کتابشناسی فاطمه(س)

از سده‌های نخستین اسلام، کتاب‌های گوناگونی در خصوص دختر رسول خدا(ص) نوشته شد که از حیث موضوع، به پنج دسته تقسیم می‌شوند:

۱. مسندها و مجموعه‌های روایی و شرح سخنان: دانشمندان شیعه و اهل سنّت به تدوین روایات حضرت فاطمه در قالب مستند پرداخته‌اند هرچند برخی از آنها امروزه در دسترس نیستند ازجمله در حوزه حدیثی اهل سنت: مسند فاطمه(س) از علی‌بن‌عمر دار قطنی شافعی (م. ۳۸۵ق.)، مسند فاطمه الزهرا(س) از ابن‌شاهین (م. ۳۸۵ ق.) و کتاب‌هایی مانند مسند فاطمه الزهرا(س) از سیوطی اکنون موجود هستند، همچنین کتاب‌های مسند جامعی نیز تدوین شده که بخشی از آنها «مسند فاطمه(س)» است. مانند: مسند اسحاق‌بن‌راهویه، مسند احمدبن‌حنبل، مسند ابویعلی الموصلی و المعجم‌الکبیر طبرانی.

در حوزه حدیث شیعه، کتاب‌هایی چون، دلایل‌الامامه اثر طبری امامی، که کهن‌ترین مسند موجود درباره حضرت فاطمه(س) است.

افزون بر مسندهای یادشده، مجموعه‌هایی با عنوان «مصنف» نیز به گردآوری احادیث پراکنده حضرت فاطمه(س) پرداخته‌اند، ازجمله: جلد ۴۳ بحارالانوار علامه مجلسی و جلد ۱۱ عوالم‌العلوم بحرانی اصفهانی که روایات ایشان را در یک جا جمع کرده‌اند.

شرح خطبه حضرت فاطمه(س) در ماجرای غصب خلافت در کتاب‌هایی چون: السقیفه و فدک، شرح نهج‌البلاغه ابن‌ابی‌الحدید، بلاغات‌النساء، الشافی، الاحتجاج، الطرائف و کشف‌الغمه آمده است.

۲. منقبت‌نگاری‌ها و فضیلت‌شماری‌ها: منقبت‌نگاری نوعی از نگارش است که مؤلف در آن می‌کوشد تا برتری‌های اهل‌بیت را بر دیگران نشان دهد و در این کار، از احادیث نبوی، روایات اهل‌بیت و … استفاده می‌کند. ازجمله آثار شیعی موجود و مورد توجه، کتاب الثاقب فی المناقب ابن‌حمزه طوسی و مناقب آل ابی طالب ابن‌شهر آشوب هستند..

در برخی از آثار شیعی، مناقب فاطمه(س) را از منابع غیرشیعی، گردآوری کرده‌اند. مانند: جلد دهم شرح احقاق‌الحق و ازهاق‌الباطل، دانشمندان اهل سنّت نیز در این زمینه، کتاب‌هایی چون، اتحاف السائل بما الفاطمه(س) من المناقب و الفضائل و الثعور الباسمه فی فضائل السیده فاطمه(س) را نگاشته‌اند.

۳. زندگی‌نامه‌ها: نویسندگان بسیاری با رویکردهای گوناگون، به نوشتن زندگی‌نامه دختر رسول خدا(س) پرداخته‌اند. برخی به مقطع خاصی از زندگی فاطمه(س) پرداخته‌اند، مانند تولد و ازدواج آن حضرت. ماجراهای غم‌انگیز فدک، شهادت دختر پیامبر(ص) و مصیبت‌های ایشان پس از رحلت پدر، که ‌بیشتر مورد توجه مؤلفان شیعه بوده است.

افزون بر آنها آثار فراوانی نیز وجود دارد که درباره همه زندگی و سیره فاطمه(س) نوشته شده‌اند.

۴. تحلیل‌های اخلاقی و تربیتی از نگاه حضرت فاطمه(س): برخی از نویسندگان معاصر کوشیده‌اند تا زندگی دختر رسول خدا(س) را با رویکرد اخلاقی و تربیتی بررسی کنند و با بیان سیره عملی و جنبه‌های گوناگون شخصیتی ایشان الگویی مناسب برای جوامع امروزی ارائه دهند.

۵. کتاب‌شناسی‌ها: در شماری از کتاب‌های نوشته‌شده درباره دختر پیامبر(ص)، بخشی به کتاب‌شناسی فاطمه(س) اختصاص یافته است شاخص‌ترین آنها فاطمه(س) در آئینه کتاب نوشته اسماعیل انصاری زنجانی است.