به گزارش اداره روابط عمومی و اطلاع‌رسانی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، کرسی علمی ترویجی غایات و کارویژه های فقه سیاسی بر اساس دیدگاه های آیت الله خامنه ای با ارائه دکتر سید سجاد ایزدهی سه شنبه ۲۷ آذرماه ۹۷ در قم برگزار شد.
دکتر ایزدهی مدیر و عضو هیات علمی گروه سیاست پژوهشگاه که به عنوان ارائه دهنده در این کرسی حضور داشت پیرامون فقه سیاسی گفت: فقه سياسى، به مثابه مجموعهاى از مباحث فقهى است که با رفتار سیاسی و دانش سياست مرتبط بوده و تكاليف شرعى زندگى سياسى مومنان بلکه شهروندان را تعیین کرده و روش اداره مطلوب جامعه را بر اساس منابع و ادله معتبر شرعى، تبیین و توصیه مىكند. جایگاه این گرایش فقهی که اعتبار ويژهاى در بین دانشهاى سياسى در گستره تمدن اسلامى دارد، مدیون قداست و محوریّت نصوص دينى است و بر اين پیش فرض مبتنى است كه فقه به صورت عام و فقه سياسى به صورت خاص، به خاطر تعیین و تبیین تکالیف مردم در برابر خداوند در زندگی فردی، سیاسی ـ اجتماعی‌شان، می‌تواند سعادت مادّی و معنوی آنان را تضمین نماید.
وی افزود: فقه سیاسی که در سالیان گذشته همواره بخشی از مباحث فقه را به خود اختصاص می‌داد، بدان علّت که زیست محیط فضای جامعه، مقتضی تقیّه و خوف از سلاطین جائر بوده و شیعیان در جایگاه اقلیّت قرار داشتند، همواره رویکرد فردمحور داشته و پاسخ به مشکلات زندگی فردی مومنان را مدِّ نظر قرار می‌داده است. لکن تغییر فضای سیاسی جامعه، توسعه اقتدار فقیهان و تحقّق حکومت اسلامی ذیل جمهوری اسلامی ایران، مقتضی توسعه کمّی و کیفی فقه سیاسی (به عنوان دانش مستند به نصوص شرعی به غرض تدبیر فضای سیاسی اجتماعی جامعه) شده و طبیعتاً کارویژه‌های متفاوتی را برای آن رقم زده است.
عضو هیات علمی پژوهشگاه همچنین تصریح داشت: اهداف و کارویژه‌های فقه سیاسی به دو صورت می‌تواند مورد عنایت قرار گیرد. از یک سو می‌توان اهداف و کارویژه‌های فقه سیاسی آرمانی را مبتی بر نصوص دینی و آرمان‌های شرعی و فارغ از شرایط زمانی و زمینه‌ای، مورد بررسی قرار داد که طبیعتاً رویکردی حدّاکثری داشته و در امتداد آرمان‌های دینی قرار دارد. و از یک سو می‌توان اهداف و کارویژه‌هایی را برای فقه سیاسی، فرض کرد که تابع شرایط زمینه و زمانه خاصّ باشد.
دکتر ایزدهی در بیان اهداف فقه سیاسی همچنین تصریح داشت: برای فقه سیاسی اهداف و کارویژه‌های متفاوت، به دو صورت حدّاکثری و حدّاقلی، در نظر گرفته می‌شود که غرض از فقه سیاسی (به مانند فقه عام) تأثیرگذاری آن در اداره جامعه و کارآمدی آن در عرصه تدبیر امور جامعه است. و با عنایت به این‌که کارآمدی هر چیز (به عنوان نمونه، نظام سیاسی یا یک گرایش علمی) در گرو «قابلیت و توانایی رسیدن به هدف‌های تعیین‌شده و مشخص، سنجش مقدار کارآیی از طریق مقایسه مقدار استاندارد با هدف یا مقدار کیفیتی که عملاً به‌دست آمده، است» و برای شناخت کارآمدی فقه سیاسی می‌بایست بر اساس سه شاخص عمده: «اهداف»، «امکانات» و «موانع» تمسّک کرد، از این روی، به هر مقدار که فقه سیاسی با توجّه به سه شاخص مذکور، در تحقّق اهداف خود توفیق کسب کرده باشد، به همان نسبت کارآمد شمرده می‌شود.
وی گفت: از آنجا که امروزه فقه سیاسی، در بستر جمهوری اسلامی به مثابه نظامی سیاسی مبتنی بر آموزه‌های فقهی قرار دارد، لذا فهم وظائف و کارویژه‌های فقه سیاسی، می‌تواند تأثیری مضاعف در راهکارهای کارآمد سازی نظام سیاسی شیعه در عصر غیبت داشته و شیوه اداره امور جامعه شیعی را مطابق دیدگاه‌های فقهی عرضه نماید. لذا عمده مواردی که ذیل غایات و کارویژه‌های فقه سیاسی، مورد بحث قرار می‌گیرد، رویکرد حدّاکثری به غایات و کارویژه‌های فقه سیاسی است که می‌تواند به هدایت حداکثری جامعه بر اساس آموزه‌های دینی، انجامیده و کارآمدی نظام اسلامی به جهت وصول به اهداف در نظر گرفته است را تأمین نماید.
ایزدهی در پایان افزود: فقه سیاسی به مثابه گرایش دانشی که کارکرد آن نه فقط در عرصه کتب و پژوهش بلکه اداره مطلوب سیاسی جامعه است در زمان‌های گذشته به اقتضای شرایط حاکم بر سلطه حاکمان جائر، وظائف، کارکردها و کارویژه‌های محدودی را در سطح دستور العمل سیاسی مومنان در امور فردی‌شان داشت، می‌بایست بر اساس الزامات و شرایط روز جامعه، رویکردی حدّاکثری یافته و پاسخگوی نیازهای روزآمد جامعه خویش باشد. این امر مستلزم بازخوانی غایات فقه سیاسی در عصر حاضر بوده و کارویژه‌هایی متناسب با شرایط حاضر را رقم خواهد زد. بر این اساس، این تحقیق که پاسخ به سوال از چیستی وظائف و کارویژه‌های فقه سیاسی در عصر حاضر را مدّ نظر خویش قرار می دهد، و دو سوال فرعی ذیل پرسش از چیستی غایات فقهی سیاسی و کارویژه‌های آن را مورد عنایت قرار می‌دهد، از آن روی ضروری به نظر می‌رسد که تا کنون این بخش از ظرفیّت گرایش فقه سیاسی در کتب مصطلح فقهی مورد عنایت قرار نگرفته است لذا تحقیقی با محتوای بررسی غایات و کارویژه‌های روزآمدی فقه سیاسی در نوع خود بدیع به شمار میرود. و در این میان، تبیین دیدگاه‌های آیة الله خامنه‌ای که به عنوان شاگرد مکتب فقهی امام خمینی راهبری نظام اسلامی را پس از ایشان در ربع قرن اخیر برعهده داشته و اداره جامعه اسلامی را در عرصه سیاست داخلی و خارجی بر اساس آموزه‌های فقه شیعه تنظیم کرده است، از اهمیّت بسزائی برخوردار است.
