به گزارش اداره روابط عمومی و اطلاع رسانی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و به گزارش حوزه، حجت الاسلام والمسلمین محمد عرب صالحی رییس پژوهشکده حکمت و دین‌پژوهی پژوهشگاه در مراسم اختتامیه همایش مجازی «علوم انسانی- اسلامی، پژوهش و فناوری» که عصر روز پنجشنبه ۲۷ آذر از سوی مجمع پژوهشگاه‌های علوم انسانی-اسلامی، برگزار شد، به توضیح مکتب هیستوریزیسم پرداخت و اظهار داشت: مباحث تاریخی نگری، زاده دنیای غرب است و از آنجا به مباحث کشورهای اسلامی و علوم اسلامی و علوم انسانی کشیده شده است.
رئیس پژوهشکده حکمت و دین پژوهی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با بیان این که تاریخی نگری اصطلاحات متفاوتی دارد و در قلمروهای مختلف کاربرد دارد، گفت: ما در حیطه انسان شناسی و علوم انسانی و اسلامی صحبت می کنیم و عقیده داریم که این نگرش به عنوان یک مکتب در جهان مدرن رواج پیدا کرده است؛ در بعد فلسفی به این معناست که انسان فهم و ارزش ها و اعتقادها و فرهنگ و آداب و رسوم و دین و مذهبش زائیده شرایط تاریخی است و به مرور زمان همه این امور با ارزش ها و فرهنگ و حتی دین و مذهب جدید جایگزین می‌شود.
وی افزود: دو مبنای اساسی در این مکتب وجود دارد؛ یک مبنای فردیت در مقابل تعمیم و یک مبنا بسط و سیالیت در مقابل عینیت که مراد از فردیت یعنی پدیده های فردی و تاریخی انحصاری است و نباید به اصول مشترک برای تبیین آنها پناه برد و مراد از بسط یعنی فردیت، امر ثابتی ندارد؛ اگر مبنای فردیت را پذیرفتیم اولین اثرش امتناع از هرگونه مرجعیت و ملاک عقل جزئی انسان است.
حجت الاسلام والمسلمین عرب صالحی در ادامه عنوان کرد: نتیجه طبیعی این مبنا ظهور انبوهی از نحله ها و فرقه ها است که در حوزه دین عناصر ثابت از بین می رود، دین تبدیل به احساس دین می‌شود و نتایج دیگری که در دنیای غرب پدید آمده است؛ مطابق عنصر بسط و سیالیت همان عناصر فردیت، انسان همین موجود سیال بین دو زمان تولد و مرگ است.
وی با اشاره به تأثیر این دو مبنا در حوزه انسان شناسی گفت: مطابق این دیدگاه هر انسان موجودی با پیشینه منحصر به فرد و محدود و منحصر به یک زمان و مکان خاص است و انسان منحصر به هفتاد هشتادسالی است که زندگی می‌کند و توان فراتاریخ و فرارفتن از سنت فرهنگی که در آن زندگی می‌کند، ندارد و افراد مجبورند که در محدوده ای که به واسطه تاریخ برای آنها دیکته شده، بیاندیشند و عمل کنند و امیدی برای خروج از این محدودیت ها نیست.
استاد حوزه و دانشگاه بیان داشت: در یک کلام آورده های تاریخی نگری، انکار ذات ثابت برای انسان، الگوی ثابت برای انسان و انکار قانون ثابت و جاودان و فهم ثابت برای انسان است؛ ریشه هایی از این افکار از چند دهه قبل در متفکران خودمان هم دیده ایم تا یکی دو دهه قبل که به صراحت آنها را مطرح کرده و به علوم انسانی اسلامی سرایت داده اند.
وی در بخش دیگری از سخنان خود تصریح کرد: آنها می‌گویند: فهم انسان تابع شرایط تاریخی است پس فهم هرکسی برای خودش مهم است و ما سنجه ای برای ارزش گذاری فهم ها نداریم بله به مرور زمان فهم های جدید جایگزین قدیمی می‌شود؛ آنها مسیر خود را به صورت سازمان دهی شده ادامه دادند.
حجت الاسلام والمسلمین عرب صالحی با بیان این که دین و قرآن و پیامبر را اموری تاریخی می‌دانند، گفت: آنها می‌گویند: پیامبر (ص)و قرآن محصول فرهنگی زمان خودشان هستند، حتی خود دین را امری تاریخی می‌دانند، پس اساس علوم اسلامی ما در این صورت زیر سوال می رود، از این رو ما باید متناسب با این شبهات پاسخ های درست و کافی بدهیم.
وی در ادامه سخنان خود خاطرنشان ساخت: در خصوص علوم انسانی اسلامی نیز مطابق فرهنگ تاریخی نگری تعمیم برداشته می‌شود و دینی شدن آن نیز به طور کلی زیر سؤال می رود چون تاریخی نگری را گفتیم که اصل منابع دینی را انکار کردند و در این صورت علوم انسانی اسلامی بالتبع زیر سؤال می رود.
حجت الاسلام عرب صالحی در پایان گفت: ما هم اکنون با سه جریان خزنده و خطرناک روبرو هستیم و باید همواره در مرز دانش هم اثباتا و هم نفیا در مقابل این سه جریان آماده دفاع از دین و علوم انسانی اسلامی باشیم، یکم جریان روشنفکری دینی دگر اندیش که سالهاست با آن درگیر هستیم. دوم جریان الحاد مدرن که اخیر با هجمه ای گسترده اعتقادات موحدین عالم را نشانه رفته است و سوم جریانی که قرائت مادی از علوم شناختی و هوش مصنوعی را به ذهن، روح، اراده و اختیار انسان هم سرایت می دهد.
