به گزارش اداره روابط عمومی و اطلاع‌رسانی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، به دنبال گفتگوهای علمی با روسای پژوهشکده‌ها و گروه‌های علمی پژوهشگاه فرصتی دست داد تا ضمن مصاحبت با سید سجاد ایزدهی رئیس پژوهشکده نظام‌های اسلامی از چند و چون فعالیت‌های صورت گرفته در این پژوهشکده و آخرین فعالیت‌های علمی در دست اقدام مطلع شویم. سید سجاد ایزدهی که خود عضو هیات علمی گروه سیاست پژوهشگاه نیز هست آثار ارزشمندی از جمله مشارکت سیاسی در فقه سیاسی شیعه، مصلحت در فقه سیاسی شیعه، بصیرت سیاسی، رهبر و رهبری و … در کارنامه علمی وی به ثبت رسیده است. در ادامه از آخرین رویدادهای موثرترین پژوهشکده پژوهشگاه مطلع خواهیم شد:
با تشکر از وقتی که در اختیار ما قرار دادید؛ لطفاً در ابتدا از پژوهشکده نظام و روندی که در آغاز قبول مسئولیت خود طی شده‌است توضیحاتی بفرمایید؟
پژوهشکده نظام‌های اسلامی، بر اساس یک منطق پیشینی تنظیم شد؛ و این منطق اقتضا می‌کند که یک کارویژه مشخصی داشته باشد یعنی اگر پژوهشگاه را تقسیم کنیم به سه پژوهشکده، که پژوهشکده اول در رتبه مبانی و باورها و به تعبیری جهان بینی‌ها در حرکت می‌باشد. اموری که عمدتا به باورها و در حوزه کلام، فلسفه و عرفان و مباحثی که باورهای پیشنی فارغ از عمل کار دارد.
پژوهشکده نظام کارکردش در حوزه رفتارهاست، یعنی از باورها یک گام به جلو می‌آید و مربوط به حوزه نظام‌های اجتماعی که به رفتارهای خرد و کلان مربوط می‌شود.
طبیعتاً در خصوص این جایگاه اگر بخواهیم یاد کنیم بیشتر ایدلوژی بایسته‌های رفتاری و علمی و پژوهشکده فرهنگ در حوزه نظام و کارکردی می‌باشد؛ بر همین اساس ما نوع مباحثمان را با عنایت به این ساختار و با این رده بندی از وظایف تنظیم می‌کنیم و بایسته‌های علمی را در حوزه نظام مدنظر قرار بدهیم.
پژوهشکده نظام بر همین اساس عنوانش هم چون نظام است مشتمل بر نظام‌های علمی است که این نام‌های علمی فعلا در ۵ عرصه کلان: سیاست، اقتصاد، حقوق، مدیریت و اخلاق، نظام‌های علمی را متناسب با نیازهای روزآمد نظام اسلامی تنظیم می‌کند.
لذا از این طرف کارکرد ما بحث بنیادهای علمی برای ایجاد یک نظام است و از حوزه دیگر پاسخگویی به مسائل نظام در عرصه بایسته‌هاست.
اما آنچه در این مدتی که در خدمت پژوهشکده هستیم رخ داده آنست که برای شورای پژوهشکده دو رویکرد قائل شدیم؛ یکی اجرایی که شورای مدیران پژوهشکده است و عمدتا کارهای مدیریتی و کارهای گروهی را بررسی می‌کند و شورای دیگر هم شورای پژوهشکده است که اعضای آن عمدتاً مدیران گروه به علاوه روسای سابق پژوهشکده می باشند و عمدتا در این راستا ماهیت نظام اسلامی، چیستی، چگونگی، ارکان، ویژگی‌ها، کارکردها، غایات و مواردی که به نظام و نظام‌مندی و نظم وارگی دانش‌های مربوط می‌شود را بررسی می‌کنیم و اینکه وقتی از پژوهشکده نظام صحبت می‌کنیم تحقیقات، کتاب و مقالات را در حوزه نظام و نظام‌مند بیاوریم و در راستای اداره مطلوب نظام سیاسی اجتماعی کشور تنظیم کنیم، چون نظام اسلامی امروز به جهت سیاست، اخلاق، مدیریت، قانون‌گذاری، و اقتصادش باعث شده تا ما به مثابه سربازان این نظام جهت دفاع از سنگرهای این انقلاب، موظف هستیم خودمان را برای این بُعد از نظام آماده کنیم لذا در نکته قبل اصل اینکه این نظام چیست و چگونه می‌شود تحقیقات رو به سمت نظام و نظام واره هدایت کرد یک بخشی از جلسات پژوهشکده ما به آن اختصاص پیدا می‌کند.
لطفاً در خصوص گروه‌های علمی موجود در پژوهشکده نظام‌های اسلامی و نوع فعالیت‌های آنها و همچنین شورای پژوهشکده توضیح دهید؟
در پژوهشکده نظام‌های اسلامی در عرصه‌های هر دانش، از اعضای صاحب نام و فرهیخته و استاد تمام و دانشیار و استادیار ماهر که هر کدام در رشته‌های خویش افرادی صاحب نام تلقی می‌شوند استفاده می‌کنیم. برای اینکه در هر پژوهشکده چون چشم انداز واضحی از آن نظام مسائل دانش خودمان در راستای رسیدن به آن مجموعه از مسائل نظام واره نداریم لذا با دوستان صحبت کردیم و فعلا در صدد هستیم نظام مسائل علمی گروه‌ها را تبیین‌کنیم.
برای اینکه نظام مسائل گروه‌ها و پژوهشکده تبیین شود ابتدا نظام موضوعات را تبیین کردیم و در گروه‌ها در حال انجام هست، سپس منطق نظام موضوعات و در مرحله بعد متناسب با تمحض‌های گروه‌ها، نظام مسائل آن موضوعات که در سطح جامعه است بیاییم برانداز کنیم؛ بر همین اساس اگر ما نتوانیم یک چشم‌انداز واضح جامعی نسبت به مسائل مورد ابتلای دانش خودمان داشته باشیم نمی‌توانیم برای تحقیقات اعم از کتاب و مقاله و حتی نشست و کرسی‌ها اولویت بندی داشته باشیم اینکه کدام تحقیق اولویت دارد و ضرورت دارد تابع یک چشم انداز پیشینی واقعی نسبت به نظام موضوعات و نظام مسائل است، یکی از کارهای پژوهشکده این است که ما بتوانیم این نظام موضوعات و مسائل را روزآمد کنیم و درک واضحی از آن داشته باشیم و در نتیجه این می‌شود که ما مشخص می کنیم در این حوزه مثلا سیاست، ما ۵ عرصه داریم که در حال انجام کار هست و ۱۵ مورد داریم که باید کار کنیم که فعلا محقق ممحض ندارد و یا کار نشده است، طبیعتاً ما انتظار داریم در پژوهشکده نظام‌ها هرگروه به معنای واقعی گروه شوند یعنی جدا از افراد هیات علمی گروه، یک هویت جمعی مستقل هم داشته باشند که بر همان اساس تحقیقات نسبت به یکدیگر هم افزایی داشته باشند و بتوانیم آن نظام سیاسی، اقتصادی، مدیریتی، اخلاقی و حقوقی را ارائه کنیم و لذا هم اولویت ها، خلأ‌ها و ظرفیت ها مشخص می‌شود و به همین نسبت در پژوهشکده، یعنی در پژوهشکده فعلا ۵ گروه داریم که اینها بحث‌های مربوط به بایسته‌های خرد و کلان هست لذا ما مواردی داریم که الان باید به آن بپردازیم که نمی‌توانیم و در این صورت خلا‌ها معلوم می‌شود. الان ما در نظام های اخلاقی بحث تربیت، روانشناسی، جامعه شناسی نداریم و مباحثی از این قبیل که این ها را می‌توان در نظام قرار دهیم. بر این اساس که ما در دهه پنجم انقلاب قرار داریم انتظار داریم پژوهشگاه و پژوهشکده به سمت دغدغه‌های روز نظام حرکت کند تا بتواند زمینه حل آنها را فراهم کند.
اگر دغدغه پژوهشگاه در دهه‌های گذشته مسائل معرفتی، کلامی و شبهات فلسفی و دینی بود اما امروزه عمده دغدغه‌ها به سمت نظام بر می‌گردد، یعنی امروزه بحث مراحل پنجگانه‌ای که رهبری برای نظام تصویر کرده‌اند و الان گویا دغدغه رسیدن به بحث دولت یا تمدن اسلامی در دو وجهش است که ما باید طبیعتا بتوانیم پژوهش های خود را از سمت پژوهش‌های انتزاعی و غیرکاربردی به سمت دغدغه دهه پنجم و گام دوم انقلاب ببریم.
آیا حوزه های تمحض تعریف شده اخیراً به روز رسانی شده و یا متناسب با نیاز جامعه هدف تغییر کرده‌اند؟
بر همین اساس تمحض‌ها از یک جهت باید روزآمد شود وقتی ما نظام مسائل داشته باشیم وقتی بدانیم نظام موضوعات، ضرورت ها و خلا‌های ما چیست طبیعتاً سیاست‌گزاری ما بعد ازآن شکل می‌گیرد و ما باید این حوزه‌ها را بازسازی کنیم و اگر هم این تمحض‌ها وجود داشته باشد طبیعتا در داخل این تمحض‌ها باید قدری روزآمد سازی و کارامدسازی کنیم که بتواند پرسش‌های امروزه ما را جواب دهد مضاعف بر اینکه مجموعه تمحض‌های داخل گروه باید بتواند از یک جامعیتی برخوردار باشد که مسائل عمده نظام داخل این عرصه را پوشش دهد و به همین نسبت، مجموعه تمحض‌ها بتواند یک گروه متمرکز مستقل هدفمند منسجم را تشکیل دهد و به همین نسبت ما نگاه کلان به پژوهشکده داریم که پژوهشکده بتواند در مجموع همه تمحض‌ها را با هم یک هدف دنبال کند و این ماهیت نظام‌مندی و نظام‌وارگی در پژوهش برای رسیدن به سطح تراز از این دانش و متناسب با پاسخ به نیازهای نظام اسلامی است. در حال حرکت به این سمت هستیم که از تک تک افرادی شدن به گروه تبدیل و از تک تکی گروه به یک پژوهشکده تبدیل شویم که بتوانیم این حوزه نظام را ایجاد کنیم و البته در نظر داریم بتوانیم مرجعیت علمی نظام‌های اسلامی را چه در این که ما این نظام را در این تلقی که وجود دارد تعمیق کنیم و یک قدری مباحثش را تببین کنیم استدلال کنیم یا اینکه این ها را یک گام به جلو ببریم غرض این است مرجعیت علمی از حیث علمی در پژوهشکده برای نظام حاصل شود.
میزان همکاری شما با دیگر پژوهشکده های پژوهشگاه به چه صورت است؟
امسال در روزجهانی فلسفه بنای پژوهشکده بر این است که فلسفه فقه نظام را مدنظر قرار دهد و زوایای آن را بررسی کند تا بتوانیم هم در راستای مرجعیت علمی و هم در راستای تببین مباحث علمی تلاش کنیم این حرف مقتضی این است که اگر قرار باشد مباحث نظام را بخواهیم طراحی کنیم ما به تنهایی نمی‌توانیم اتفاق را رقم بزنیم ما اگر بنیادهای نظریمان شکل نگیرد و در محل عمل هم نتونیم اجرا کنیم عملا تحقیقات ما با اینکه رویکرد نظام پیداخواهد کرد باز هم رویکرد انتزاعی پیدا خواهد کرد لذا این اقتضا می کند هم با پژوهشکده حکمت و هم با پژوهشکده فرهنگ ارتباط برقرار کنیم بنا بر این با پژوهشکده‌های پژوهشگاه فصلانه جلسه مشترک داشته باشیم یک جلسه برگزار کردیم و به زودی جلساتی خواهیم داشت.
آیا برنامه‌ای برای برگزاری نشست‌های مشترک با دیگر مراکز پژوهشی نیز دارید؟
امسال و برای سال آینده فرض بر این است که رویکرد کرسی‌های علمی به رویکرد کرسی‌های تخصصی تغییر پیداکند از طرفی هم رویکرد تعمیق بخشی علم و تولید نظر مد نظر قرار بدیم و هم نوآوری نظری و نقد.
انشالله با همکاری نهادهای علمی مشابه همکار بیرونی نشست و کرسی‌های علمی برگزار کنیم تا اینکه هم حرف‌ها بهتر و مناسب تر منتشر شود و هم اینکه رویکرد علمی کار چون با نهادهای رقیب می‌باشد به قدری جدی‌تر و قوی‌تر شود.
عملکرد پژوهشگاه و جایگاه آن در تولید علم را چگونه می‌بینید؟
این بحث بر اساس منطق تولید علم می‌باشد باز هم بنابر این است که ما انشالله هم در راستای تعمیق و هم یک گام به جلو رفتن و پیشرفت بتوانیم به آن علم متناسب با امروز که در امتداد امور جامعه قرار دارد به سطح تراز و مرز دانش دست پیدا کنیم و در آن عرصه متناسب با نیازهای روز مطالب را تنظیم کنیم و از زمانه عقب نمانیم گرچه این امر مقتضی است ما یک قدری از زمانه جلو برویم یعنی نیاز سنجی سالیان آینده داشته باشیم تا بتوانیم تحقیقات ما بروز باشد.
در انتها، مهمترین دغدغه شما به عنوان رئیس پژوهشکده نظام های اسلامی چیست؟
با توجه به اعضای هیأت علمی و جایگاه ایشان در جامعه و تمحض‌هایی که داریم به نظر می‌آید ظرفیت بسیار خوبی داریم، تا پژوهشگاه بتواند آن مرجعیت علمی از حیث پژوهش را ایجاد کند انتظار ما این است مرجعیت علمی حاصل شود یعنی بایست فصلنامه متناسب با آن ایجاد شود و گروه‌ها به همین نسبت روزآمد کنیم و به اقتضائات آن برسیم اینها همه چیزهایی بود که دغدغه ما بود و امیدواریم در نهایت به این دغدغه برسیم.
