به گزارش اداره روابط عمومی و اطلاع‌رسانی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامیو به نقل از شبستان، همبستگی میان مسلمانان نه از آن جهت که فقط یک شعار باشد بلکه از آن روی که از اهداف نخستین پیامبر اسلام(ص) بود و همواره حضرت(ص) و اهل بیت شان بر آن تاکید داشتند از اهمیت مضاعفی برخوردار است. در واقع امت اسلام با یکدلی و وحدت میان خود به ریسمان الهی چنگ زده و پیکره دین را از آسیب مصون می دارند ضمن آنکه هر کشور اسلامی با تحقق این نگرش می تواند به جایگاه واقعی خود دست یابد.
از این رو، و در آستانه هفته وحدت اهمیت این دکترین را با حجت‌الاسلام بهرام دلیر عضو هیات علمی گروه عرفان پژوهشگاه به بحث و گفت وگو گذاشته‌ایم که در ادامه حاصل آن را می‌خوانید:
- اساسا نیاز امروز امت اسلام به وحدت از چه باب است؟
بحث تحقق وحدت و ضرورت آن، در گروی معرفت به وحدت است، یعنی باید شناخت به وحدت وجود داشته باشد اما هنوز که هنوز است شناخت درستی از وحدت در میان مذاهب اسلامی ایجاد نشده است، وحدت در میان نخبگان یک مدل و در میان عوام به گونه ای دیگر تعریف شده است، باید همه مذاهب اسلامی به این شناخت دست یابند که مصلحت‌شان در گروی وحدت است.
وحدت در جامعه اسلامی قدرت را فزونی می بخشد و هژمونی قدرت با وحدت بیشتر حفظ است تا با تفرقه، تفرقه عامل تضعیف است، کدام مسلمان است که بداند و معرفت یابد که تفرقه عامل تضعیف است و با این همه بر طبل تفرقه بکوبد، قطعا اگر فهم و معرفت آن را داشته باشد صد در صد از هر گونه تفرقه پرهیز می کند اما چون نمی داند، به طبل تفرقه می‌کوبد.
- آیا وحدت صرفا در جهان اسلام دنبال می شود یا جهان به این ضرورت پی برده است؟
اتحادیه اروپا به یک نوع وحدت رسیده و مرزها در میان شان برچیده شده است چون اعضای اتحادیه بر این باورند که مصلحت شان در گرو اتحادشان است. مثال دیگر اتحادیه های صنفی هستند که با وجود تنوع مغازه ها و با گرایش های متعدد فکری باز هم یک اتحادیه دارند لذا ضرورت وحدت از آن جهت است که عزت آور و شوکت آور است و قدرت جهان اسلام را بالا برده و از سوی دیگر قدرت چانه زنی را در دنیا افزایش می دهد.
چرا به سازمان کشورهای غیرمتعهد که بیش از صد کرسی را به خود اختصاص داده این قدر اهمیت می دهند؟ چون قدرت چانه زنی را در روابط بین المللی بالا می برد، وقتی که بدانند این جنبش دارای صد کرسی است و صد دولت به آن گرایش دارد قطعا حرف شنوی دیگران بیشتر می شود و گوش شنوا برای مراکز صاحب قدرت بیشتر است تا مرکز ضعیف، در نتیجه در بحث مذاهب اسلامی، شافعی، مالکی، حنبلی، جعفری و فرقه های دیگر در جهان اسلام، فرقه فرقه بودن هرگز راه به جایی نمی برد.
مثال ساده که امروز درگیر آن هستیم، امنیت خلیج فارس است، وقتی که کشورهای منطقه با هم باشند امنیت بیشتر تامین است، کویت یا امارات به تنهایی چه کار می خواهد بکند؟ کشورهای کوچک که در اطراف خلیج فارس هستند هیچ کدام به تنهایی کاری نمی توانند بکنند حتی ایران با همه بزرگی و عظمتی که دارد نمی تواند همه کارها را انجام دهد، همه کارها از همگان بر می آید.
اکنون در دنیای امروز و در حوزه اندیشه و تفکر کاری که جهان اسلام با وحدت می تواند انجام دهد تبعا متفاوت با زمانی است که هر کس بر طبل خودش بکوبد. بنابراین وحدت نیاز است اما وحدتی که در گروی معرفت باشد.
- چرا جوامع اسلامی با وجودی که الگوهای مختلفی در تحقق امر وحدت داشتند باز هم به این هدف نرسیدند؟
ببینید، در زمان فردی مثل سید جمال، پیچیدگی های جامعه امروز وجود نداشت، بحث تکفیری ها به شکلی که امروز مطرح است آن زمان نبود. سید جمال حرفی می زد و در جهان اسلام مشتری زیاد داشت، از طرف دیگر او خود را شخصتی سیاسی معرفی نکرد بلکه به عنوان شخصتی اندیشمند و بی طرف خود را مطرح کرد لذا افغانستانی ها او را سید جمال افغانی و ایرانی ها او را ایرانی می دانند.
شخص دیگر محمد عبدو شاگرد دلباخته سید جمال و مصری است، ناصر الدین شاه هم از سید جمال به نوعی استقبال می کرد، بنابراین دشمنی با وحدت که امروز شاهد هستیم آن زمان نبود و همه نگاهشان در آن زمان یکی بود. جهان امروز همه چیز را سیاسی کرده است. یعنی دم از وحدت می زنیم اما در واقع افراد را به خودمان دعوت می کنیم که این خود رویکردی پارادوکسیکال است.
- با همه تلاش هایی که شده است در جامعه کنونی مسلمین به نوعی حتی اگر وحدت شکل بگیرد پویا نیست، تحلیل در این باره چه می تواند باشد؟
همان طور که گفتم به دلیل نبود معرفت است. همین باعث می شود جوامع اسلامی از مستبدی به مستبد دیگر مبتلا شوند، بین حسنی مبارک و سیسی چه فرقی است؟
اصلا نمی گذارند فرقی ایجاد شود. اینجاست که جهان اسلام باید به معرفت برسد و به عنوان نیاز ضروری این وحدت را تلقی کند آن وقت در الازهر مصر و یا در فیضیه قم و یا در کشورهای دیگر اسلامی به تمام فرق و نخبگان آن جامعه به دیده احترام نگریسته شده و توده ها نیز پیروی می کنند.
