به گزارش اداره روابط عمومی و اطلاع‌رسانی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، کرسی علمی ترویجی با موضوع “جلوه‌ها و توفیقات مدیریت جهادی در مواجهه با کرونا“ چهارشنبه ۳۱ اردیبهشت ماه ۱۳۹۹، توسط گروه مدیریت اسلامی پژوهشگاه به صورت مجازی تحت نرم افزار اسکایپ برگزار شد.
در این کرسی علمی دکتر محمداسمعیل رستمی‌نیا بعنوان ارائه‌دهنده حضور داشتند که گزارشی از ارائه ایشان در ادامه می‌آید:
- مقدمه و تبیین موضوع؛
«یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا هَلْ أَدُلُّکُمْ عَلَى تِجَارَهٍ تُنْجِیکُمْ مِنْ عَذَابٍ أَلِیمٍ، تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ تُجَاهِدُونَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ بِأَمْوَالِکُمْ وَ أَنْفُسِکُمْ ذَلِکُمْ خَیْرٌ لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ تَعْلَمُونَ، یَغْفِرْ لَکُمْ ذُنُوبَکُمْ وَ یُدْخِلْکُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ وَ مَسَاکِنَ طَیِّبَهً فِی جَنَّاتِ عَدْنٍ ذَلِکَ الْفَوْزُ الْعَظِیمُ»
اى اهل ایمان! آیا شما را به تجارتى راهنمایى کنم که شما را از عذابى دردناک نجات مىدهد؛ به خدا و پیامبرش ایمان آورید، و با اموال و جانهایتان در راه خدا جهاد کنید این[جهاد] اگر [به منافع فراگیر و همیشگى آن] معرفت و آگاهى داشتید، براى شما [از هر چیزى] بهتر است؛ تا گناهتان را بیامرزد، و شما را در بهشتهایى که از زیر [درختان] آن نهرها جارى است و خانههاى پاکیزه در بهشتهاى جاویدان درآورد این است رستگاری بزرگ.
شاید بدلیل؛
- فاصله زمانی از خاستگاه های مدیریت جهادی(در بحبوحه انقلاب اسلامی، تشکیل نهاد جهاد سازندگی، حماسه دوران هشت سال دفاع مقدس، و..)،
- ساخت و تغییرات فرهنگ و رفتار سازمانیِ خلاف انتظاری که در سال های اخیر در سازمان ها رشد کرده و بر آنها حاکم شده بود، مدیریت جهادی را بیشتر به جنبه نظری و ذهنی تبدیل نموده است.
- …
از آنجایی که به تعبیر یکی از صاحب نظران، “مدیریت جهادی” نوع و تابعی از مدیریت اسلامی که خود را در شرایط اقتضائی نشان می دهد، به مبازره با شرایط سخت و بحرانی تحمیل شده از بروز و شیوع کرونا آمده و یک بار دیگر خود را به بوته آزمایش گذاشت. فائق آمدن به تأثیرات شگرف ابتلاء به ویروس کرونا بر ابعاد مختلف اداره کشور، تدابیر و سبک مدیریتی خاصی را مطالبه می کرد با توجه به اشارات فوق روحیه و مدیریت جهادی ضامن موفقیت و غلبه بر این شرایط اقتضایی است. از این رو در این بحث ضمن اشاره گذرا به مفهوم و مولفه های مدیریت جهادی و ویروس کرونا به تطبیق عملکرد مدیریت جهادی در هر کدام از مولفه ها مدیریت جهادی(که در الگو ارائه شده است) در مقابله با کرونا پرداخته و به این سوال داده می شود؛
وضعیت عملکرد مدیریت جهادی بر اساس الگوی ارائه شده در مواجهه با کرونا چگونه بوده است؟
روش این بررسی توصیفی بوده، و گزاره‌های مرتبط استخراج شده از برخی منابع و رسانه های عمومی با عناصر مرتبط با مولفه های الگو تطبیق داده شده و مورد ارزیابی(محقق محور) قرار می گیرد.
- مروری بر مفهوم و مولفه های مدیریت جهادی
با تصریح به اینکه منابع متعددی در ارتباط با ادبیات مربوط به مدیریت جهادی تولید شده است اما در این مجال بدلیل ارزیابی مضامین کتاب؛”تبیین مدیریت جهادی و طراحی الگوی” صرفاً با رجوع به محتوای آن مدیریت جهادی در مقطع کرونا مورد ارزیابی قرار گرفته و نسبت به ضعف و قوت آن بررسی و نتیجه گیری می شود.
مفهوم مدیریت جهادی
در تعاریف منتخب، مدیریت جهادی عبارت است از؛
- علم و هنر مدیریت و بسیج همه‌جانبه منابع مادی، انسانی و معنوی با عزم جدی و سخت‌کوشی مبتنی بر علم، متکی به ظرفیت‌های درونی در همه عرصه‌ها، با حرکت پرشتاب و تلاش و کوشش بی‌وقفه در راه خدا، در مقابل دشمن یا مانع برای پیشرفت اهداف سازمان.
- مدیریت جهادی، معادل مدیریت اقتضائی گرفته‌شده، به این بیان که: مدیریت جهادی، یعنی مدیریت در شرایط غیرعادی و اقتضایی؛ به این معنی که اگر می‌خواهیم به اهداف نظام و انقلاب دست‌یابیم، نمی‌توانیم از طریق وضعیت نرمال به آن برسیم.
- مروری بر مفهوم و واقعیت‌های کرونا
با توجه به اینکه بروز و شیوع ابتلاء به کرونا به یک پدیده فراگیر جهانی تبدیل شده، و بخش اعظم اخبار رسانه‌های دنیا در ۴ماه گذشته به طور مستمر به نقل مباحث مرتبط به آن اختصاص یافته است، شاید بتوان گفت که هیچ موضوعی به این اندازه بین قاطبه جمعیت دنیا مشترک نبوده و به همین دلیل از منظر اطلاعات عمومی نیاز به معرفی ندارد. اما با این حال همچنان بررسی های علمی در خصوص خاستگاه آن ادامه داشته و بسیاری از زوایای بروز، شیوع، راه های انتقال و مقابله با آن نیازمند کنکاش های گسترده علمی است با توجه به اشارات فوق به معرفی اجمالی آن پرداخته می شود.
از اینکه کرونا از بلایای طبیعی و یا دست ساخته انسان و یا غیر طبیعی باشد به طور قطع و یقین دشواری های متعددی برای جوامع و کشورهای به وجود آورده و مدیران هر جامعه را به آزمونی سخت فراخوانده که هر جامعه چگونه از پس آن برآمده و با چه ضعف و قوت هایی با آن مواجه می شود. برای فرض های طبیعی و یا غیرطبیعی بودن، شوق مختلف داخل هر کدام از این دسته بندی ها جای طرح و بحث خاص و متناسب با علت خود را دارد، در فرض طبیعی بودن گمان می‌رود، که حیوانات فروخته شده برای غذا منشأ یا واسطه این ویروس باشند زیرا بسیاری از نخستین کسانی که مبتلا شدند کارگرانی در بازار غذاهای دریایی هوانان چین بودند. بازاری که با فروش حیوانات زنده برای غذا در شیوع سارس در سال ۲۰۰۳ نیز مقصر شناخته شد. چنین بازارهایی برای عوامل بیماری‌زای جدید به عنوان انکوباتور[مرکز رشد و محل پرورش] در نظر گرفته می‌شوند. برخی محققان گفته‌اند که بازار غذاهای دریایی هوانان ممکن است منبع اصلی انتقال ویروس به انسان نباشد، با اینکه تحقیقات اخیر در چین نشان می‌دهد که خفاش می‌تواند منشأ احتمالی این ویروس باشد، مصرف سوپ خفاش چندان در این کشور متداول نیست و تحقیقات درباره منشأ دقیق این ویروس ادامه دارد.
با فرض غیر طبیعی بودن و یا از اینکه کرونا دست ساخته انسان باشد، مطالعه آن به دلیل پنهان کاری ها و تدابیر شدید امنیتی بسیار پیچیده تر خواهد شد، اگرچه در اینجا بررسی علل طبیعی و غیرطبیعی بودن آن مدنظر نیست، اما اطمینان از علت بروز و شیوع غیر طبیعی بودن آن و نگاه به مخاطرات جدی آن، با نگرش آینده نگارانه اتخاذ تدابیری دقیق را ضروری می نماید. یکی از احتمالات در پذیرش فرض اخیر آن است که از طریق دستکاری در فیزیولوژی و خون انسان و با استفاده از فناوری اطلاعات سلطه و سیطره جهانی بر آحاد بشر از طریق استعمارگران تمامیت خواه فراهم گردیده و با تحقق چنین قصدی، تهدیدات امنیتی، اقتصادی، فناورانه، فرهنگی و… فراوانی قابل برشماری است.
اگرچه دو موضوع؛
۱ – زوایای پنهان و پیچیده خاستگاه بروز و شیوع کرونا،
۲ – گستردگی اقدامات خدمات و فعالیت‌های مرتبط با برهه ابتلاء و مقابله با کرونا در کشور
ارائه نظر دقیق را با مشکلاتی مواجه می‌کند علی ایحال با اشاره به گستره پیچیدگی و تغییرات لحظه ای در فرض های متفاوت و متناقض در مورد کرونا، جزء با تلاش متناسب با این گستردگی نمی‌توان حرف دقیق و نظر صائبی در این نوشتار ارائه داد، بلکه این اجمال می تواند مقدمه و ظرفی برای مطالعات کاملتر شود.
- مروری بر عملکرد مدیریت جهادی در مواجهه با کرونا
با بروز و شیوع کرونا اولین بار است که مردم ایران می‌توانند در یک محک یکسان، کارآمدی حاکمیتی دولت و همبستگی اجتماعی خود را در مقایسه با دیگر دولت‌ها و ملت‌ها بسنجند. این مقایسه می‌تواند به اشکال و در ابعاد مختلف صورت گیرد اما همانطور اشاره شد، در این بررسی صرفاً ارزیابی عملکرد مدیریت جهادی در مواجهه با کرونا، که چگونه عملکردی داشته است، محدود و متمرکز می شود و به جنبه‌های عملیاتی و اجرایی مصرح در الگو که در زیر مولفه های راهبرد، نتایج و پیامدها نشان داده شده است پرداخته می شود و به عبارت دیگر در این بررسی قصد بر آن است که اصل تحقق و کیفیت هرکدام از زیر مولفه های یاد شده مورد بررسی قرار گیرد. نتیجه این بررسی در جداول زیر به طور مختصر ارائه می شود.( پاسخ دقیق در این رابطه نیازمند کار گسترده جمعی و زمان طولانی، روش علمی و استفاده از آمار تعمیم پذیری، و… است، اما در این اجمال بیش از آنکه ادعای تحقیق دقیقی باشد، اشاره به بررسی سطحی داشته و بیشتر زمینه و ظرف تحقیق مناسب را فراهم نموده و تقویت آن نیازمند اقدام دقیق و جامع علمی است.)
- نتیجه گیری و پیشنهادها
اگرچه در مورد عملکردها انتقاداتی وجود داشته باشد اما مجموعه اقدامات دستگاه ها و نهادهای دولتی(لشکری و کشوری) و غیردولتی گروه های جهادی و فعالیت های مردمی از ایران اسلامی الگوی قابل قبول و بلکه قابل ارائه به جهان ساخت. این توفیقات در شرایطی است که ضعف و ناتوانی هر چه بیشتر قدرت های مدعی(آمریکا اروپا) در این رابطه آشکار شده است. شرح اجمالی در مقابل مولفه های سه گانه؛ راهبردها، اهداف و پیامدها در فوق، نوید بخش آن است که در بررسی دقیق تر عملکرد مدیریت جهادی و توفیقات آن در مواجهه با مقطع کرونا بیشتر اثبات شود. با بهره از نتایج این بررسی، برای مواجهه با شرایط اقتضائی غیر قابل پیش بینی در آینده نکاتی پیشنهاد می شود؛
- پیش بینی مدیریت جامع جهادی در برگیرنده همه دستگاه های دولتیشامل لشکری و کشوری و اقشار مختلف جامعه به منظور امکان سنجی، هماهنگی های لازم، تقسیم کار و هدایت و رهبری کلان آن.
- ایجاد ساز وکار مناسب و منعطف برای بروز و هدایت عواطف و هیجانات فطری اقشار مختلف جامعه به منظور امکان سنجی و نیاز سنجی های مرتبط.
- پیش بینی ساز وکار مناسب بسط خدمات مدیریت جهادی به گستره جهانی با توجه به اسناد بالادستی در روابط خارجی با اولویت کشورهای دوست و مستضعف.
- استفاده از شبکه و سامانه هوشمند برای برنامه ریزی و تجزیه و تحلیل.
- پیش بینی های لازم برای جلوگیری از هدر رفت سرمایه های مادی و انسانی به دلیل نبود سامانه و مدیریت جامع.
- ایجاد قابلیت مدیریت عواطف و هیجانات روحی مردم.
- ضرورت انجام پژوهش علمی دقیق در مورد خاستگاه و بروز کرونا و کدگشایی از اطلاعات مرموز در مورد کرونا(برای مدیریت آتی).
- شناسایی و انجام آمایش لازم اقشاری و سرزمینی.
- انجام پژوهش ها بر اساس تولید مسئله(در توجه به حادث های بعید).
- ایجاد آمادگی لازم برای مدیریت بحران مدیریت.
- کاهش و حذف تشریفات (زائد) از فعالیت و خدمات.
- افزایش دانش و مهارت افزایی تبدیل تهدید به فرصت.
در ادامه این کرسی علمی، دکتر محمدرضا احمدی و دکتر وحید وثوقی‌راد به نقد مطالب ارائه‌شده پرداختند که گزارش کامل آن به زودی منتشر می‌شود.
