به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، دکتر رمضان علی‌تبار، عضو هیأت علمی گروه منطق فهم دین پژوهشگاه در گفت‌وگو با ایکناگفت: روش‌شناسی فهم دین اعم از عقائد، اخلاق، احکلام شرعی و فقه‌الالخلاق است که البته به بُعد اخلاق در حوزه کمتر پراخته شده است.
وی با طرح این سؤال که دینی بودن علوم انسانی چیست؟ افزود: آیا دینی بودن به معنای آن است که ما علمی مانند علوم انسانی را صرفا از آیات و روایات بگیریم؟ بنده معتقدم که دینی بودن علوم انسانی یک معادله چندمجهولی و متغیر چندوجهی است؛ زیرا باید مشخص کنیم که آیا دینی بودن به عالم ناظر است یا به علم و موضوع مورد بحث.
علی‌تبار با بیان اینکه در علوم، مبانی، جهت و اهداف علم مطرح است، بیان کرد: یک قاعده کلی این است که علم باید جهانی، هدایتگر و همگانی باشد و کشف واقع کند؛ بنابراین جای این پرسش وجود دارد که آیا علوم مدرن این خاصیت را دارند؟
وی افزود: علوم مدرن معتقدند که ارزش‌ها نباید بر علم حاکم باشد ولی آیا علوم انسانی مدرن برخلاف ادعایی که دارند جهت‌دار نیستند؟ علوم انسانی غربی مبتنی بر اومانیسم یعنی خواسته‌‌ها و تمایلات بشر مدرن و جهت آن، مادی‌گرایانه و زیرمجموعه قدرت‌های دنیا است و یا به‌نوعی وابستگی به رویکردهای دینی و فرقه‌های مسیحی و سکولار دارد و مبتنی بر ادعایی که می‌کنند نیست.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی اظهار کرد: وقتی ما سخن از اسلامی بودن علوم انسانی به میان می‌آوریم صرفا به معنای گرفتن از آیات و روایات نیست بلکه عقل و تجربه نیز در آن ورود دارد ولی علوم در غرب صرفا مبتنی بر تجربه و عقل است و وحی در آن نقشی ندارد.
عالم دینی؛ پیش نیاز علم دینی
دانشیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با بیان اینکه علم دینی جهانی، هادی دنیا و آخرت انسان و کلی و در عین حال مبتنی بر نگاه دینی و ناظر به فطرت انسانی است تصریح کرد: دینی بودن علوم انسانی به سه ضلع بازگشت دارد؛ ابتدا رویکرد عالم علم، دوم خود علم که گاهی انسان با نگاه مادی به آن می‌نگرد که مطالعه ناقص علم است و سوم معلوم و موضوع علم است؛ بنده معتقدم حتی اگر عالم، رویکرد دینی در علوم انسانی نداشته باشد می‌تواند به نتایجی برسد که غیردینی خواهند بود.
علی‌تبار با بیان اینکه دینی بودن در همه علوم یکسان نیست و ذومراتب است بیان کرد: برخی علوم مانند روان‌شناسی بیشتر از علمی مانند آمار دینی است ولی حتی در علمی مانند آمار هم می‌توان مبانی، اهداف و غایات را به صورت دینی تعریف کرد.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی بیان کرد: آیت‌الله العظمی جوادی آملی معتقد است که عالم در دینی بودن و یا سکولار بون علم مطرح نیست؛ یعنی اگر عالم کافری هم به علمی بپردازد می‌تواند دینی باشد ولی بنده اعتقاد دارم که علم دینی نیازمند عالم دینی است؛ زیرا عالم بی‌اعتقاد در مطالعات خود مسائلی را که به آن معتقد نیست حذف می‌کند و جزء علم به حساب نمی‌آورد.
علی‌تبار با اشاره به نقد روشنفکران در نفی علم دینی اظهار کرد: بخش عمده نهادها اعم از قوای سه‌گانه و نهادهای اجتماعی در کشور محصول علم دینی و علوم انسانی اسلامی است که مبنای نظری آن، نظریه ولایت فقیه است؛ بنابراین علم دینی به صورت عملی در کشور پیاده شده و نفی آن درست نیست.
وی با تاکید بر اینکه اگرچه ما هنوز روان‌شناسی و جامعه‌شناسی اسلامی نداریم عنوان کرد: ولایت فقیه نظریه علم دینی است و حتی مشروعیت مسئولان اجرایی نیز با همین نظریه است.
دانشیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با اشاره به کارکردهای علم دینی و غیردینی تصریح کرد: کارکرد ملموس علم دینی نزاعی است که غرب با ایران دارد؛ این نزاع در بسیاری از ابعاد مانند سیاست، اقتصاد، امنیت، حجاب و عفاف و … وجود دارد و اگر ما به دنبال رویکرد دینی در این موضوعات نبودیم مانند بسیاری از کشورهای اسلامی نزاعی هم با غرب نداشتیم.
علی تبار با بیان اینکه اضلاع سه‌گانه علم دینی بر اساس قرآن قابل استخراج است اظهار کرد: قرآن کریم مبانی علم دینی، مسائل و حتی راه‌کارها و رویکردها و جهت‌ها را به ما می‌دهد؛ برخی می‌گویند علم، علم است و دینی و سکولار ندارد؛ زیرا پسوند اسلامی ماهیت آن را عوض می‌کند و دیگر علم نخواهد بود که در پاسخ می‌گوئیم این مسئله درست مانند آن است که بگوئیم انسان دینی و غیردینی نداریم، در حالی که دینی بودن انسان ناشی از ایمان و هویت درونی او است و علم نیز این طور است.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی بیان کرد: براین اساس همه علوم انسانی مانند روان‌شناسی اسلامی، ماهیت علمی دارد ولی رویکرد آن دینی است و در این رویکرد عمق، مبنی و جهات بیشتری مد نظر است؛ زیرا در روان‌شناسی غربی، فقط به بعد مادی روان انسان پرداخته می‌شود ولی در اسلامی، روح به عنوان بعد اصلی شخصیت فرد نیز مورد توجه است.
