از نگاه دین و عرفان برای مواجه با مصیبت کرونا چه کنیم؟
یادداشتی از حجت‌الاسلام دکتر علی فضلی عضو هیأت علمی گروه عرفان پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
می‌دانیم همه مردم جهان از این مصیبت رنج می‌برند. یک بیماری دامن‌گیر که نه فقط جسم مردم که تمام زندگی مردم را هدف گرفته و بسیاری از اسباب آرامش و آسایش بشر را از بین برده است.
می‌دانیم که پزشکان و پرستاران و همه دستنکاران تلاش وافر کرده و می‌کنند که ما را از دست این مصیبت رنجآور رها کنند که باید صمیمانه از آنان تشکر نمود.
شکی نیست که این تلاش‌ها در راستای تدبیر عقلی زندگی بشر لازم و ضروری بوده و هست. لیک هم چنان که می‌دانیم در سبک زندگی معنوی، تدبیر عقلی و تلاش همسوی آن فقط یکی از ارکان است و رکن دیگری که فوق العاده مهم است و پس از رخداد مصیبت باید به آن توجه ویژه داشت، دعاست. پرسش اینجاست که در این دعا از خدا چه بخواهیم؟
پاسخی که نخست به ذهن می‌رسد و متون دینی نیز بر آن تأکید فراوان دارند، دعا برای رفع این مصیبت جانکاه است که درست است. میخواهم یک گام به عقب برگردیم و بپرسیم: یکی از ریشه‌های این مصیبت چیست که همه به آن مبتلا هستیم و باید آن را در خود ریشه کن سازیم؟
در فرهنگ دینی و اخلاقی و عرفانی ریشه مصیبت‌ها گناه است که از روی عمدی و یا از روی سهل‌انگاری از ما سر زده است. به فرموده حضرت امیر علیه السلام: « هیچ بلایی و کم شدن روزی نیست مگر به واسطه گناه » [خصال،ج ۲، ص ۶۱۶] به تعبیری مصیبت‌هایی که به ما می‌رسد دست آورد رفتارها و دست پروده کردارهای ناپسند خود ماست و با این که بسیاری از آن رفتارها و کردارها را خدا بخشیده، ولی همان اندکش، تأثیر بسیاری بر زندگی ما می‌گذارد و اسباب راحتی زندگی بشر را مختل می‌کند و آنان را ناکارآمد می‌سازد و آسایش و آرامش را از ما میزداید. (وَمَا أَصَابَکُمْ مِنْ مُصِیبَهٍ فَبِمَا کَسَبَتْ أَیْدِیکُمْ و یَعفُو عَن کَثیرٍ ) [شوری/۳۰] حضرت امیر علیه السلام میفرماید: « خداوند بندگان خود را هنگام ارتکاب گناه، با کمبود میوه‌ها، و جلوگیری از نزول برکات، و بستن در گنج‌های خیرات، مبتلا می‌سازد. » [خطبه ۱۴۳ نهج البلاغه]
پس برای ریشه کن ساختن این بلای عظیم و رنج آور باید سفری به صحرای درون خویش داشته باشیم. با یاد گناهان خویش و با دلی شکسته به درگاه خدا رویم و در پیشگاهش عاجزانه و متضرعانه ناله زنیم که از گناهان ما درگذر؛ بر سجاده نیاز بنشینیم و بر گذشته خویش زار زار بگرییم تا خدا به مهرش نظری بر ما بیاندازد و گناهان ما را ببخشد و این مصیبت را از ما دور سازد. (اَللّهُمَّ اغْفِرْ لِىَ الذُّنُوبَ الَّتى تُنْزِلُ الْبَلاَّءَ)
البته در کنار استغفار و توبه نباید از صدقه غافل شد که یکی از اعمالی که موجب تطهیر دل از گناه می‌شود، مهرورزی به نیازمندان است که به دعا خیر آن دلشکستگان، خدا به ما رحمی کند و این بلا را از ما دور کند. به فرموده حضرت امیر علیه السلام: « با صدقه و صله رحم، گناهان خود را پاک کنید و خود را محبوب پروردگارتان گردانید.» [تصنیف غررالحکم و دررالکلم، ص ۳۹۵، ح ۹۱۵۲]
در مفاتیح الجنان از امام صادق علیه السلام دعایی روایت شده که فرازی آن چنین است: « اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ احْفَظْنِی مِنْ کُلِّ مَعْصِیَهٍ وَ مِنْ کُلِّ بَلِیَّهٍ وَ مِنْ کُلِّ عُقُوبَهٍ وَ مِنْ کُلِّ فِتْنَهٍ وَ مِنْ کُلِّ بَلَاءٍ وَ مِنْ کُلِّ شَرٍّ وَ مِنْ کُلِّ مَکْرُوهٍ وَ مِنْ کُلِّ مُصِیبَهٍ وَ مِنْ کُلِّ آفَه…»
