به گزارش اداره روابط عمومی و اطلاع‌رسانی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، محسن رحیمی قائم‌مقام کانون اندیشه جوان پژوهشگاه در گفت‌وگو با ایکنا به معرفی فعالیت‌ها و دستاوردهای این کانون پرداخت که مشروح این گفت‌وگو از نظرتان می‌گذرد؛
در آغاز در خصوص ایده اولیه شکل‌گیری کانون اندیشه جوان توضیح بفرمایید.
کانون اندیشه جوان سال ۱۳۷۷ به توصیه مقام معظم رهبری توسط آیت‌الله رشاد موسس و رئیس پژوهشگاه با یک هیئت امنای پنج نفره راه‌اندازی شد.
یعنی خود مقام معظم رهبری ایده راه‌اندازی کانون را پیشنهاد کردند؟
بله، با توجه به ظرفیت‌هایی که در پژوهشگاه وجود داشت و دستاوردهای آن در زمینه تولید علم، احساس می‌شد باید یک نیروی صفی وجود داشته باشد که این تولیدات را به جامعه نخبگان و قشر جوان برساند. نظر مقام معظم رهبری این بوده است که کانون اندیشه جوان با مأموریت رساندن این تولیدات به قشر جوان شکل بگیرد.
تعبیر ایشان این بوده است که کانون اندیشه مأموریت شهید مطهری در تهران را انجام دهد؛ چراکه وقتی شهید مطهری به تهران آمدند بحث روشنگری را به عنوان مأموریت خودشان در نظر گرفتند. حضرت آقا یک همچنین مأموریتی را بر عهده کانون گذاشتند.
سال ۷۷ کانون راه‌اندازی شد و تا امروز ۷ مدیر عامل در کانون فعالیت کرده‌اند که از میان آنها می‌توان که حجت‌الاسلام ذوعلم، دکتر حکمت‌نیا و دکتر فیاضی اشاره کرد. از ابتدای امر مسئولیتی که به عهده کانون گذاشته شد پاسخگویی به شبهات قشر دانشگاهی و حوزوی بوده است. در همین راستا دو ابزار یا به تعبیری دو بال برای کانون در نظر گرفته شده است؛ یک بالش معاون ارتباطات و دانش‌افزایی بوده و یک بالش معاونت تولید رسانه بوده است.
معاونت ارتباطات و دانش‌افزایی وظیفه ارتباطات چهره به چهره در دانشگاه و فضای نخبگانی جامعه را بر عهده دارد. به این صورت که ما در طی این ۲۰ سال سعی کرده‌ایم از طریق برگزاری نشست‌های اندیشه‌ای، همایش‌ها و حلقات مباحثاتی مواجهه خودمان با دانشجویان را در دانشگاه تعریف بکنیم. بال دیگر کانون که بخش تولید رسانه باشد مأموریت پسینی داشته است؛ یعنی محتوایی که در معاونت دانش‌افزایی تولید می‌شود را با یک فرآوری در فضای مجازی در اختیار مخاطب قرار می‌دهد. کانون تا چند سال پیش بیش از چهار سایت داشته که الآن به دلایل مضایق مالی فقط دو سایت «باشگاه اندیشه» و سایت خود کانون در فعال است.
دو فعالیت دیگری که کانون در معاونت تولید رسانه انجام می‌داده است تولید کتاب و ماهنامه زمانه بوده است. کانون طی ۲۰ سال حدود ۴۸۰ عنوان کتاب و حدود ۶۰ عنوان کتابچه با عنوان «مشق آزاد» منتشر کرده است. با توجه به اینکه در سال‌های آخر دهه ۷۰ و ابتدای دهه ۸۰ شبهات دانشجویی زیاد شد کانون به تولید کتاب‌هایی روی آورد که خیلی سریع تولید می‌شد و در ۲۰ صفحه و با طراحی جذابی منتشر می‌شد و به یک مسئله و شبهه مشخص پاسخ می‌داد.
از میان آن ۴۸۰ عنوان کتاب به چند نمونه شاخص اشاره کنید.
این ۴۸۰ عنوان، کتاب‌های کانون است. کتاب‌های کانون بعضا به صورت دوره‌ای و مجموعه تولید شده و بسیاری به صورت تک‌جلد. مجموعه «چلچراغ حکمت»، مجموعه «از نگاه نبوی»،مجموعه «سیره علوی» و مجموعه «مهارت‌های طلبگی» از مجموعه‌های شاخصی است که منتشر شده. مجموعه «چلچراغ حکمت» فرآوری آثار شهید مطهری به یک زبانی است مخاطب جوان بیشتر با آن ارتباط برقرار می‌کند. به هر حال مخاطب کتاب‌نخوان امروز را باید به نحوی پای درس شهید مطهری نشاند. این مجموعه با این مأموریت منتشر شد . اساتیدی چون خسروپناه، پارسانیا و ذوعلم در تدوین آن همکاری کردند.
باتوجه به اینکه در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه هم بخش انتشارات دارد، میان کانون و پژوهشگاه موازی‌کاری به وجود نمی‌آید؟
انتشارات پژوهشگاه حوزه جوان را از تولیدات خودش حذف کرده است و تمام آثار حوزه جوان که در سه سطح دانشجو، جوان و اندیشه تعریف می‌شود را به کانون محول کرده است. در نتیجه موازی‌کاری پیش نمی‌آید؛ چون تولید پژوهشگاه سطح دیگری از مخاطب را هدف قرار داده است. مخاطب آثار کانون جوانان ۱۸ تا ۲۸ سال است.
در حوزه کتاب اثر در دست تدوین و انتشار هم دارید؟
اقلا ۶۰ عنوان کتاب معطل تولید است که به دلیل مضیقه مالی در سازمان انتشارات پژوهشگاه باقی مانده است. ما در سال‌های ۹۳ و ۹۴ آنقدر تولیدات‌مان کم شد که به سالی ۷، ۸ عنوان کتاب رسیدیم. در سال گذشته به دلیل کمک‌‌هایی که از مراکز مختلف جذب شد حدود ۷۰ عنوان کتاب منتشر شد. سوای این، بسیاری از موضوعات که مورد تصویب کانون قرار گرفته و پژوهشگر آن هم انتخاب شده است به دلیل مشکلات مالی شروع نشده است.
به نظر شما شاخص‌ترین دستاورد کانون در این ۲۰ سال چه بوده است؟
کانون توانسته است در هر برهه‌ای به طریقی با مخاطبان خود ارتباط برقرار کند. در دهه ۷۰ به جهت مسائل فکری زیادی که پیش آمد و جریان‌های معارضی که شکل گرفت و تفکر اصیل انقلابی را هدف قرار دادند کانون با کتاب‌هایش توانست به نسل جوان و دانشجو خدمت کند. در آن دوره دانشجوها کتابخوان‌تر بودند و فضای مجازی هم به این گستردگی نبود. در برهه‌های بعدی عامل موفقیت کانون ایده ارتباط چهره به چهره بود.
همایش‌های «آنان که می‌اندیشند» و «دانشگاه موازی» در آن دوره مورد استقبال قرار گرفت. در دهه ۹۰ مولفه‌ای که کانون توانست از طریق آن به موفقیت برسد بهره‌گیری از فضای مجازی بود. سایت «باشگاه اندیشه» در دهه ۸۰ راه‌اندازی شد و چندسال پیاپی توانست جایزه جشنواره رسانه‌های دیجیتال را دریافت کند و در میان رسانه‌های حوزه اندیشه عرض اندام کند.
باتوجه به تغییر مداوم ذائقه مخاطبان، برای سال‌های اندیشه چه راهبردی مد نظر دارید؟
با توجه به تحولات دائمی فضای اجتماعی پیرامون، ما هم باید بتوانیم امتیاز خودمان را نسبت به مجموعه‌های موازی که با هم همکاری داریم حفظ کنیم. سعی کردیم در تغییر و تحولی که برای سال آینده برای کانون در نظر گرفته‌ایم بحث فضای رسانه‌ای و شبکه‌های اجتماعی را به عنوان ممیزه خود قرا دهیم و به آن رونق ببخشیم. در این همین راستا برنامه‌هایی برای فضای رسانه‌ای کانون در نظر گرفته‌ایم که برنامه زاویه در شبکه چهار از جمله آنها است.
قوه عاقله برنامه زاویه همین جا شکل گرفته است و بخشی از محتوای آن هم از طریق محتواهای تولیدی کانون تأمین می‌شود. مثلا برنامه اخیر که در مورد دکتر شهید شریعتی بود ناظر به همایشی بود که کانون در اسفندماه در دانشگاه تهران برگزار کرد. معاونین ما جزء حلقه فکری این برنامه هستند و تهیه‌کنندگی آن هم توسط خودمان انجام می‌شود.
همان‌طور که اشاره فرمودید کانون با هدف پاسخگویی به شبهات دانشگاهیان شکل گرفته است. شما تأثیر و ضریب موفقیت کانون را با چه معیاری مورد سنجش قرا می‌دهید؟
نمی‌توانیم بگوییم طی این سال‌ها یک نوع اقبال به فعالیت‌های کانون بوده است. اقبال به کانون در برخی زمان‌ها بیشتر بوده و در برخی زمان‌ها کمتر بوده است. هرچه کانون در انتخاب ابزار و قالبی انتقال محتوا و هم در انتخاب محتوا بهتر عمل کرده است اقبال به کانون و موفقیت آن بیشتر بوده است. یک مولفه‌ای که در فعالیت‌های کانون خیلی موثر بوده است مضیقه‌های مالی بوده که برای خیلی مجموعه‌های فرهنگی اتفاق افتاده است و کانون هم از آن مستثنی نبوده.
در مجموع فکر می‌کنم بتوانم نمره خوبی به کانون بدهم. کانون در برهه‌های خاصی پناه خوبی برای نخبگان جوان بوده است؛ به جهت اینکه از جهات مختلف به آنها هجمه می‌شده و کانون سعی کرده به موقع نسبت به آن مسائل و شبهات پاسخگو باشد.
چند روز پیش نشستی با عنوان «بررسی جامعه‌شناختی وضعیت دین‌داری در ایران» در کانون برگزار شد که نگرشی انتقادی و توصیفی به وضعیت دین‌داری در کشور داشت و سوالات جدیدی را در ذهن مخاطبان ایجاد کرد. برگزاری چنین نشست‌هایی چه میزان با هدف اصلی کانون که پاسخگویی به شبهات است همخوانی دارد؟
طراحی‌های ما صرفاً ناظر به برگزاری یک نشست یا تولید یک کتاب نیست؛ بلکه به صورت پازل است. یعنی برنامه‌ها را طوری تنظیم می‌کنیم که قالب کرسی آزاداندیشی که مورد مطالبه رهبری است پیدا کند. ما سعی می‌کنیم ضمن حفظ رویکرد برگزاری کرسی آزاداندیشی به معنای واقعی کلمه، دیگر ابعاد رویداد را به نحوی طراحی کنیم که مخاطب ما به جواب درستی که مدنظر مجموعه است برسد.
مثلا در کنار برگزاری همین نشست اتفاقات دیگری هم دارد می‌افتد؛ یعنی ما پیش از برگزای نشست یک‌سری اقدامی انجام دادیم از جمله اینکه برخی کتاب‌های خودمان را که احساس کردیم جواب خوبی به مخاطب می‌دهد را معرفی کردیم تا مخاطبان پیش‌خوانی کنند.
باز هم در انعکاس خبر آن نشست سعی می‌کنیم چینشی داشته باشیم که آن شبهه به نحو درست پاسخ داده شود. با توجه به اینکه قرار است کرسی‌های آزاداندیشی نمودی از فضای جامعه باشد ممکن است همیشه آن چیزی که ما می‌خواهیم از آن در نیاید. در همین نشست طرفین گفت‌وگو بر یک نظر اتفاق داشتند و آن اینکه در بسیاری از موارد دخالت حکومت در دین‌داری مردن نه تنها کمک‌کننده نبوده بلکه خودش موجبات مضرات و خرابی‌هایی را فراهم کرده است.
در مجموع ممکن است در انتهای یک نشست شما به این نتیجه برسید که این نشست به شبهه شما پاسخ نداده است. اما در نهایت با توجه به طراحی که ما انجام داده‌ایم به جواب مورد نظر خواهید رسید. هدف ما بیش از اینکه مشخصا جواب دادن به یک مسئله باشد این است که راهکاری هم در آن زمینه ارائه کنیم.
