به گزارش اداره روابط عمومی و اطلاع‌رسانی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و به نقل از مهر، حجت‌الاسلام دکتر قاسم ترخان مدیر گروه تفسیر تخصصی علوم انسانی قرآنی پژوهشگاه در نشست فلسفه اسلامی و علوم انسانی اسلامی که ۱۵ شهریورماه در بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی برگزار شد، به موضوع ماهیت علوم انسانی و گزاره‌های کلامی اشاره و عنوان کرد: تبیین ماهیت علوم انسانی و تأثیری که عناصر ماهیت‌ساز این علوم در مقام ثبوت و اثبات از عواملی مانند گزاره‌های کلامی می‌پذیرند، از جمله مسائل مهم فلسفه علوم انسانی است.
وی به تبیین برآیند گزاره‌های کلامی در عناصر ماهیت‌ساز علوم انسانی پرداخت و اظهار کرد: آنچه به عنوان پاسخ به پرسش از «ماهو» و «چیستی علوم انسانی» ابراز می‌شود بیان‌کننده ماهیت آن علوم است؛ یعنی تبیین ماهیت علم که از «مبادی فرادانشی» است با تعریف علم و اخذ عناصر ماهیت‌ساز علوم در آن تعریف، حاصل می‌شود.از این رو شناخت عناصری مانند غایت و روش علم در راستای شناسایی ماهیت علم تلقی خواهند شد.
حجت‌الاسلام ترخان، تصریح کرد: از پرسش‌های مهم در فلسفه عام و مشترک علوم که از فروعات بحث «ماهیت‌شناسی» علم به شمار می‌آید آن است که چگونه باید علوم را طبقه‌بندی کرد؟ پاسخ‌گویی به این پرسش در گرو طرح بحث مسئله «ملاک وحدت و تمایز علوم» است.از نظر تاریخی مهمترین و قدیمی‌ترین معیار برای تمایز علوم تمایز موضوعی بوده است.
وی با بیان اینکه از نظر برخی، وحدت و تمایز علم، اعتباری است، افزود: علم‌شدگی هر علمی تابع اعتبار و تصالح خبرگان و نخبگان آن فن است؛ پس تمایز میان دو علم نیز اعتباری خواهد بود و بر این اساس باید مسئله طبقه‌بندی علوم را یک امر اعتباری و قراردادی دانست.
مدیر گروه تفسیر تخصصی علوم انسانی قرآنی پژوهشگاه، ادامه داد: پس از رنسانس و رشد جریان تجربه‌گرایی و پوزیتیویسم ادعا شد که دوران تفکرات الهیاتی و فلسفی سپری شده است و دانش‌هایی مانند اخلاق، الهیات، فلسفه، و دین و… بی‌معنا و غیرعلمی می‌باشند.
وی خاطر نشان کرد: نکته قابل توجه در این بحث آن است که علی رغم اتخاذ یک مبنا با الگوهای متفاوتی در طبقه‌بندی علوم مواجه هستیم؛ به یقین این تفاوت‌ها چه در حوزه مبنای ملاک وحدت و تمایز علوم و چه الگوها، بر اساس اتخاذ مبانی علم‌شناختی یا منطقی متفاوت بوده است و پیش از هر چیز انتخاب مبنایی در این حوزه باعث شده است که حکم به خروج یا دخول علومی مانند الهیات و… در دایره علوم انسانی شود.
حجت الاسلام ترخان اظهار کرد: ما مسلمانان باید الگوی مبتنی بر مبانی و منطق علمی پذیرفته خویش را طراحی و ارائه کنیم؛ زیرا رویکرد «الحادی» و مادی به هستی، همچنین نگرش «شکّاکانه» و «نسبی‌انگارانه» به معرفت و نیز نگاه «اومانیستی» و «زیست‌شناختی» و فیزیکال به انسان و نگاه «پوزیتیویستی» و تجربه‌بسند به علم، که همگی روی‌آوردهای شایع و مسلّط روزگار ما در عرصه فلسفه، معرفت‌شناسی و علم هستند، مجالی برای درج علوم الهی و عقلی، در طبقه‌بندی علوم باقی نمی‌گذارد. اصولاً الگوهای طبقه‌بندی علوم، همواره به‌جای آنکه پسینی باشند، پیشینی‌اند.
نشست «فلسفه اسلامی و علوم انسانی اسلامی» پنج شنبه ۱۵ شهریورماه از ساعت ۸ صبح تا ۵ عصر در بنیاد پژوهشهای آستان قدس رضوی در جوار حرم رضوی برگزار می شود.
