به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، گروه ادبیات اندیشه پژوهشگاه با عنایت به ورود تخصصی به حوزه فلسفه های مضاف به علوم و امور و تجربیاتی که در نوع خود پیشگام ارزیابی می شود، فلسفه ادبیات و ادبیات داستانی را در دستور کار خود قرار داده است. فلسفه داستان داستان اولین دفتر از مجموعه دفاتری است که در حوزه فلسفه روایت توسط آقای احمد شاکری عضو هیأت علمی گروه ادبیات اندیشه پژوهشکده فرهنگ و مطالعات اجتماعی پژوهشگاه تالیف شده و به زودی منتشر خواهد شد.
احمد شاکری مولف “فلسفه داستان داستان” در یادداشتی کوتاه به معرفی اثر خود پرداخته است. متن کامل این یادداشت به شرح زیر است:
هنرهای روایی در طول تاریخ جهان از سابقه ای چند هزار ساله برخوردارند. تا جایی که برخی قدمت آن را به قدمت زبان در تاریخ بشر دانسته اند. به موازات سیر تطور هنرهای روایی در شاخه های ادبیات داستانی، ادبیات نمایشی و هنرهای تصویری و بوجود آمدن قالبها و انواع مختلف روایت، بحث از چیستی و ماهیت روایت شکل گرفته است. پرسشهای ماهوی درباره روایت و ادبیات روایی در طول تاریخ سهم بسزایی در شناخت ما از ادبیات روایی، دسته بندی های ناظر بر آن و فهم ادبیات روایی داشته است. به حدی که می توان گفت بحث از فلسفه روایت از انجا که چیستی روایت و نظام حاکم بر آن و کارکرد و غایت آن را مورد بحث قرار می دهد به لحاظ رتبی مقدم بر دیگر مباحث و اصل موضوع مقولاتی چون مکتب ادبی و سبک های ادبی است.
با پیروزی انقلاب اسلامی ایران، رویکرد تازه ای به برخی قالبهای روایی از جمله ادبیات داستانی شکل گرفت. این رویکرد هم در ساحت نظر و اندیشه و هم در بُعد عمل و افرینش تاثیراتی را در تاریخ معاصر بر جای گذاشت. تا جایی که آثار روایی و داستانی تولید شده با تفاوت عمده ای از نمونه های دوره پیش از انقلاب از جهت مضمون، شخصیت، نظام زیبایی شناسانه، موضوع و درونمایه رونق یافتند. گرچه چنین تفاوتی در عرصه عمق نتیجه و ثمره انقلاب اسلامی و ورود طیف نویسندگان جدید به عرصه روایت تلقی می شد و این همه نتیجه نوعی خود باوری و رجوع به سنت های ایرانی اسلامی و پشت پا زدن به سنت های غربی مسلم در این عرصه تلقی می شد، اما فهم، تفسیر و تحلیل چنین رویکردی نیازمند مطالعات فلسفی ریشه ای در ماهیت هنر و بخصوص روایت بود.
با وجود چنین ضرورتی در طول سالهای پس از انقلاب، محافل دانشگاهی به عنوان کانونهای تولید علم در حوزه ادبیات داستانی و هنرهای روایی مسیر گذشته را که همان استفاده از متون ترجمه ای و دنبال کردن سیر تفکر و آراء اندیشمندان غربی بود دنبال کرده اند. و همچنان خلا تفلسف در حوزه روایت و کاربست آراء و نظریات فلسفه اسلامی در این حوزه کاملاً چشمگیر بوده است. در این شرایط و با وجود کثرت منابع در حوزه روایت شناسی به عنوان شاخه تخصصی نوظهوری در محافل دانشگاهی، کتابهای تالیفی نیز عموماً تنها به نقل آراء یا مصداق یابی برای آن یا شیوه نمایی عملی در کاربست این نظریات بسنده کرده اند. جدا از خلا فکری و بحران تولید که نتیجه عملی دنباله روی علمی مطلق از آراء وارداتی است، حتی این آراء با دید انتقادی مناسب مورد ارزیابی قرار نمی گیرند.
“فلسفه داستان داستان”، که در زبان و ساختار به لوازم فلسفی بحث از ادبیات پایبند بوده است در فصول مختلف خود تقسیمات نوینی از بحث در حوزه زمان و حرکت در داستان داستان ارائه داده است و به نظر می رسد خواهد توانست بخشی از نیازهای جامعه مخاطب خود، دانشجویان، اساتید زبان و ادبیات فارسی و علاقمندان بحث های فلسفه ادبیات را تأمین نماید.
این پژوهش که در طول سه سال و در حجمی بالغ بر ۸۵۰ صفحه تالیف شده است نگاهی ماهیت شناسانه دارد به جنبه “داستان” داستان. این تحقیق مبنایی که در نوع خود اولین کتاب در این موضوع با رویکرد تالیفی است با معرفی روش شناسی تجزیه داستان (تقصیر) منطق کاهنده ای را که به یافت جوانب روایت و ارکان اصلی آن منتهی می شود ارائه می دهد. سپس با تمرکز بر کلید واژه های موضوعی چون: “نقل”، “واقعه”، “ترتیب”، “زمان در داستان” و “حرکت در داستان” نظام ابداعی در تقسیم بندی شخصیت به عنوان یکی از ارکان مهم داستان داستان را بر اساس جوانب داستان عرضه می نماید.
فلسفه داستان داستان” در حال حاضر، در مرحله ویرایش بوده و به زودی توسط سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی منتشر خواهد شد.
