به گزارش اداره روابط عمومی و اطلاع‌رسانی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، در بیست و هشتمین جلسه شورای علمی گروه قرآن و شیعه دانشنامه قرآن‌شناسی مقاله تفسیر راهنما اثر سید علی سادات فخر به تصویب رسید.
در این مجمل نگاه کوتاهی به این مقاله که مستخرج از تفسیر مرحوم هاشمی رفسنجانی به نام «تفسیر راهنما، روشی نو در ارائه مفاهیم و موضوعات قرآنی» خواهیم داشت: در این تفسیر، مؤلف(مرحوم هاشمی رفسنجانی) با این اندیشه که آراء تفسیری گذشته، پاسخگوی نیازهای عصر جدید نیست، در پی تدوین تفسیر عصری به سبک جدید بوده است که از آن به «کلید قرآن» یاد می کند.
وی در طول مدتی که در زندان(رژیم شاهنشاهی) بود حدود سی هزار فیش (برداشت تفسیری) از موضوعات و مفاهیم قرآن در ۲۲ دفتر تدوین نمود. با پیروزی انقلاب اسلامی نیاز به تدوین چنین تفسیری پر رنگ تر شد تا سرانجام با بنیانگذاری مرکز فرهنگ و معارف قرآن در سال ۱۳۶۶ گامی جدی در جهت نگارش این تفسیر برداشته شد.
در فرایند نگارش نهایی این تفسیر، جمعی از محققان مرکز فرهنگ و معارف قرآن وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم مطالب بسیاری بر دست نوشته‌های مولف افزودند. این تفسیر با ۲۲ دفتر ۲۰۰ برگی آغاز و با ۲۰ جلد کتاب هفتصد تا هشتصد صفحه‌ای به پایان رسید. (تفسیر راهنما از نگاه قرآن پژوهان، ۱۲۸). برخی محققان همکار در این پروژه را یکصد و بیست و هشت نفر و همکاران خدمات پژوهشی را شانزده نفر گفته‌اند.
نگارش این تفسیر که بیست سال طول کشید از سال ۱۳۶۶ با همکاری مرکز فرهنگ و معارف قرآن درفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم آغاز و در سال ۱۳۸۳ در بیست جلد و ویراست دوم آن در سال ۱۳۸۶ با بیست و یک جلد پایان یافت.
منزلت علمی تفسیر:
این واقعیت که از میان تفاسیر کهن چندان نمی‌توان اندیشه‌های نو برای نیازهای نوپدید استخراج نمود، باعث شد که نویسندگان تفسیر راهنما در میان منابع مرجع استنادی خود، به آراء سه مفسر عصر جدید در مسایل اجتماعی توجه کنند، سید بن قطب(۱۳۸۷ق) در «فی ظلال القران»، محمد طاهر بن عاشور(۱۳۹۳ق) در التحریر و التنویر، و علامه طباطبایی در «المیزان فی تفسیر القرآن»، گرچه برخی المیزان را تاثیر گذارتر در نگارش تفسیر راهنما می‌دانند (معرفت، تفسیر و مفسران، ۲/۴۹۶ – ۵۰۸)، (تفسیر راهنما، (ویراست دوم ۱۰/ ۳۳۹ و ۳۷۶؛ ۲۰/۳۰۵). برخی تفسیر راهنما را نمونه بارز تفسیر تطبیقی گرفته و مرادشان نه تفسیر تطبیقی مصطلح بلکه تطبیق آموزه‌ها و اوامر الهی بر زندگی انسان‌ها، جزئی کردن، عینی دیدن و کاربردی نمودن آن‌هاست. از این منظر: برداشت‌های تفسیر راهنما پیام‌های امروزین و کاربردی است که متناسب با شرایط زمانی و مکانی خاصی نوشته شده است.
تفسیر راهنما پس از نگارش مورد توجه واقع شد و در نگارش برخی از آثار از آن بهره‌های بسیار برده شد. از جمله: سبک، ساختار و بخش بزرگی از محتوای کتاب ۳۳ جلدی «فرهنگ قرآن کلید راهیابی به موضوعات و مفاهیم قرآن» از تفسیر راهنما گرفته شده است. همچنین تفسیر ترتیبی نور اثر حجت‌الاسلام و المسلمین محسن قرائتی به طور مستقیم از متن، سبک، روش و چینش اطلاعات تفسیر راهنما الگو گرفته است. در این تفسیر استنادها و ارجاعات قابل توجهی به تفسیر راهنما داده شده است.
