به گزارش اداره روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، نشست نقد و بررسی کتاب “بیاسمی” بعد‌ازظهر دوشنبه مورخ ۲۳ بهمن‌ماه جاری با حضور دکتر احمدی شاکری عضو هیات علمی گروه ادبیات اندیشه پژوهشکده فرهنگ و مطالعات اجتماعی پژوهشگاه و نویسنده کتاب، آقای قاسمعلی فراست و خانم فرشته مقانی منتقد نشست و دیگر اعضای گروه ادبیات اندیشه پژوهشگاه برگزار شد.
سلسله نشست‌های گفت و گوهایی در حوزه رویکردهای داستانی دفاع مقدس به همت گروه ادبیات اندیشه پژوهشکده فرهنگ و مطالعات اجتماعی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی تاکنون پنج نشست برگزار کرده و نقد و بررسی کتاب “بیاسمی”، عنوان ششمین نشست این حوزه است.
کتاب‌های لم یزرع، خون‌مردگی، نگهبان تاریکی، پرسه در خاک غریبه و جمجمه‌ات را قرض بده برادر، عناوین پنج نشست قبلی این سلسله نشست‌‌ها می‌باشد.
قاسمعلی فراست در ابتدای نشست نقد و بررسی کتاب بیاسمی رویکرد نویسنده «بیاسمی» را دردمندانه توصیف کرد و در معرفی کوتاه از داستان به شخصیت‌هایی اشاره کرد که سوار قطار و بدون توقف به سوی جبهه جنوب در حرکت هستند و ادامه داد: رویکرد شهودی و سلوکی اثر کار نویسنده را کمی دشواراما در عین حال ارزشمند‌تر کرده است. قطار را باید تمثیل مسافری دانست که مخاطب را از زندگی ظاهری به زندگی معنوی یا غیر‌ظاهری می‌برد؛ تلفیقی که به نظر می‌رسد ارزش کار نویسنده و به اصطلاح داستان‌نویسان اثر را عمیق می‌کند.
این نویسنده، به همخوانی و جذابیت تلفیق دو مضمون مادی و غیر‌مادی داستان برای مخاطب اشاره کرد و افزود: نسبتی که نویسنده بین سفر شهودی و مقصد سفر شخصیت‌ها خلق کرده همخوانی دارد و از ویژگی‌های مثبت اثر به شمار می‌رود باید دید که مخاطب چقدر به نیت قابل توجه نویسنده پی‌برده و به اصطلاح مساله او شده است.
فراست با اشاره به اهمیت زیرگفتار در داستان‌نویسی گفت: امروزه دیالوگ علاوه بر معرفی شخصیت‌ها تفاوت را توصیف می‌کند. باید «زیرگفتار» داشته باشیم؛ به‌عبارت دیگر نویسنده اگر می‌نویسد «بله»، مخاطب براساس توصیف‌های جذاب، پاسخ را نخیر دریافت کند. دریافتی که حاصل از ترسیم حالت شخصیت‌هاست و شخصیت به زبان می‌‌گوید بله اما با نگاه نخیر است.
فراست افزود: شخصیتهای بیاسمی در حال حرکت به سوی جبهه هستند و حق دارند که به اصطلاح مثبت و ارزشی باشند؛ اما ما آدمی‌زاد هستیم و آدم باید در موقعیت‌های مختلف، بترسد، تطمیع بشود، شجاع باشد یا عاشق شود.
این استاد حوزه ادبیات با بیان این مطلب که زاویه دید بیاسمی سوم شخص «دانای نامحدود» است که در ادامه به «دانای کل» تبدیل می‌شود به کتاب «تاملاتی درباره داستان» با ترجمه محسن سلیمانی، مترجم فقید و چره فرهگی کشورمان اشاره کرد و ادامه داد: پیش از این تئوریسن‌های داستان، زاویه دید را به‌عنوان روایت می‌شناختند؛ در حالی‌که بعد از ترجمه «تاملاتی درباره داستان» به قلم محسن سلیمانی نخستین‌‌بار از زاویه دید استفاده شد.
این نویسنده با اشاره به تغییر زمان افعال در بیاسمی نیز گفت: زمان داستان گذشته است اما چهار یا پنج موقعیت، زمان به حال تغییر پیدا می‌کند که انگیزه و دلیل فنی این تغییر را متوجه نشدم. فراست، همچنین دیالوگ‌‌های «بیاسمی» را ارزش و اعتبار این اثر دانست.
بیاسمی، اسم و رنگ و جسم را حجاب می‌داند
مقانی عنوان «بیاسمی» و تقدیم اثر به شهدای گمنام از‌جمله شهید ابراهیم هادی را جزء مولفه‌های جذاب اثر دانست و گفت که شهید مفقودالاثر و ۴۰ سالگی شخصیت اصلی داستان «بیاسمی» را کلید واژه بررسی این اثر در نظر گرفته است.
این منتقد و پژوهشگر افزود: بیاسمی را صرفا در حوزه ادبیات دفاع مقدس نمی‌‌دانم و معتقدم که می‌توان به بیاسمی که به شخصیت بی‌اسم داستان و بی‌جسمی که به مفقو‌دالاثری اشاره دارد بی‌رنگی را نیز افزود.
نویسنده تاکید دارد که رنگ گمشده مرد، یعنی انگشتر اهمیت چندانی ندارد. داستان با مرد بی‌اسم که در چهل سالگی قرار دارد آغاز می‌شود. تعلیق داستان تا یک سوم داستان ادامه دارد و گمشده قهرمان چیز فراتری از انگشتر است.
مقانی با اشاره به تفاوت نگاه ادبیات ایران و غرب در مقوله نماد‌گرایی گفت: نویسنده و سمبلیست غربی می‌خواهد زبان را به چنگ درآورد در حالی که نویسنده ایرانی هدفش گریختن از محدودیت زبانی و رهایی از بند زبان است؛ به‌عبارت دیگر نویسنده بیاسمی، اسم، رنگ و جسم را حجاب مقصود می‌داند.
دکتر احمد شاکری عضو هیات علمی گروه ادبیات اندیشه پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و نویسنده کتاب بیاسمی در پایان این نشست گفت: نویسنده نباید توضیحی را به اثر چاپ شده ملحق کند چون هیچ تاثیری در اثر نخواهد داشت اما معتقدم که معنای اثر داستانی بعد از انتشار، اعلای آن چیزی است که در ذهن نویسنده وجود دارد؛ به‌عبارت دیگر با توجه به اعجاز هنر، بعد از خلق اثر معنا متبلور می‌شود که بعضا هنرمند در ایجاد آن دخیل نیست به نظر می‌رسد که این تفاوت بین اثر هنری و خلاق که مبتنی بر کشف است.
بیاسمی شخصیتهای معدود دارد و گفت‌و‌گو محور با زمان محدود است؛ البته نگاهی نیز به تولید در حوزه سینما داشتم به‌عبارت دیگر، فضای محدود «بیاسمی» برای فیلم‌سازان مغتنم است.
عضو هیات علمی گروه ادبیات اندیشه پژوهشگاه گفت: داستان با پایان‌بندی معلوم می‌شود؛ گمشده مرد بیاسمی؛ اسم اعظم است. انگشتری که به دنبال آن می‌گردد همیشه با خود بوده و همیشه از آن غافل بوده است. اسم اعظم لفظ یا سنگ نیست بلکه رتبه است. زمان، مکان شکسته می‌شود و لحظه پایانی قهرمانان روضه اباعبدالله می‌خوانند بنابراین اسم اعظم اباعبدالله حسین(ع) است و نشانه‌های مختلفی مانند شخصیت قاسم بر این نکته اشاره دارد. دو سفر آفاقی، انفسی و همچنین سفر بی‌مکانی و بی‌زمانی وجود دارد.
در پایان این نشست دیگر اعضای شورای علمی گروه ادبیات اندیشه پژوهشگاه و میهمانان حاضر، نقطه نظرات خود را با نویسنده کتاب و ناقدان نشست در میان گذاشتند.
