به مناسبت بزرگداشت روز جهانی قدس مطرح می‌شود
منطق دینی و عقلانیت انقلابی، دلیل مبارزه با ظلم و دفاع از مظلوم است
یادداشتی از حجت‌الاسلام محمد ملک‌زاده عضو هیأت علمی گروه سیاست پژوهشگاه
تدبیر حکیمانه بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران امام خمینی(ره) مبنی بر اعلام آخرین جمعه ماه مبارک رمضان به عنوان روز جهانی قدس، آنچنان شوری در جهان اسلام دمید که گذشت ایام نه تنها هرگز از تاثیرات آن نکاست بلکه هرچه بیشتر می‌گذرد جهان شاهد آشکارتر شدن پیامدهای مثبت آن تصمیم تاریخی است. امروز مسلمانان بیش از گذشته امیدوارند با شنیدن نوید آزادی قدس شریف از چنگال اشغالگران صهیونیست، بزودی شاهد بازگشت قبله اول مسلمین به آغوش جهان اسلام باشند. اکنون ملتهای مسلمان و آزاده جهان دریافته‌اند که مقاومت در برابر رِژیم اشغالگر صهیونیستی و دفاع برای آزادی قدس شریف فقط به ساکنان فلسطین مربوط نمی‌شود بلکه مسئولیت آن متوجه همه مسلمانان و آزادیخواهان جهان است؛ با توجه به آن که سیاست دائمی جمهوری اسلامی ایران در دفاع از ملت مظلوم فلسطین، بر پایه مقاومت در برابر ظلم، دفاع از مظلوم و عدم سازش با ظالم شکل گرفته است، در این فراز مبانی دینی و عقلانی اتخاذ این سیاست را مرور می‌کنیم:
۱٫مبانی دینی عدم سازش با متجاوز و دفاع از مظلوم
خداوند در قران کریم با صراحت مسلمانان را از سازش با کسانی که در امر دین با مسلمین پیکار کردند و آنان را از خانه‌های خود بیرون راندند؛ یا کسانی که به کمک متجاوزان شتافتند، نهی نموده و هشدار می‌دهد «هر کس با این متجاوزان رابطه دوستی برقرار کند، در ردیف ظالمان و ستمگران است»: «إِنَّمَا یَنْهَاکُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِینَ قَاتَلُوکُمْ فِی الدِّینِ وَأَخْرَجُوکُمْ مِنْ دِیَارِکُمْ وَظَاهَرُوا عَلَى إِخْرَاجِکُمْ أَنْ تَوَلَّوْهُمْ وَمَنْ یَتَوَلَّهُمْ فَأُولَئِکَ هُمُ الظَّالِمُونَ؛ (ممتحنه، ۶)
امروز رژیم صهیونیستی و حامیانش که مسلمانان را از بخشی از سرزمین‌های اسلامی اخراج و با اشغال فلسطین مردمان این سرزمین را آواره کرده‌اند و یا دولتهایی که از متجاوز حمایت نموده‌اند، مصداق بارز این آیه شریفه می‌باشند؛ در این شرایط طبق دستور صریح قرآن کریم وظیفه همه مسلمانان در برابر این رژیم غاصب، قطع رابطه دوستانه و مبارزه برای آزادی قدس شریف است. از این رو سران مرتجع عرب نیز که امروز برای خشنودی آمریکای حامی متجاوز، دم از صلح و سازش با رژیم غاصب صهیونیستی می‌زنند به مصداق این آیه شریفه خود در جبهه ظالمان و ستمگران قرار دارند. خداوند در آیات دیگر ضمن دفاع از مظلومان، آنان را نوید می‌دهد که در صورت مقاومت در برابر ظلم، مورد نصرت الهی قرار خواهند گرفت: «أُذِنَ لِلَّذِینَ یُقَاتَلُونَ بِأَنَّهُمْ ظُلِمُوا وَإِنَّ اللَّهَ عَلَى نَصْرِهِمْ لَقَدِیرٌ *الَّذِینَ أُخْرِجُوا مِن دِیَارِهِمْ بِغَیْرِ حَقٍّ إِلَّا أَن یَقُولُوا رَبُّنَا اللَّهُ وَلَوْلَا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُم بِبَعْضٍ لَّهُدِّمَتْ صَوَامِعُ وَبِیَعٌ وَصَلَوَاتٌ وَمَسَاجِدُ یُذْکَرُ فِیهَا اسْمُ اللَّهِ کَثِیرًا وَلَیَنصُرَنَّ اللَّهُ مَن یَنصُرُهُ إِنَّ اللَّهَ لَقَوِیٌّ عَزِیزٌ ؛ [حج/ ۳۹-۴۰] به آنها که جنگ بر آنان تحمیل شده اجازه جهاد داده شده است، چرا که مورد ستم قرار گرفته‌اند و خدا قادر بر نصرت آنها است* همانها که به ناحق از خانه و سرزمین خود بدون هیچ دلیلی اخراج شدند جز اینکه میگفتند پروردگار ما الله است، و اگر خداوند بعضی از آنها را بوسیله بعضی دیگر دفع نکند دیرها و صومعهها و معابد یهود و نصارا و مساجدی که نام خدا در آن بسیار برده می‌شود ویران میگردد و خداوند کسانی را که او را یاری کنند یاری می‌کند، خداوند قوی و شکست ناپذیر است»
در این آیات به دو نکته مهم از فلسفه جهاد در برابر ظلم اشاره شده است: نخست آنکه جهاد مظلوم در برابر ظالم، حق طبیعى و عقلى هر انسانی است که مورد ظلم واقع شده باشد. دوم جـهاد در برابر طاغوتهایى است که قصد محو نام خدا را از دلها و ویران ساختن عبادتگاه‌هایی که مرکز بیدارى افکار است، دارند. در آیه دیگر خداوند با لحن توبیخ‌آمیز سایر مسلمانان را که نظاره گر ظلم به همنوعان خود می‌باشند را مخاطب قرار داده و سوال می‌کند که چرا به یاری زنان و کودکانی که در چنگال ظلم گرفتار شده‌اند، نمی‌شتابید؟!
«وَمَا لَکُمْ لاَ تُقَاتِلُونَ فِی سَبِیلِ اللّهِ وَالْمُسْتَضْعَفِینَ مِنَ الرِّجَالِ وَالنِّسَاء وَالْوِلْدَانِ الَّذِینَ یَقُولُونَ رَبَّنَا أَخْرِجْنَا مِنْ هَذِهِ الْقَرْیَهِ الظَّالِمِ أَهْلُهَا وَاجْعَل لَّنَا مِن لَّدُنکَ وَلِیًّا وَاجْعَل لَّنَا مِن لَّدُنکَ نَصِیرًا[نساء/ ۷۵] چرا در راه خدا و در راه مردان و زنان و کودکانی که (به دست ستمگران) تضعیف شده‌اند پیکار نمیکنید؟، همان افراد (ستمدیدهای) که میگویند خدایا ما را از این شهر (مکه) که اهلش ستمگرند بیرون ببر و برای ما از طرف خود سرپرست قرار بده. و از برای ما از طرف خود یار و یاوری تعیین فرما»
در منطق قرآن کریم همه مسلمین یک امت و مخلوق یک خالق می‌باشند؛ بنابراین همه در برابر یکدیگر مسئول هستند: «إِنَّ هَذِهِ أُمَّتُکُمْ أُمَّهً وَاحِدَهً وَأَنَا رَبُّکُمْ فَاعْبُدُونِ [انبیاء/ ۹۲] این است امت شما که امتى یگانه است و منم پروردگار شما پس مرا بپرستید» بر این اساس مسلمانان نباید نسبت به مسلمانان دیگر که مورد ظلم واقع شده‌اند بی تفاوت باشند. به فرموده پیامبر (ص) کسی که صدای مظلومی را بشنود و بدون عذر به او کمک نکند، مسلمان نیست. علی علیه السلام ظلم ستیزی و مبارزه با مستکبران و دفاع از حقوق مظلومان را یکی از وظایف اصلی حکومت اسلامی و علمای اسلام قلمداد می‌کند؛ ایشان بعد از خاتمه جنگ نهروان با صدای بلند اعلام فرمود: «الذلیل عندی عزیز حتی آخذ الحق له والقوی عندی ضعیف حتی آخذالحق منه.» «ناتوان ستمدیده در نظر من، عزیز است تا حقش را بگیرم و زورمند ستمگر نزد من، حقیر و ضعیف است تا حق دیگران را از او بستانم.» (نهج‌البلاغه، خطبه ۳۷) ایشان در آستانه شهادت پس ضربت ابن مجلم در محراب مسجد کوفه، به امام حسن و امام حسین(علیهما السّلام) وصیت فرمود: أُوصِیکُمَا بِتَقْوَى اللَّهِ وَ کُونَا لِلظَّالِمِ خَصْماً وَ لِلْمَظْلُومِ عَوْناً… شما را به تقواى الهى سفارش مىنمایم، و اینکه دشمن ستمگر و یار ستمدیده باشید. (نهج البلاغه، نامه ۴۷) در حکومت امام علی(ع) واکنش امام بعد از شنیدن خبر درآوردن خلخال از پای زن یهودی بسیار عجیب است آن حضرت هرگز طاقت نداشت در جامعه تحت حکومتش، به انسانی ولو غیر مسلمان ظلم شود؛ لذا فرمود: اگر پس از شنیدن چنین حادثه‌ای مردى مسلمان از شدت تاسف بمیرد، مورد ملامت نخواهد بود، بلکه مرگ براى مسلمان بجهت تاثر از این حادثه در نظر من امرى شایسته است .(خطبه ۲۷، نهج البلاغه)
۲٫منطق عقلانی مقاومت و دفاع از مظلوم
برخی به اشتباه تصور می‌کند عقلانیت در سازش با قدرتهای سلطه‌گر و متجاوز است! رهبر معظم انقلاب اسلامی، با انتقاد از کسانی که چالش با قدرتهای استکباری را هزینه‌دار و غیر عقلانی میدانند و سازش با قدرتها را توصیه میکنند، فرمودند: بعضی عقلانیّت را در این میدانند و میگویند که «چالش با قدرتها هزینه دارد» -[البتّه] اشتباه میکنند- بله، چالش هزینه دارد، امّا سازش هم هزینه دارد. … چالش اگر عقلائی باشد، چالش اگر منطبق با منطق باشد، اگر با اعتمادبه‌نفس باشد، هزینه‌اش بمراتب کمتر از هزینه‌ی سازش است.(۱۳۹۶/۰۳/۱۴) این واقعیتی است که در طول چهار دهه از عمر انقلاب اسلامی ایران بارها به اثبات رسیده و ثابت گردیده که وادادگی و انفعال در برابر قدرتهای استکباری همواره هزینه‌های به مراتب سنگین‌تری در مقایسه با حفظ روحیه انقلابی‌گری و مقاومت و ایستادگی در برابر ظلم برای کشور به همراه داشته است. زیرا به تعبیر مقام معظم رهبری نظام سلطه به هیچ چیز قانع نیست و هر عقب‌نشینی در مقابل دشمنان، آنها را به طرح مطالبات جدید تشویق می‌کند و این سلسله عقب‌نشینی و مطالبات جدید هیچ پایانی ندارد. وضعیت امروز مردم فلسطین نتیجه چند دهه سازشِ سران تشکیلات خودگردان است که بعد از سالها مذاکره با رژیم اشغالگر قدس تنها به یک بخش باریکی از کشورشان رضایت دادند در حالی که جنوب لبنانِ آزاد شده نتیجه چالش حزب‌الله لبنان با استکبار جهانی است؛ هزینه سازش رژیم پهلوی با انگلیس و آمریکا، جدا شدن بحرین به عنوان بخشی از خاک سرزمین ایران بود؛ و نتیجه مقاومت و ایستادگی در جنگ تحمیلی هشت ساله با استکبار جهانی، حفظ میهن و ممانعت از واگذاری حتی یک وجب از خاک این کشور به دشمنان را در پی داشت. هزینه سازش، تحمیل قراردادهای ننگین ترکمان چای و گلستان به کشور ایران بود؛ واگذاری حوزه آبی هیرمند، ارتفاعات مرزی آذربایجان و… بود؛ این همه یعنی سازش پر است از چالش‌های غیرعقلانی! پس واقعیت آن است که منطق و عقلانیت در نفس انقلابی‌گری و سازش‌ناپذیری با ظالمان، متجاوزان و مستکبران نهفته است؛ واقعیتی که می‌تواند نوید آزادی قدس شریف در آینده‌ای نزدیک را تحقق بخشد.
