به گزارش اداره روابط عمومی و اطلاع رسانی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، به يمن ۲۳ سال دوران نبوت پيامبر اكرم (ص)، مجموعه ارزشمند «از نگاه نبوي(ص)»، در قالب۲۳ دفتر مي‌كوشد عناوين و موضوعات متنوعي را در عرصه‌هاي اعتقادي، معرفتي، عرفاني، اخلاقي، اجتماعي، فرهنگي، ادبي حقوقي، سياسي و… از نظرگاه نبي مكرم اسلام(ص) برای مخاطب جوان مورد بررسي قرار دهد. این مجموعه به صورت مشترك توسط مركز پژوهش‌هاي جوان وابسته به پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و نشر معارف، دو سالی است که پيشكش علاقمندان شده است. در اين خصوص گفت‌و‌گویی با محمد حسن شاهنگي، مدير پژوهشي این مجموعه و معاون مرکز پژوهش‌های جوان پژوهشگاه انجام داده‌ايم كه در ادامه آمده است.
بسمه‌تعالی؛
ضرورت قرار دادن شخصیت محوری همچون پیامبراکرم(ص) به عنوان فردی اخلاق مدار در این پروژه چه بود؟
زمانه‌ی ما زمانه گمشتگی انسان معاصر است؛ انسانی که از سرچشمه‌های اصیل معرفتی فاصله گرفته و به همین دلیل بسیاری از داشته‌های خود را از دست می‌دهد؛ آمار وحشتناک طلاق، فروپاشی خانواده‌ها، آزادی افسار گسیخته، کالاانگاری زنان و … تنها بخش کوچکی از معضلات پیش روی ما در این زمینه است. در همین راستا دفتر «خانواده» در اين مجموعه، در پي آن است كه برخي آموزه‌هاي نبوي در زمينۀ ازدواج، حقوق والدين، تربيت فرزندان و رفتار با همسر را به عنوان برترين سرمشق براي زندگي سعادتمندانه، در منظر مخاطب قرار دهد.
یکی از مسائل مهم جامعه که همواره و در همه اعصار با شبهاتی از جانب مغرضان همراه شده جایگاه و حقوق زنان در اسلام است که در دفتر «زنان»، تلاش شده تا جایگاه اين قشر نزد پیامبر اعظم و دیدگاه آن حضرت درباره نقش سیاسی، اجتماعی و فرهنگی زنان، بررسي شود.
از سوي ديگر موضوع شادماني هم به عنوان يكي از جدي ترين موضوعات معاصر مورد توجه قرار گرفته و مفهوم شناسي شادي و نشاط، عوامل و موانع شادي در نگرش پيامبر(ص) آثار مثبت شادي و نشاط، سه بخش اصلي دفتر «شادماني» را شكل مي دهد.
در مجموعه از نگاه نبوی(ص) تا چه میزان به دغدغه‌ها و مسائل دینی جوانان اهتمام شده است؟
یکی از موضوعات مهم و بنیادین فکری مورد نیاز قشر جوان، مقوله چیستی جهان و کیستی خدا و انسان است؛ این مساله در دفاتر مجموعه از نگاه نبوی(ص) مورد اشاره و پرداخت قرار گرفته است؛ در اين حوزه سه دفتر در اين مجموعه كار شده است؛ در دفتر «معنا و هدف زندگي»، پرسش از علت به وجود آمدن انسان است. در این نوشتار این سوال مهم بشر به دین و آموزه‌های پیامبری که وظیفه اصلی او پاسخگویی به پرسش‌های مهم بشریست، عرضه مي‌شود و از ايشان پرسيده مي‌شود چرا خداوند عالم و به طور خاص انسان را آفریده است؟ آیا اصلاً هدفی برای آفرینش در نظر خداوند وجود داشته و اگر بوده به طور واضح کدام است؟
دفتر دوم دفتر سيماي انسان مي باشد؛ در دفتر «سيماي انسان»، پاسخ اين سوالات از لابه لاي سيره پيامبر اكرم استخراج مي‌شود كه: ساختار وجودی انسان چیست؟ آیا انسان موجودی جسمانی است یا از بعد دیگری نیز برخوردار است؟ انسان چگونه پیدا شده و از چه چیزی خلق شده است؟ از کجا آمده و به کجا می‌رود؟ فلسفه آفرینش او چیست؟ ارزش و مقام انسان چیست؟ آیا انسان بر موجودات دیگر برتری دارد؟ صفات و عوامل رشد انسان چیست؟ موانع رشد انسان کدام است؟ و نهايتا در دفتر سوم يعني دفتر «فلسفه اخلاق»، عقل عملی و نظری، رابطه باید و هست، کلیت قواعد اخلاق، رابطه اخلاق و دین محورهاي اصلي مباحث خواهند بود.
پیامبر رحمت(ص) برای روزگار پرتنش جهان ما چه الگوهایی را عرضه می‌دارد؟
بحران عاطفه ورزی در دنیای امروز گریبان گیر بشر شده است؛ در کوچه و خیابان افراد زیادی را می‌بینیم که محبت گدایی می‌کنند. یکی از علل بروز این بحران، عدم شناخت از چیستی و چرایی مقوله دوست داشتن است. در دفتر «عشق و محبت» مجموعه ازنگاه نبوی(ص)، اقسام و انواع محبت، گستره و قلمرو محبت، محبت و جوان در کلام و کردار نبوی، نقش محوری محبت در زندگی فردی و اجتماعی، متعلق‌های محبت اعم از خدا و اولیای خدا، رابطه و پیوند معرفتی- محبتی با اولیاء الله یا نسبت وجودی انسان متکامل با انسان کامل مکمل، راه کارهای محب خدا و محب محبوبان خدا شدن و کارکردهای محبت مورد بحث و تحقیق و تدقیق قرار گرفته است.
برخی از مستشرقان بر این باوراند که پیامبر(ص) در برخی جهات مدل جدایی دین از سیاست را پیگیری می‌نموده است؛ این موضوع در این مجموعه پاسخ داده شده است؟
در دفتر «حكومت» این مجموعه، نويسنده اين خط را پي مي‌گيرد كه نخستین حکومتی که توانسته است میان مردم سالاری به معنای واقعی کلمه با دینداری را جمع نماید حکومت اسلامی پیامبر(ص) در مدینه است. پایه‌های این حکومت بر دو اصل اساسی «نص» و «بیعت» استوار است و این حکومت با تبیینی ظریف، روابط میان این دو اصل را مشخص کرده است. «نص» تقریری دیگری از همان دینداری و شاید جزیی از آنست و «بیعت» نیز با اندکی توسعه منطبق بر مردم سالاری مورد نظر اسلام می‌تواند باشد. شناخت نوع روابط و حدود میان این دو گزینه همان چیزی است که امروز ما در نظام حکومتی خود به آن نیازمندیم. دفتر «حقوق مردم در حکومت»، می‌کوشد نشان دهد در عین حال که حکومت نبوی حکومت الهی و آسمانی است، در عین حال به حقوق و جایگاه واقعی مردم در چهارده سده پیش پرداخته و آن را نه به صورت تئوری نظری بلکه در عمل و واقعیت نیز متجلی نموده است. در دفتر «رفتار با مخالفان»، پاسخ اين سوالات به خواننده داده مي شود كه مخالفان سياسي پيامبر(ص) چه كساني بودند؟ پيامبر اسلام چه اقداماتي را براي تامين انسجام سياسي انجام داده‌اند؟ و پيامبر اسلام با مخالفان سياسي به چه نحوي رفتار نموده است؟ يكي از جلوه‌هاي مهم حكومت پيامبر تعامل ايشان با غير مسلمانان است؛ به همين خاطر دفتري مستقل با همين موضوع در مجموعه حاضر تدوين شده است. آنچه در دفتر «اهل كتاب»، بدان پرداخته شده است بیان اجمالی از کنش و واکنش صورت گرفته در تعامل پیامبر رحمت با اهل کتاب است. طبیعتاً ذکر همة حوادث در این مجال امکان پذیر نبوده لذا پس از مقدمه‌ای واجب در باب وضعیت دینی شبه جزیره و عقاید اهل کتاب در ارتباط با ظهور پیامبر خاتم، به مصادیق این تعامل پرداخته شده است.
سیره نبوی(ص) تا چه میزان برای مدل‌های رفتاری اکنون کاربردی و قابل اجراست؟
مراودات انسانی از گذشته تا به امروز تغییری نکرده است و برای این مراودات راه حل‌هایی از سوی حضرت محمد(ص) ارائه شده است؛ به عنوان نمونه در دفتر «ديپلماسي و رفتار سياسي» تلاش مي‌شود تا اصول حاکم بر سیاست خارجی نبوي يعني اصل نفي سبيل و عزّت اسلامي، اصل دعوت، اصل رعايت احترام متقابل و اصل وفاي به عهد و پيمان مورد بررسي قرار گيرد و به شرايط برقراري روابط ديپلماتيک با بيگانگان اشاره شود. هدف نويسنده در اين دفتر آن است كه ديپلماسي نبوی را در سه لايه ديپلماسي قبايلي، ديپلماسي منطقه‌اي و ديپلماسي فرامنطقه‌اي زير ذره بين قرار دهد. اشاره به ديپلماسي نبوي با دولت‌هاي روم و ايران از جمله بخش‌هاي جالب اين دفتر به حساب مي‌آيد.
آیا رویکرد سیاستگذارانه در این مجموعه برای نحوه مدیریت صحیح جامعه به مخاطب عرضه می‌شود؟
تمدّن اسلامی از زوایا و ابعاد گوناگون مورد توجه اندیشمندان و محققان واقع شده و کتاب‌ها و مقالات متعدّد و متنوّعی در این زمینه به رشته تحریر درآمده است. ولی آنچه در این میان عمدتا مورد غفلت واقع شده و آنچنان که شایسته آن بوده است مورد توجه واقع نشده، نقش اساسی و بی بدیل پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) در پایه گذاری و تأسیس این تمدّن عظیم است که در دفتر «تمدن» به اين مهم پرداخته مي‌شود.
دفتر ديگري كه به مقوله فرهنگ توجه خاصي دارد، دفتر«مديريت فرهنگي» است. اصلی ترین سوال دفتر «مديريت فرهنگي»، اين است كه نبی مکرم اسلام چگونه و با چه اسلوبی دولت نبوی را در مدینه مدیریت می‌کرد؟ و شاخص‌های مدیریت فرهنگی عصر نبوی چه بود؟ دفتر «مسجد» هم در اين مجموعه اشاره به وضعیت کارکردی مسجد در زمان پیامبر(ص) دارد. در دفتر«رفاه گستري» تبيين ضرورت و چرايي گسترش رفاه از منظر پيامبر(ص) محور اصلي كتاب است و دو سوال مهم در كتاب پي‌گيري مي‌شود كه كدام رفاه در سيره پيامبر(ص) اسلام مورد توجه قرار داشته است؛ رفاه مادي يا رفاه معنوي؟ و رفاه فردي يا رفاه جمعي؟ در ادامه خواننده مي‌تواند تعامل شناسي و نسبت سنجي رفاه با مفهوم سعادت را درك كند و با مصاديق رفاه زيستي، رفاه اعتقادي، رفاه اجتماعي و رفاه روحي-رواني، آشنا شود.
