به گزارش اداره روابط عمومی و اطلاع رسانی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، همزمان با سی و هفتمین سالگرد ارتحال مفسر بزرگ قرآن کریم، حضرت آیت الله علامه طباطبایی(ره)، همایش ملی المیزان و علوم انسانی چهارشنبه شب ۲۳ آبان ماه ۹۷ با حضور و افاضه مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی جوادی آملی برگزار خواهد شد. آیین رونمایی از مجموعه مقالات دو جلدی تفسیر المیزان و علوم انسانی اسلامی رونمایی خواهد شد.
این مجموعه دو جلدی که به کوشش محمد علی اسدی نسب و همکاری جمعی از محققان توسط پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی به زیور چاپ آراسته شده است، با حضور آیت الله العظمی جوادی آملی، اساتید و فضلای حوزه های علمیه در خلال همایش ملی المیزان و علوم انسانی رونمایی خواهد شد.
در مقدمه این اثر ارزشمند که حاصل تلاش علمی محققان و حاوی ۳۲ مقاله علمی است آمده است:
علوم انسانی اسلامی که «مجموعه های معرفتی حاصل از گزاره‌هایی نظام‌مند و برخاسته از همه منابع شناخت مورد تأیید عقل، مرتبط با ماهیت فرافیزیکی انسان در عرصه گزاره‌های توصیفی اسلام (در راستای چگونگی، علل و پیامدهای صفات روحی و فعالیت‌های ارادی انسان اعم از ذهنی و رفتاری در سطح فردی و اجتماعی به منظور شناخت، پیش‌بینی) و عرصه توصیه‌ای (در مسیر هدایت، مدیریت انسان و جامعه بشری به سوی کمالات معنوی مورد نظر اسلام)» می باشد؛ در دو دهه گذشته مورد عنایت رهبری معظم انقلاب بوده و بر تحقق آن به طور مکرر اصرار ورزیده‌اند؛ تا جایی که در مهر ۸۸ در جمع بانوان قرآن پژوه، یکی از محورهای مهم قرآن پژوهی را، استخراج مبانی علوم انسانی از قرآن دانستند و تأکید کردند: «اگر این کار انجام شود پژوهشگران با استفاده از مبانی قرآنی و همچنین استفاده از برخی پیشرفتهای علوم انسانی، می‌توانند بنای رفیع و مستحکمی را از علوم انسانی بر پایه آموزه‌های قرآنی بنا‌نهند» چرا که قرآن کریم مرجع حل تمامی چالش‌های نظری و عملی، دنیوی و اخروی، در ابعاد فردی، اجتماعی، داخلی و جهانی است و هر امری که به شکلی مرتبط به هدایت انسان باشد و در سعادت یا شقاوت آدمیان تأثیری در برداشته‌باشد ناگزیر قرآن تبیان آن است که باید با فرایندی اجتهادی توأم با استنطاق آیات قرآنی، چنین علومی را با تأسیس یا تهذیب بنا نهاد.
در تحقق این‌توصیه‌ها برخی از مراکز و محافل علمی اسلامی همت خویش را صرف تأسیس علوم انسانی اسلامی گذاشتند؛ یکی از این مراکز مهم در کشور، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی است که در این زمینه ده‌ها کتاب و صدها مقاله علمی منتشر نموده است. اما این فرایند همچنان باید پیگیری شود تا از رهیافت و مداقه صاحب‌نظران، ابعاد گوناگون اسلامیت این علوم دقیق‌تر و عمیق‌تر و با متون و مبانی دینی سازگارتر شود و به تدریج شکوفایی و بالندگی لازم را بیابندو به کمال برسند.
مجموعه مقالات پیش رو در صدد واکاوی علوم انسانی اسلامی از منظر قرآن کریم است؛ همان‌طور که اشاره شد قرآن کریم به مقتضای نسبتی که با حقیقت انسان و کمال ابدی او دارد، در صدد اصلاح همه جانبه فرد و جامعه و رساندن همگان به کمال حقیقی است از این رو مهمترین منبع کشف نظریه‌های اسلامی در عرصه علوم انساني است؛ چرا که قرآن مجید کتاب هدایت به سوی سعادت دنیا و آخرت انسان است و در برابر هر نظر، نظریه و مکتبی که در باب سعادت آدمیان نظری داشته باشد؛ موضعي خاص را دارا است؛ از‌این رو مفسران، جمله “تبیاناً لکل شئ” (نحل/۸۹) را به معنای بیان کننده تمامی آنچه انسان در مسیر هدایت و سعادت نیاز دارد، دانسته‌اند و این امری است که علوم انسانی سکولار نیز در قلمرو این‌جهانی مدعی تحقق آن است.
اهداف و محتوای قرآن کریم، حکايتگر همين نظر است زيرا سراسر قرآن به شکل مستقيم يا غير مستقيم، دارای مسایلی است که در علوم انسانیِ غربی مانند سیاست؛ اقتصاد، روان شناسی، حقوق نیز طرح شده است و از نظر مبانی و محتوا نمی‌توان بین آنها جمع نمود و به هردو گروه ملتزم شد و چنین امری می‌طلبد که برای صحت پسوند اسلامی آنها، از حیث مبنا و مسائل تهذیب شوند و یا از نو تأسیس گردند؛ تا این علوم را علوم انسانی اسلامی نام نهیم.
اگر این روند را از منظر قرآن کریم پیگیری نماییم یکی از شیوه‌های مؤثر، استنطاق آثار قرآنی مفسران بزرگ است؛ مهمترین اثر تفسیری که در همه آموزه‌های اسلامی از جمله علوم انسانی اسلامی، مرجع و کارآمد شمرده می‌شود؛ تفسیر شریف المیزان، نگارش علامه سید محمد حسین طباطبایی می‌باشد؛ تفسیر بی‌نظیر او در حقیقت دائرة المعارفی عمیق در عرصه‌های مختلف آموزه‌های اسلامی است که بر اساس علوم مرتبط عصر با قلمی رسا و توانمند توأم با اخلاصی برخاسته از قلبی برخوردار از هدایت قرآنی بر اساس نیازهای جوامع اسلامی به رشته تحریر درآمده است.
از این رو گروه تخصصی علوم انسانی قرآنی پژوهشگاه، موظف به انجام همایشی با عنوان المیزان و علوم انسانی اسلامی و ارائه مجموعه مقالاتی در این زمینه شد. گرچه در المیزان عنوانی با چنین نامی نمایان نیست اما مطالب فراوان و راهگشایی در این تفسیر دیده می‌شود که با توضیح و بررسی آنها می‌توان در حوزه فلسفه علوم انسانی و مسائل مختلف آن نکات مهمی را کشف نمود که وقتی در موضوعات علوم مربوطه مورد عنایت قرار‌گیرند آنچه حاصل می شود علوم انسانی اسلامی خواهد بود.
در مسیر تحقق آرمان فوق، فراخوانی جهت نگارش مقالات در محورهای عمده مبانی و مسائل علوم انسانی اسلامی انجام گرفت و مقالات بسیاری فراهم گردید که بعد از فرایند پذیرش مقالات و ارزیابی حدود یک‌صد مقاله، در نهایت، تعداد ۳۲ مقاله مورد تأیید نهایی قرار گرفت؛ که تا کنون حدود ۲۰ مقاله آن به عنوان علمی‌پژوهشی از سوی مجلات مربوطه پذیرفته شده است. البته این تعداد از مقالات و موضوعات، بخشی از اهداف ما را در این عرصه محقق نمود که ضرورت دارد روند پژوهش در آینده تداوم یابد تا بتوانیم به مجموعه‌ای کامل‌تر و کارآمدتر در این زمینه دست‌یابیم.
نو‌آوری‌های این اثر در سه محور قابل اشاره است:
۱. تخصص محققان
مجموعه مقالات المیزان و علوم انسانی اسلامی توسط اندیشمندان و متخصصان علوم مربوطه و با عنایت به مبانی و مسائل مندرج در این علوم تصنیف شده است؛
۲. قرآنی بودن اثر بر محوریت المیزان
مقالات مربوطه بر اساس آرای علامه طباطبایی در المیزان نگارش شده است و چنین تألیفی بی سابقه است از این رو می‌توان گفت مقالات مربوطه هریک بی‌سابقه و جدید است؛
۳. نوآوری هر یک از مقالات
هریک از مقالات مربوطه دارای نوآوری‌ها و دستاورد‌های گوناگون خاص خود است که عمدتا در چکیده آنها مندرج شده است و نیازی به تکرار آنها نیست؛
مقالات پذیرش شده، به پنج بخش تقسیم شدند؛ دو بخش اول در جلد اول و سه بخش نیز در جلد دوم منتشر شد.
بخش اول، به بیان تعریف، مبانی و منطق علوم انسانی اسلامی می‌پردازد؛ بدون آنکه به علمی خاص از علوم انسانی اختصاص یافته‌باشد و در سه بخش بعدی تلاش شده تا ابتدا مقالاتی که بیشتر در عرصه مبانی علوم مربوطه قابل طرح هستند و سپس مقالاتی که به مسائل علوم پرداخته‌اند، ذکر شوند و در آخر به علت آنکه چند تک مقاله وجود داشت که با موضوعات بخش‌های قبل مرتبط نبود؛ بخش پنجمی نیز افزوده شد؛ بنابراین بخش‌های مربوطه این مجموعه مقالات، از این قرارند:
بخش اول: المیزان و فلسفة علوم انسانی اسلامی
بخش دوم: المیزان و جامعه‌شناسی
بخش سوم: المیزان و علوم سیاسی
بخش چهارم: المیزان و فلسفة اخلاق
بخش پنجم: المیزان و اقتصاد، مدیریت و تاریخ
