نهج البلاغه، پس از قرآن و احادیث نبوى، مهم ترین منبع شناخت اسلام و ارزش هاى دینى است. سید رضى، گردآورنده این کتاب، از دانشمندان بزرگ شیعى است که در نثر و نظم، یکه تاز میدان ادبیات عرب به شمار مى آید و تألیفات او از جنبه هاى علمى و ادبى اهمیت فراوان دارد. انتساب نهج البلاغه به سید رضى انکارناپذیر است. او در دیگر آثار خود به گردآورى نهج البلاغه اشاره کرده و تا زمان ابن ابى الحدید، نسخه اى از آن به خط او موجود بوده است. انگیزه سیدرضى در جمع آورى سخنان على(ع)، بازنمایاندن اوج فصاحت و بلاغت در کلام امام است. نُه تن از دانشوران، نهج البلاغه را بدون واسطه از شریف رضى روایت کرده اند. علماى شیعه نیز به شاگردان خود اجازه داده اند که این کتاب را روایت کنند. البته پیش از به سامان رسیدن نهج البلاغه، عالمان بسیارى سخنان على(ع)را گرد مى آوردند که برخى شمار آنان را هفتاد تن دانسته اند. متأسفانه اکنون این آثار ارجمند در دست نیست. در عین حال، خود سید رضى گاه به برخى از منابع خویش اشاره مى کند. او چندین سخن على(ع)را با ذکر مأخذ یا سند نقل کرده است؛ هر چند از نقل تمام منابعِ خود چشم پوشیده است.
بسیارى از دانشمندان کوشیده اند با پژوهش هایى درازدامن، اسناد و مدارک نهج البلاغه را آشکار کنند. شمار تألیفات مستقل در این موضوع به چهارده اثر مى رسد. علاوه بر این، نُه کتاب نیز با عنوان مستدرکات نهج البلاغه تألیف شده است. نهج البلاغه ویژگى ها و امتیازات فراوان دارد. مقام و شخصیت على(ع)، فصاحت و بلاغت بى نظیر سخنان علوى، تنوع مفاهیم و جامعیت کلمات، ابعاد سیاسى، دینى، اخلاقى و حکومتى، و انسان شناسى علوى، همه از عواملى به شمار مى آیند که این کتاب را بدین سان پر ارج ساخته اند. از این رو است که فرزانگان تاریخ اسلام، همواره این کتاب را ستوده اند و عظمت آن را تذکار داده اند. نهج البلاغه محتوایى ژرف و گسترده دارد و به موضوعاتى چون خداشناسى، نبوت، احکام دینى، حکومت، معارف قرآنى، اخلاق، طبیعت و معاد مى پردازد. در همین عرصه، تک نگارى هایى ارزشمند در موضوعات گوناگون نهج البلاغه نگاشته شده است که اصول اعتقادى، مباحث عرفانى، فروع دین، تعلیم و تربیت و اخلاق، قرآن، تاریخ و سیاست را در بر مى گیرد.
برخى درباره موضوعات نهج البلاغه و انتساب آن ها به على(ع)تردید کرده اند و شبهات و انتقاداتى در این زمینه مطرح ساخته اند. عمده این شبهات در چهارده بخش خلاصه مى شود که دانشمندان اسلام نیز به یکایک این شبهه ها و انتقادها پاسخ درخور داده اند. در هر حال، تاکنون حدود هزار عنوان کتاب و صدها مقاله درباره نهج البلاغه نگاشته شده است. این اثر ارجمند، شروح گوناگون عربى و فارسى دارد و تاکنون ۳۵ بار به فارسى ترجمه شده است. همچنین نُه ترجمه منظوم از آن در دست است و بیش از ۱۰۹ بار به چاپ رسیده است. فرهنگ واژگان، گزیده ها و منتخبات، و نسخه هاى خطى نهج البلاغه نیز پرشمار است.
