از هنگامى كه سيد رضى گردآورى كتاب جاودان نهج البلاغه را به سامان رساند، دانشوران و پژوهندگانْ شروح بسيارى بر آن نگاشته اند. برخى از محققان، شرح موجز سيدفضل اللَّه راوندى، عالم بزرگ سده ششم هجرى، را نخستين شرح نهج البلاغه دانسته اند. اين شرح كه معطوف به توضيحاتى كوتاه و اغلبْ لغوى است، تا كنون به چاپ نرسيده است.
نخستين شرح جامع نهج البلاغه، كتاب ابن فَنْدُق بيهقى، دانشمند قرن ششم هجرى، است. منهاج البراعة فى شرح نهج البلاغه، نگاشته قطب راوندى، حدائق الحقائق فى فسر دقائق افصح الخلائق، نوشته قطب الدين كيدرى، و التذييل على نهج البلاغه، نوشته حلبى، همه از مكتوبات قرن ششم به شمار مى آيند. شرح اخير در دست نيست، اما دو شرح پيشين هر يك سه بار به طبع رسيده است. شرح ابن ابى الحديد، عالم معتزلى قرن ششم و هفتم هجرى، تحولى بنيادين در نگارش شروح نهج البلاغه به شمار مى رود. به ظاهر، او نخستين شارح غيرشيعى نهج البلاغه است. بررسى زيبايى هاى ادبى و مطالب تاريخى از ويژگى هاى اين شرح است. البته ضعف هايى در اين كتاب راه يافته، ولى مطالب آن مهم شمرده مى شود.
مشهورترين شرح نهج البلاغه در سده هفتم قمرى، مصباح السالكين، نوشته ابن ميثم بحرانى، است. مهم ترين ويژگى اين كتاب، صبغه كلامى و فلسفى آن است. اين شرح در استفاده از منابع نقلى شيعى كاستى دارد. شرح علامه حلى و نيز ابن عتايق، شروح نگاشته شده در قرن هشتم هجرى اند. منهج الفصاحه، اثر الهى اردبيلى، شرح عزالدين آملى و تنبيه الغافلين و تذكرة العارفين، نوشته ملا فتح اللَّه كاشانى، شروح نهج البلاغه در قرن دهم هجرى به شمار مى آيند. شرح و ترجمه نور محمد، از عالمان اهل سنت، منهاج الولاية فى شرح نهج البلاغه، اثر صوفى تبريزى، انوار الفصاحة و اسرار البراعه، نوشته نظام الدين گيلانى، و شرح محمدصالح روغنى قزوينى، همه در سده يازدهم هجرى نگاشته شده اند. بهجة الحدائق و حدائق الحقائق، شرح محمدباقر نواب لاهيجى، الدرة النجفية فى شرح نهج البلاغة الحيدريه، و منهاج البراعة فى شرح نهج البلاغه، شروح نهج البلاغه در سده هاى دوازدهم و سيزدهم هجرى اند. شرح اخير، مهم ترين شرح نگاشته شده در قرن سيزدهم هجرى است. بهج الصباغة فى شرح نهج البلاغه، اثر شيخ محمدتقى تسترى، ترجمه و شرح فيض الاسلام، شرح شيخ محمدعبده و ترجمه و تفسير نهج البلاغه، اثر محمدتقى جعفرى، شروح عالمان معاصر بر نهج البلاغه هستند كه ويژگى هاى متفاوتى نيز دارند. عناوين مذكور، تنها برخى از شمارِ بسيارِ شرح هاى نهج البلاغه است.
