به گزارش اداره روابط عمومی و اطلاع رسانی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، آنچه در ادامه می آید گفتگوی شبستان با حجت الاسلام و المسلمین محمدباقر پورامینی، عضو هیأت علمی گروه کلام پژوهشگاه درباره نقش دعا در مواجهه و مهار بحران هایی نظیر کرونا، سیره اهل بیت علیهم السلام در این باره و توازن میان درمان دارویی با نیایش و دعا است.
- همچنان که استحضار دارید در میانه چالش کرونا هستیم و با وجود این که ماه ها از شیوع این ویروس می گذرد اما تب و تاب آن هنوز جامعه را رها نکرده است. از طرفی مدتی است که تقابل و کششی در جهت مقابله با این بیماری وجود دارد برخی بیشتر بر دعا تکیه دارند و برخی بر درمان های مرسوم و روز، آیا این تقابل صحیح است و نقش دعا در این میان چه می تواند باشد؟
زمانی که بلایی چون کرونا یکه تازی کرده و سلامت و حیات آدمی را هدف می گیرد نیازمند وسیله ای برای مغلوب ساختن آن هستیم. دعا به عنوان یک سلاح، توان حفاظت از انسان را دارد ؛ بلاها و خطرات جاری را «رفع» می کند و هم آسیب ها و بلاهای آتی را «دفع » می سازد. پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود: آیا مىخواهید که شما را به سلاحى راهنمایى کنم که شما را از دشمنان نجات مىدهد و روزیتان را زیاد مىنماید؟ عرض کردند: آری ! یا رسول خدا صلی الله علیه و آله. فرمود: تَدْعُونَ رَبَّکُمْ بِاللَّیْلِ وَ النَّهَارِ فَإِنَّ سِلَاحَ الْمُؤْمِنِ الدُّعَاءُ / شب و روز، پروردگارتان را بخوانید زیرا سلاح مؤمن دعاست.
اما همچنان که اشاره کردید درگیر شدن مردم با بیماری های فراگیر از جمله کرونا ممکن است این پرسش را در ذهن ایجاد کند که یک شخص بیمار برای بهبودی خود چه مسیر درمانی را طی کند. آیا به دعا و توسل بپردازد و یا با اعتماد به دانش پزشکی، این مسیر درمانی را دنبال نماید.
در پاسخ باید گفت اصولا قرار دادن دعا و دانش پزشکی در مقابل هم و تصور تقابل میان علم و ایمان، امری گزاف و بیهوده است. به تعبیر آیت الله مطهری، علم و ایمان متمم و مکمل یکدیگرند و هر دو به انسان امنیت می بخشند. علم امنیت برونی می دهد و ایمان امنیت درونی؛ علم در مقابل هجوم بیماری ها، سیل ها ، زلزله ها و طوفان ها ایمنی می سازد و ایمان در مقابل اضطراب ها، تنهایی ها، احساس بی پناهی ها و پوچ انگاری ها انسان را نجات می دهد و از این رو نیاز انسان به علم و ایمان توأما مورد توجه همگان است.
هر بیمار وظیفه دارد روند درمان پزشکی خود را به خوبی و دقت پیگیری کند زیرا دنیا بر نظام سبب و مسبب استوار است و خداوند بهبودی و درمان مریض را در طبیب و دارو قرار داده است.
- کارکرد نظام سبب و مسبب را بیشتر باز می کنید؟
ببینید در نظام طبیعت قوانینی حاکم است و خداوند خواست خود را در اجرای این نظام و قوانین جاری می کند. اگر با نگاه سبب سازی نگریسته شود، نقش درمانی پزشک نیز معنا می یابد و این که او وسیله ای برای درمان است؛ هر چند که از نظر واقع، درمان و شفا از خدا است و خداوند اثر درمانی را در دارو نهاده است؛ آنگونه که امام صادق علیه السلام از این اصل جاری در هستی یاد می کند: «أَبَى اللَّهُ أَنْ یُجْرِیَ الْأَشْیَاءَ إِلَّا بِالْأَسْبَابِ / خداوند هر چیز را جز از راه اسباب طبیعى آن عملى نمىسازد ». بنابراین فردی که بیمار می شود باید به پزشکی که مظهر صفت شافی خدا است، مراجعه کند و نسخه درمانی او را به دقت عمل کند و شفا را از خدای طلب کند.
پیامبرى از پیامبران بیمار شد و گفت: درمان نمىکنم تا آن کس که درد داده است درمانم کند. خداى متعال به او وحى کرد که «تو را شفا ندهم تا دارو بخورى که درد از منست و دارو نیز از من»، آن پیامبر آنگاه به مداوا پرداخت و بهبود یافت.
- رفتار رسول مکرم اسلام صلی الله علیه و آله در مواجهه با بیماری ها چگونه بود؟
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله بر درمان طبیعی چنین توصیه فرمود: «تداووا! فإنّ اللَّه عز و جل لم ینزل داء، إلّا و أنزل له شفاء / درمان کنید! که خداى بزرگ دردى نمىفرستد مگر اینکه براى آن دارویی برای شفا مىفرستد» سیره معصومین علیهم السلام به وقت بیماری، رعایت دستورات طبی یا حتی مراجعه به طبیب بوده است. آنان همزمان با درمان، از دعا و توسل نیز بهره می جستند.
- اگر بخواهیم در ابتلا به بیماری ها روند درمان تسریع داشته باشد چه رویکردی را باید دنبال کنیم؟
همزمان با درمان طبیعی، از «دعا و توسل» نیز نباید غفلت کرد؛ هر گونه می توان خدا را صدا کرد و با او انس گرفت، با هر کیفیت می توان از فقر و درماندگی خویش لب به سخن گشود و با دعا کردن در پی درمان بی چارگی شد. خداوند می شنود و اجابت می کند، همچنان که فرمود: وَ إِذا سَأَلَکَ عِبادی عَنِّی فَإِنِّی قَریبٌ أُجیبُ دَعْوَهَ الدّاعِ إِذا دَعانِ فَلْیَسْتَجیبُوا لی وَ لْیُؤمِنُوا بی لَعَلَّهُمْ یَرْشُدُونَ / و هر گاه بندگان من، از تو درباره من بپرسند، (بگو) من نزدیکم، و دعاى دعاکننده را- به هنگامى که مرا بخواند- اجابت مىکنم، پس (آنان) باید فرمان مرا گردن نهند و به من ایمان آورند، باشد که راه یابند.
باید به این باور رسید که خداوند «قادر» بر برآورده ساختن درخواست ها و حاجت هاست؛ این باور، هر حاجتمندی را برای نیل به خواستش امیدوار می سازد. این اعتقاد مانند یک معامله است. اگر آدمی بداند طرف معامله اش قدرت بر تسلیم و تحویل آنچه بر عهده اوست دارد، در او میل و رغبت ایجاد مىشود که دست به آن معامله بزند، همچنان که اگر بداند طرف معاملهاش این قدرت را ندارد اقدام نخواهد کرد. به همین خاطر مىبینید که مردم از معامله با افراد ورشکسته پرهیز مىکنند.
- گاه افراد با این نگاه که بارها دعا کرده ام و بی فایده بوده و به نتیجه نرسیده ام از دعا دوری می جویند. دیدگاه تان در این باره چیست؟
اجابت دعا در گرو شرایطی است. افزون بر سماجت بر دعا، دادن صدقه، تکرار دعا و سپردن تمام امور به خداوند، توبه و استغفار در رتبه نخست جای دارد. از توسل به معصومین (ع) هم نباید غفلت داشت که تاثیر بسزائی در رفع و دفع بلا خواهد داشت.
