به گزارش اداره روابط عمومی و اطلاع‌رسانی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و به نقل از ایبنا، در تاریخ تشیع دوره امام محمد باقر (ع) و فرزند بزرگوار ایشان امام صادق (ع)، از نظر تبیین معارف دینی، نقطه عطف مهمی به‌شمار می‌آید. باقرالعلوم (ع) با توجه به شرایط و نیاز فرهنگی آن دوره، در راستای حفظ و صیانت دین اسلام و احیا و گسترش معارف اسلامی، از یک طرف به تبیین و گسترش معارف اسلامی و تصحیح اشتباهات پرداخته و از طرف دیگر با تربیت شاگردانی برجسته به گسترش و حفظ این معارف الهی پرداختند.
فعالیت‌های علمی و فرهنگی امام باقر (ع) و تعالیم گسترده و ارزشمند ایشان در علوم مختلف اسلامی ازجمله کلام، فقه، حدیث، تفسیر و … سبب شد به مرور بستر و موقعیت مناسب‌تری برای فعالیت‌های علمی و فرهنگی امام صادق (ع) فراهم شود و شیعیان، چارچوب‌های فکری و مبانی مشخص خود را یافته و به‌عنوان مذهبی مستقل با نام شیعه جعفری شناخته شدند.
نویسنده کتاب «شکافنده دانش؛ امام محمد باقر (ع)» که توسط کانون اندیشه جوان پژوهشگاه به چاپ رسیده است سعی دارد در سه فصل به توصیف حیات علمی امام باقر (ع) بپردازد. فصل نخست کتاب، نگاهی اجمالی به زندگی امام محمد باقر (ع) و اوضاع سیاسی و علمی عصر ایشان دارد. در فصل دوم، دیدگاه‌های امام در تبیین علوم اسلامی مورد بررسی قرار گرفته و در فصل سوم به اقدامات آموزشی و علمی امام محمد باقر (ع) در گسترش علوم اسلامی اشاره شده است.
در نخستین فصل کتاب درباره «سیره اخلاقی و عملی حضرت باقر (ع)» می‌خوانیم: «امام محمد باقر (ع) در زمینه علم و اخلاق و عبادت، بین مردم عصر خویش نمونه بود. ایشان در کنار پرداختن به مسائل علمی، نسبت به مسائل اخلاقی نیز اهتمام ویژه‌ای داشتند. ابوزهره از دانشمندان اهل سنت در این زمینه می‌گوید: به سبب کمال نفس و روشنی قلب و توان درک بالا، خداوند حکمت‌های اعجاب‌انگیزی بر زبان او جاری ساخت و عباراتی درباره اخلاق فردی و اجتماعی از آن حضرت روایت شده که اگر گردآوری شوند، یک روش ارزشمند و والایی هست که هرکسی به آن چنگ بزند، می‌تواند به درجات والای انسانی نائل شود. ایشان نه تنها در گفتار به مسائل اخلاقی توجه می‌کردند، بلکه در رفتار هم تمامی جنبه‌های اخلاقی و عبادی را مدنظر قرار می‌دادند که نمونه یک انسان کامل به‌شمار می‌روند.»
دومین فصل کتاب به طرح «دیدگاه‌های امام محمدباقر (ع) در تبیین علوم اسلامی» اختصاص دارد که یکی از موضوعات مطرح شده ذیل این عنوان، مساله «تقیه» است. در این‌باره در صفحه ۷۳ کتاب آمده است: «تقیه به‌صورت یک اصل و قاعده توسط امام باقر (ع) مطرح شد. این دوره نقطه عطفی در جهت اثباتی تقیه است؛ به‌طوری‌که برخی گفته‌اند: «آیین تقیه در دوران امام باقر (ع) در تشیع به‌وجود آمد و می‌توان مبادی اولیه این نظر را به آن حضرت نسبت داد». در توضیح باید گفت تقیه هرچند در دوره قبل از امام وجود داشته و حتی اصطلاح تقیه در برخی احادیث امامان قبل به کار رفته است، ولی امام باقر (ع) به‌طور ویژه‌ای به آن توجه داشته است و به‌خصوص در بُعد تقیه فقهی در میان آثار ائمه (ع) برای اولین‌بار به روایاتی از امام باقر (ع) برخورد می‌کنیم که در آن‌ها به‌طور صریح از تقیه امام در بیان احکام فقهی سخن به میان آمده است… تقیه در تعالیم امام باقر (ع) جایگاه خاصی داشت که البته پاسخ به نیاز زمان و شرایط و محیطی بود که ایشان در آن زندگی می‌کرد. تقیه در کنار نهضت علمی که امام (ع) شروع کرده بود، ابزاری بود که به وسیله آن شاگردان و شیعیان امام از تعرض در امان مانده و زنده بمانند و بتوانند تعالیم ایشان را به نسل‌های بعدی برسانند.»
نخستین چاپ کتاب «شکافنده دانش؛ امام محمد باقر (ع)» در ۱۸۴ صفحه با شمارگان ۵۰۰ نسخه به بهای ۱۵ هزار تومان از سوی کانون اندیشه جوان پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه جوان راهی بازار نشر شده است.
