به گزارش اداره روابط عمومی و اطلاع رسانی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی حجت الاسلام محمدجواد رودگر به مناسبت سالروز شهادت امیرمومنان علی (ع) در گفت وگو با خبرنگار معارف ایرنا گفت: فلسفه اجتماعی اسلام در عدالت اجتماعی تحقق پیدا می کند و حضرت علی(ع) در راستای تحقق این فلسفه اجتماعی گام برداشتند و به تعبیر جرج جرداق نویسنده مسیحی آن حضرت شهید عدالت شدند.
وی ادامه داد: این عدالت اجتماعی در تمام ابعاد و عرصه های مختلف قابلیت تعمیم دارد. یعنی عدالت اجتماعی عرصه های فکری، فرهنگی، علمی، اجتماعی، سیاسی، مدیریتی و اقتصادی را دربر می گیرد و مواسات و مساوات میان مردم نیز در این زمینه مطرح است.
رودگر گفت: علاوه بر ابعاد معرفتی شخصیت امیرمومنان (ع) و بسیاری از معارف عمیق تفسیری و تاویلی از قرآن که به عنوان میراث علوی به جا مانده است، در عرصه های اجتماعی این حقیقت وجود دارد که آن حضرت تمام اهتمام خود را در چهار سال و نه ماه رهبری سیاسی جامعه به کار گرفتند تا مدل حکومت امامتی ولایتی خود را مبتنی بر عدالت اجتماعی محقق کند و در این راستا از هیچ تلاشی فروگذار نکردند.
وی افزود: البته حق ولایت ایشان در جریان سقیفه غضب شد و آن حضرت در خطبه سوم نهج البلاغه معروف به خطبه شقشقیه به تحلیل این مساله پرداختند که چگونه سه طایفه ماکثین و قاسطین و مارقین از درون جامعه اسلامی در مقابل آن حضرت ایستادند؛ به این ترتیب که قدرت طلبی، گفتمان حاکم بر قاسطین بود و گفتمان حاکم بر ناکثین و مارقین ثروت طلبی و تحجرگرایی بود.
جهل و جمود دو مانع در تحقق عدالت اجتماعی
نویسنده کتاب مبانی عرفانی وحیانی اضافه کرد: استاد شهید مرتضی مطهری در این زمینه می گوید اگر از ما بپرسند چه کسی حضرت علی(ع) را به شهادت رساند، می گوییم ابن ملجم اما اگر بپرسند چه چیزی آن حضرت را به شهادت رساند، خواهم گفت جهل و جمود. در واقع امیرمومنان (ع) در تحقق فلسفه اجتماعی با دو مانع جهل و جمود روبرو بود.
حضرت علی(ع) در این راستا تهمت ها و زخم زبان های بسیاری را تحمل کرد تا بتواند بگوید که اسلام در عمل یعنی عمل اجتماعی و سیاسی و حکومتی. چون ممکن است زمانی یک عمل غیرتشکیلاتی وجود داشته باشد. مثلا علی (ع) کیسه نان را به خانه های فقرا می بردند و عبادت ها و مناجات های آن حضرت در تاریخ ثبت است ولی ما می خواهیم از این زاویه عدالت اجتماعی را بررسی کنیم که عمل اجتماعی، یک سیستم مبتنی بر نظام سیاسی است و در واقع تداوم و تکامل حکومت نبوی است.
رودگر تاکید کرد: حضرت علی (ع) می خواستند چنین حکومتی را محقق کنند و در این راستا از هیچ تلاشی فروگذار نکردند و باید توجه کنیم حکومت و زعامت سیاسی امامت محور و ولایت محور برای تحقق فلسفه اجتماعی اسلام لازم است.
الگوی حکومت علی (ع) در عمل
وی در پاسخ به این سوال که برخی افراد امیرمومنان (ع) را یک الگوی دست نایافتنی در حکومتداری می دانند، اظهار کرد: این سخن از دو جنبه قابل بررسی است. یعنی از یک نظر صحیح است. چون هیچ کسی جز حضرت مهدی (عج) نمی تواند حکومت عدالت محور به معنای کامل تشکیل دهد.
عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی افزود: در روایات آمده که مرکز حکومت امام زمان (عج) در کوفه خواهد بود. یعنی آن حضرت همان حکومت علی (ع) را تشکیل می دهد و این کار فقط از یک انسان کامل و معصوم ممکن است ولی از جهت دیگر در آیه ۲۱ سوره احزاب می بینیم که رسول خدا (ص) به عنوان الگوی مسلمانان معرفی شده و امیرمومنان (ع) در ادامه الگوی ما هستند.
وی با بیان این که «باید به اندازه توان خود تلاش کنیم» افزود: به همین دلیل نباید به بهانه قیاس پاکان از خود مگیر، از رفتن در مسیر علی (ع) بازبمانیم. اگر برخی می گویند علی کجا و ما کجا، به معنای آن نیست که در مسیر حکومتی و سیاسی عدالتگرایانه حرکت نکنیم بلکه همواره باید خودمان را در مسیر آن حضرت بدانیم.
رودگر ادامه داد: امیرمومنان (ع) قله ای است که باید به آن نگاه کنیم و به سمت آن حرکت کنیم. حکومت علی (ع) یک الگوی عملی است و می تواند در متن جامعه به شکل سیاسی و اجتماعی تجلی پیدا کند ولی باید توجه کنیم که امیرمومنان (ع) یک طرف ماجراست.
عدالت اجتماعی به عنوان فلسفه اجتماعی اسلام دارای پنج رکن است که حاکم و حکومت عادل اولین رکن و قانون عادلانه دومین رکن آن است ولی جامعه عدالت پذیر به عنوان رکن بنیادی و زیرساختی مطرح است. رکن چهارم را نیروهای مدافع عدالت مانند نیروی انتظامی و قضایی تشکیل می دهد و رکن پنجم مربوط به مجریانی است که باید عادل، عدالتخواه و عدالت گستر باشند.
نویسنده کتاب عرفان وحیانی در اندیشه علامه طباطبایی با استناد به آیه ۲۵ سوره حدید گفت: وقتی قرآن می گوید لیقوم الناس بالقسط یعنی عدالت اجتماعی باید توسط جامعه و مردم محقق شود و کتاب و میزان و حدید یک طرف مساله است ولی طرف دیگر آن به عنوان یک عامل بسیار مهم، جامعه است.
وی افزود: علت این که ناکثین و مارقین و قاسطین نمی توانستند علی(ع) را تحمل کنند این بود که آن حضرت به دنبال تحقق عدالت بود و آنان قدرت تحمل حضرت را نداشتند. البته در میان مردم آن زمان افرادی مانند ابن کوا بودند که اگرچه خطایی کرده بود و علی(ع) حکم الهی را در مورد وی اجرا کرد، ولی او عاشق حضرت امیر (ع) بود.
حکومت علی (ع) و تمدن نوین اسلامی
رودگر گفت: حضرت علی(ع) حکومت را بنا کرد تا ما به سنت و سیره سیاسی و اجتماعی آن حضرت نگاه کنیم و رو به جلو حرکت کنیم. بنابر این حکومت علی وادارنده است نه بازدارنده. چون این الگو باعث می شود تا به جلو برویم و فاصله میان خودمان و آن حضرت را ببینیم که در حد خودمان طی شدنی است.
وی افزود: باور حضرت امام خمینی (ره) و رهبر معظم انقلاب این است که مسیر حکومت امیرمومنان (ع) را طی کنیم . البته موانع و مشکلات بسیاری در انقلاب ما وجود دارد ولی در مسیر هستیم و در آن راستا حرکت می کنیم.
نویسنده کتاب خداشناسی عرفانی در کتاب و سنت ادامه داد: سلمان فارسی به گونه ای پشت سر پیامبر (ص) حرکت می کرد که اگر کسی آنان را دنبال می کرد، فقط جای پای یک نفر را می دید . یعنی سلمان پای خود را دقیقا جای پای رسول خدا (ص) می گذاشت و ما نیز در حکومت داری باید اینگونه عمل کنیم.
وی افزود: تمام تلاش امام خمینی (ره)، رهبر انقلاب و مسئولان در مجموع این گونه است و لذا رهبر انقلاب فرمود هنوز دولت اسلامی تشکیل نداده ایم و ایشان تاکید دارند که بعد از دولت و جامعه اسلامی باید تمدن نوین اسلامی تشکیل شود. انقلاب اسلامی و نظام اسلامی را تشکیل دادیم و تلاش های فراوانی با وجود موانع و مشکلات صورت می گیرد ولی رهبر انقلاب می فرماید هنوز به آن دولت اسلامی نرسیده ایم و باید برسیم.
رودگر ادامه داد: به همین دلیل باید در راستای چنین تفکری دائما خودمان را گرفتار کاستی ها و ضعف ها بدانیم و نگوییم حکومتی همچون علی تشکیل داده ایم. بلکه با هزاران ضعف و مشکلات و موانع درونی و بیرونی در آن مسیر حرکت کنیم ولی هر گونه شعار بازدارنده، رخوت انگیز و توقف زا مانع در این زمینه محسوب می شود و نباید بگوییم ما کجا و علی کجا.
وی افزود: حضرت علی(ع) به عثمان بن حنیف کارگزار خود در بصره فرمود تو مثل من نمی توانی لباس بپوشی یا غذا بخوری ولی فرمود اعینونی بورع و اجتهاد یعنی می توانی در مسیر من حرکت کنی و کمک کار من باشی. ما در واقع حلقه واسط هستیم و می توانیم زمینه هایی را برای حکومت جهانی و نهایی آماده کنیم.
این پژوهشگر مذهبی اضافه کرد: شهید مطهری معتقد است عدل کلی و عدالت مطلقه فقط در حکومت امام زمان(عج) تحقق می یابد. یعنی ما می توانیم به صورت نسبی در مسیر عدالت اجتماعی حرکت کنیم و عدالت مطلق به دست معصوم خواهد بود.
