل به وضع کنونی شده است.
بهجت‌پور اضافه کرد: البته آدم مانند عیسی استثناء است؛ قبل از خلق آدم(ع)، انسان‌هایی بودند که به آنها نسناس می‌گفتند و فرشتگان آنها را می‌شناختند؛ برخی پدیده‌ها برای میلیاردها سال هستند که مخصوص نسناس‌ها بوده و مؤید این مطلب است؛ البته حضرت آدم از گل آفریده شده است و ریشه نسل آدم به گل بر می‌گردد، گرچه وقتی گفته شود انسان از آب خلق شد، باز هم در تنافی با این مسئله نیست.
تداوم نسل از راه سببیت و نسبیت
وی با اشاره به آیه ۵۴، اظهار کرد: آیه بیان کرده که خدا چه از راه سببیت و چه نسبیت زنجیره انسان را تداوم بخشیده و چنین خدایی قدیر است، یعنی قدرتمند است یا اندازه‌ها را تقدیر کرده است؛ مثلا اینکه چه مقدار زن و چه مقدار مرد در زمین خلق شوند و چه مقدار از راه سببیت و چه مقدار از راه نسبیت باشد. الان تعداد زنان و مردان در جهان تقریباً مساوی هستند؛ این طور نیست که مثلاً سه چهارم مرد و یک چهارم افراد جهان زن شوند، بلکه چارچوب مشخص و معینی دارد. همچنین خدا علاقه میان زن و مرد ایجاد کرده و بخش زیادی از ارتباطات به این واسطه خلق شده است و کسی نمی‌تواند این امر فطری را از بین ببرد.
