به گزارش اداره روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، کتاب بیولوژی نص: نشانهشناسی و تفسیر قرآن به قلم حجت الاسلام و المسلمین دکتر علیرضا قائمی‌نیا عضو هیات علمی گروه معرفت‌شناسی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، در بیست و نهمین دوره جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان اثر برگزیده معرفی شد. این اثر تحقیقی درباره ارتباط نشانهشناسی و موضوع تفسیر قرآن است، اما می‌توانیم آن را بازخوانی نشانه‌شناختی تفسیر «المیزان» هم بدانیم، چراکه در مباحث مهم نشانه‌شناختی به این اثر رجوع می‌کند.
حجت الاسلام و المسلمین دکتر علیرضا قائمی‌نیا، نویسنده این اثر، با اشاره به اینکه این کتاب از دستاوردهای نشانهشناسی و مطالعات سنتی مانند علم اصول و دانش تفسیر صحبت می‌کند، گفت: کتاب «بیولوژی نص» در وهله نخست، درصدد بیان نظریه‌ای درباره معرفت دینی و در مرحله دوم نظریه‌ای درباره تفسیر قرآن است.
عضو هیات علمی گروه معرفت‌شناسی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، افزود: در این کتاب سعی شده ضمن بیان بحث‌های مختلف همچون مفهوم نشانهشناسی، دستاوردهای نشانهشناسی به‌ویژه نشانهشناسی تفسیری اِکو با زبان ساده تحلیل شود. کتاب حاضر در واقع آمیزه‌ای از مباحث جدید و سنتی بوده که دو فضای متفاوت را ترکیب کرده و تاثیر دو رشته را بر یکدیگر نشان می‌دهد.
نویسنده کتاب “معناشناسی شناختی قرآن” اظهار کرد: این اثر از لحاظ روش‌شناختی در دو حوزه فعالیت دارد. نخست آن‌که آرا و دیدگاه‌های نشانه‌شناختی را در بافتی جامع می‌بیند؛ در این بافت جامع، اندیشه‌های بسیاری پیدا شده‌اند که باید آن‌ها را با توجه به دیدگاه‌های رقیب و جریان‌های تاریخی فهمید. دوم آن‌که آن آرا و دیدگاه‌ها را در متن نزاع‌های تفسیری و اختلاف‌نظرهای موجود در علوم قرآنی در‌نظر می گیرد.
دکتر قائمی‌نیا در معرفی کوتاهی از فصل‌های این اثر برگزیده کتاب سال، گفت: کتاب «بیولوژی نص» در ۱۱ فصل به رشته تحریر درآمده که از آن‌جمله می‌توان به «نشانهشناسی؛ مفاهیم و کلیات»، «ارتباط وحیانی»، «ماهیت و ویژگی‌های نص»، «نص و فعالیت‌های تفسیری»، «تحلیل ساختار نص»، «معانی و دلالت‌های نص»، «تفسیر بینامتنی قرآن»، «بسط معانی بینامتنی» و «پایان ناپذیری معانی نص» اشاره کرد.
نویسنده کتاب “استعاره‌های مفهومی و فضاهای قرآن” ادامه داد: در صفحات پایانی کتاب سه ضمیمه ارائه شده است. ضمیمه نخست به بررسی دیدگاه ایزوتسو در دو کتاب «خدا و انسان در قرآن» و «مفاهیم اخلاقی ـ دینی در قرآن مجید» اختصاص دارد. «ایزوتسو» نخستین فردی است که تحقیقی مفصل درباره قرآن از منظر نشانه شناسی سوسور دارد. ضمیمه دوم به بررسی تاریخی نص، یعنی دیدگاه نصر حامد ابوزید اختصاص می‌پردازد و ضمیمه سوم، مدل ارتباط متنی اِکو را تبیین می‌کند.
عضو هیات علمی گروه معرفت‌شناسی پژوهشکده حکمت و دین‌پژوهی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، درباره شاخصه‌های ویژه این کتاب بیان کرد: «بیولوژی نص» از بخش‌های مغفول‌مانده‌ای از مباحث جدید در مطالعات دینی سخن می‌گوید. در تالیف این کتاب که کاری بینارشته‌ای است، از آخرین دستاوردهاس نشانهشناسی بهره گرفته شده است. نشانهشناسی گرایش‌های زیادی در این چند دهه اخیر داشته که در این کتاب آخرین دستاوردهای نشانهشناسی و تفسیر قرآن به‌ویژه «تفسیر المیزان» بررسی شده است.
حجت الاسلام و المسلمین قائمی‌نیا در ادامه با اشاره به وضعیت مطالعات و پژوهش‌های قرآنی در کشور، گفت: متاسفانه علوم قرآنی در جامعه ما وضعیت بسیار وخیمی دارد. اساتید علوم قرآنی، اطلاعات به‌روز ندارند و از دانش‌های جدید بهره نمی‌گیرند و بیشتر بر مطالعات سنتی تمرکز دارند. بسیاری از پژوهشگران این حوزه نسبت به شاخه‌های جدید بدبین هستند، در حالی‌که اگر در کنار مطالعات گذشتگان و از علم روز استفاده کنند، راه به سوی فضاهای جذاب باز خواهد شد.
نویسنده کتاب “بیولوژی نص” اثر برگزیده بیست و نهمین دوره کتاب سال، با بیان این نکته که جامعه قرآنی ما دچار نوعی تکرار مکررات شده، افزود: در مطالعات قرآنی بحث‌های علمی جدید مطرح نمی‌شود. حتی در برخی موارد، اساتیدی که ادعاهای بزرگی دارند، مقالات دانشجویان را به نام خود چاپ می‌کنند و نوشته‌هایشان بیشتر کتاب‌سازی است. جامعه قرآنی نباید دچار عوام زدگی شود.
