به گزارش اداره روابط عمومی و اطلاع رسانی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی به نقل از خبرگزاری مهر، به همت ستاد پیگیری بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی همزمان با سالگرد صدور بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی از سوی رهبر معظم انقلاب و چهل و یکمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی «نشست تخصصی بررسی وجوه و مفاهیم نوآورانه بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی» برگزار شد. در این نشست که با حضور دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، رئیس نهاد نمایندگی رهبری در دانشگاه‌ها، رئیس ستاد پیگیری بیانیه گام دوم انقلاب، رئیس شورای سیاست‌گذاری ائمه و ۱۴ نفر از کارشناسان و مسؤولان مرتبط برگزار شد، به وجوه و مفاهیم نوآورانه این سند به منظور زمینه‌سازی جهت تحقق اهداف بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی پرداخته شد.
بیانیه گام دوم، ترسیم کننده آینده انقلاب اسلامی است
در ابتدای این نشست حجت‌الاسلام‌والمسلمین علی ذوعلم، رئیس ستاد پیگیری بیانیه گام دوم انقلاب گفت: بیانیه گام دوم فراتر از یک قانون یا سیاست یک اندیشه منسجم و راهگشا و ناظر بر تحلیل گذشته، ترسیم وضعیت حال است و بیش از همه ترسیم کننده آینده انقلاب اسلامی است که فراتر از مرزبندی‌های عقیدتی و فکری رایج و جبهه مقابله تمدن غرب است. قرائن و شواهد دهه اخیر به ویژه سال‌های گذشته حکایت از ضرورت صدور این بیانیه و تدوین اسناد پشتیبان و تبیین مفاهیم مندرج در این بیانیه دارد.
در ادامه حجت‌الاسلام و المسلمین عاملی، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به چهارچوب نظری و الگوهای روش‌شناسانۀ به کاررفته در بیانیه گام دوم انقلاب افزود: روش مقام معظم رهبری در نگارش متن بیانیه گام دوم انقلاب بسیار متفاوت است؛ به این معنا که تفسیر ایشان نسبت به وضع گذشته، حال و آینده دارای یک نگاه ظرفیت‌نگر می‌باشد. همچنین، رهبر معظم انقلاب مسیر آینده را پیش‌بینی می‌کنند و بر مبنای چالش‌های پیش‌رو به مسیر آینده توجه دارند.
وی ادامه داد: آیت الله خامنه ای قصد دارند در یک سیر تطوری، جامعه را به سمت تمدن اسلامی هدایت کنند. جامعه‌سازی در نگاه ایشان جایگاه ویژه‌ای دارد؛ تمدن نوین اسلامی، مشخصات دوران ظهور را ترسیم می‌کند که طبق بیانیه گام دوم، جامعه اسلامی باید به سمت تحقق این تمدن گام بردارد.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی به ضرورت انطباق برنامه‌های اجرایی کشور با چهارچوب‌های بیانیه گام دوم انقلاب اشاره کرد و بیان نمود: در گام دوم انقلاب، برنامه ریزی‌های کشور در قالب یک طرح چهل ساله ترسیم شده است؛ لذا در گام دوم انقلاب، برنامه‌های پنج ساله باید بر اساس شاخصه‌های تعیین‌شده در این بیانیه طراحی شود.
تشریح موارد نوآورانه در بیانیه گام دوم انقلاب
مهدی جمشیدی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی به برخی موارد نوآورانه در بیانیه گام دوم انقلاب اشاره کرد و بیان داشت: نوآوری یک امر مطلق نیست. از سوی دیگر، جامعه همواره نیاز به نوآوری دارد و نوآوری دارای ساحات مختلف است.
وی با تفکیک سیر تاریخی انقلاب اسلامی به چهل سالۀ اول و دوم، اظهار داشت: اولین نوآوری رهبر معظم انقلاب این است که برای انقلاب اسلامی یک نقطه عطف تعیین می‌کنند. همچنین ایشان می‌توانست این بیانه را در قالب سیاست‌گذاری بیان کنند، اما این متن در قالب بیانیه ارائه شده است. از سویی، این متن راهبردهای آینده را طرح ریزی می‌کند و جوانان را مخاطب قرار می‌دهد نه مسئولین.
حجت‌الاسلام و المسلمین واعظی، رئیس دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم، به بیان اهمیت‌های بیانیه گام دوم انقلاب اشاره کرد و بیان داشت: این بیانیه دربرگیرندۀ تفسیری جدید از انقلاب، تصویرسازی امیدوارکننده از آینده و توصیه‌هایی کلیدی برای مسیر آینده انقلاب است.
وی ادامه داد: ضروری است ظرفیت علمی و اجرایی کشور برای تحقق توصیه‌های ارائه‌شده در بیانیه گام دوم انقلاب بسیج شوند. به طور نمونه، باید مشخص شود که موانع بسط عدالت و مبارزه با فساد چگونه محقق می‌شود.
رئیس دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم به روح بیانیه گام دوم انقلاب اشاره کرد و بیان داشت: رهبر معظم انقلاب، اساساً در این بیانیه، انقلاب اسلامی را به خودسازی، جامعه‌سازی و تمدن‌پردازی تعبیر می‌کنند. همچنین، بر اساس چهارچوب مفهومیِ متن بیانیه گام دوم، ایشان گرایشات انقلابی را فطری و جهانی قلمداد می‌کنند. از سوی دیگر، معظمٌ له دوگانۀ جمهوری اسلامی و انقلاب اسلامی را نادرست می‌دانند.
حجت‌الاسلام واعظی به پیشینه مباحث تمدن‌سازی و تمدن اسلامی اشاره کرد و اظهار داشت: در جامعه علمی ما همواره در مورد ماهیت و پیشینه تمدن اسلامی پژوهش‌ها و بحث‌هایی وجود داشته است، اما در بیانیه گام دوم انقلاب به «انضمام‌های لازم برای تحقق تمدن اسلامی» توجه شده است. به عبارتی، رهبر معظم انقلاب سعی دارد از بحث‌های تئوریکِ صرف، به بحث‌هایِ عینی ورود کنند.
حجت‌الاسلام و المسلمین رضا غلامی، رئیس مرکز پژوهش‌های علوم انسانی صدرا، سیر کلی بیانیه گام دوم انقلاب را مورد توجه قرار داد و اظهار داشت: ما با یک بیانیه منسجم مواجه هستیم که از یک طرف، مرز بین انقلاب و جریان مقابل انقلاب را مشخص می‌کند و از طرف دیگر، دستاوردهای چهل‌سالۀ انقلاب اسلامی را بیان می‌دارد. همچنین، بیانیه گام دوم، به چالش‌ها و ایرادات انقلاب اسلامی اشاره می‌کند و راهبردهای مسیر انقلاب را در چهل‌ساله دوم طرح ریزی می‌نماید.
نقطه طلایی بیانیه گام دوم، «جایگاه جوانان» است
رئیس مرکز پژوهش‌های علوم انسانی صدرا ادامه داد: باید از نگاه کلیشه‌ای به بیانیه گام دوم پرهیز شود. نکته دیگر اینکه شناخت نقاط طلایی بیانیه از اهمیت زیادی برخوردار است که به زعم بنده مهمترین نقطه طلایی بیانیه گام دوم، «جایگاه جوانان» در پله دوم انقلاب اسلامی است.
وی ضمن اشاره به برخی عبارات نوآورانه در بیانیه گام دوم انقلاب بیان داشت: حضرت آیت الله خامنه ای نظریه «نظام انقلابی» را برای اولین بار در این بیانیه مطرح می‌کنند و همچنین ایشان تأکید دارند که نظام انقلابی هیچ گاه پیر نمی‌شود و ابایی در کشف مسیرهای تازه ندارد. به عبارت دیگر، نظام انقلابی با ایرادات و چالش‌هایی روبه رو می‌شود، اما توان عبور از مشکلات و چالش‌ها را نیز دارد.
حجت‌الاسلام و المسلمین غلامی افزود: سه ضلعی خودسازی، جامعه‌پردازی و تمدن‌سازی در گام دوم انقلاب وارد مرحلۀ تازه ای می‌شود؛ بدین معنا که انقلاب اسلامی در گام دوم با چالش‌هایی در زمینه خودسازی، جامعه‌پردازی و تمدن‌سازی روبه رو خواهد شد.
حجت‌الاسلام و المسلمین غلامی ضمن بیان این نکته که در ذیل خودسازی به بحث دولت‌سازی نیز توجه شده است، گفت: جامعه‌پردازی نیز یک اصطلاح جدید است که در مباحث تمدنی می‌تواند مسیر رسیدن به جامعه مطلوب را طرح‌ریزی کند، زیرا مردم و جامعه نقش اساسی را در تحقق تمدن اسلامی بر عهده دارند.
حجت‌الاسلام خسروپناه، معاون علوم انسانی و هنر دانشگاه آزاد، ضمن تأکید بر انسجام درونی بیانیه گام دوم انقلاب بیان داشت: در برخورد با بیانیه گام دوم انقلاب می‌توان دو نگاه متفاوت داشت: این بیانیه را هم می‌توان با نگاه جزءنگرانه و هم با نگاه سیستمی و منظومه‌ای بررسی کرد.
وی به اهمیت واقع‌گرایی به عنوان یک نقطه قوت در بیانیه گام دوم انقلاب اشاره کرد و بیان داشت: این بیانیه نشان می‌دهد که نظریه انقلاب اسلامی یک نظریه انتزاعی نیست بلکه ناظر به عینیت‌های جامعه است. همچنین در این بیانیه راهکارهایی برای برقراری پیوند بین آرمان‌ها و عینیت‌های جامعه تعیین شده است که چگونه بر اساس آرمان‌ها و چشم‌اندازهای کلی، با چالش‌های عینی روبه رو شویم. رهبر معظم انقلاب توجه به ظرفیت جوان‌ها و فرصت‌های مادی و معنوی را راهکار عینیت‌بخشی نظریه انقلاب اسلامی معرفی می‌کنند.
اهمیت بازشناسی دستگاه محاسباتی رهبر معظم انقلاب
حجت الاسلام و المسلمین ثنائی، دبیر همایش ملی بیانیه گام دوم انقلاب و تمدن اسلامی، به جایگاه برجسته و نقش مهم «جوانان» در پیشبرد گام دوم انقلاب اشاره کرد و اظهار داشت: مخاطب اصلی در این بیانیه، «جوانان» هستند و به نظر می‌رسد دلیل اینکه جوانان به عنوان مخاطب اصلی قرار گرفته اند، ایجاد افتخار به گذشته و امید به آینده باشد. به عبارتی، تحلیل و تبیین اتفاقات گذشته برای جوانان، که قرار است آینده را رقم بزنند، اولین گام مهم برای شروع چهل‌سالۀ دوم انقلاب است.
هانی ایران‌منش، مسئول عملیاتی گام دوم قرارگاه بقیه‌الله، به وظایف بخش‌های مختلف جامعه در قبال اجرای بیانیه گام دوم انقلاب اشاره کرد و اظهار داشت: بیانیه از ما توقع دارد که تحول گسترده‌ای در نظریات عمومی و سیستم مدیریتی کشور اتفاق بیفتد؛ لذا هر کس در هر جایگاهی، باید با نگاه تحول‌خواه به آینده بنگرد.
وی به اهمیت بازشناسی دستگاه محاسباتی رهبر معظم انقلاب اشاره کرد و بیان داشت: تحلیل حضرت آیت الله خامنه ای از وضعیت جوانان با تحلیلی که توسط تحلیلگران اجتماعی انجام می‌شود بسیار متفاوت است، زیرا ایشان دستگاه محاسباتی متفاوتی دارند و جوانان را یک ظرفیت جدی برای ترقی کشور می‌دانند؛ در حالی که بسیاری از تحلیلگران، غرق در نگاه‌های آسیب‌شناسانه شده اند.
مسئول عملیاتی گام دوم قرارگاه بقیه‌الله، به بیان دیدگاه رهبر معظم انقلاب دربارۀ مفهوم و لوازم ظهور حضرت حجت (عجل الله تعالی فرجه الشریف) پرداخت و عنوان کرد: ایشان تمدن‌سازی را مقدمۀ ظهور می‌دانند. این نگاه با آنچه در جامعه وجود دارد متفاوت است؛ نگرش اکثریت جامعه این است که جامعۀ قبل از ظهور به حد اعلایی از سیاهی و تباهی گرفتار می‌شود، اما رهبر معظم انقلاب حرکت به سمت پیاده‌سازی دین و هدایت انسان‌ها در مسیر الهی را مقدمۀ ظهور می‌دانند.ادبیات عرفانی بیانیه گام دوم انقلاب نیز با آنچه در اصطلاح عمومی از «عرفان» تلقی می‌شود متفاوت است. برای نمونه، اشاراتی از قبیل طهارت اقتصادی، جوانمردی و مروت و غیره، نشان از نگاه نوآورانه‌ای به عرفان دارد.
وی به یکی دیگر از وجوه نوآورانه بیانیه گام دوم انقلاب اشاره کرد و اظهار داشت: «جهاد برای شعور معنوی» از دیگر عبارات عرفانی-فلسفی به‌کاررفته در این بیانیه است که مستلزم تحلیل و تفسیر اجتماعی و نظری می‌باشد.
ایران‌منش همچنین به نظریه «امت پیشتاز» در ذیل بیانیه گام دوم انقلاب اشاره کرد و بیان داشت: این نظریه نیز با نگاهی متفاوت مطرح شده و به این نکته اشاره دارد که همیشه این گونه نیست که جامعه به صورت جمعی و کلی حرکت کند، بلکه گاه یک گروه پیشتاز موجب به حرکت درآمدنِ کل جامعه می‌شود.
ضعف‌های موجود در جریان علمی و حوزوی کشور
حجت‌الاسلام و المسلمین سیدعباس نبوی، رئیس مؤسسه پژوهشی فرهنگی تمدن و توسعه اسلامی، عنوان کرد: در بیانیه گام دوم انقلاب، تعیین ابعاد مختلف نظریه انقلاب اسلامی و طراحی مطالعات نظری در مورد این مقوله به عنوان یک تکلیف مهم بر دوش دانشگاهیان و حوزویان گذاشته شده است.
وی به برخی ضعف‌های موجود در جریان علمی و حوزوی کشور اشاره کرد و بیان داشت: در بسیاری از مباحث ما، نسبت به جایگاه ملی و ژئوپلوتیک ایران توجه کافی صورت نگرفته است؛ با این حال، در بیانیه گام دوم به این موضوع به صورت اساسی پرداخته شده است.
حجت‌الاسلام و المسلمین رجایی‌نیا، مدیر دفتر برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی حوزه‌های علمیه، ابعاد فراملی و تمدنی بیانیه گام دوم انقلاب را مورد اشاره قرار داد و عنوان کرد: در ابتدای بیانیه گام دوم، رهبر معظم انقلاب به «عصر جدید حیات بشر» اشاره می‌کنند و یک نوع نگاه تمدنی را مورد توجه قرار می‌دهند. به عبارتی، ایشان معتقد است که انقلاب اسلامی آغازگر یک مسیر جدید برای جهان است.
وی به رویارویی همیشگی تمدن الهی و شیطانی اشاره کرد و ادامه داد: نگاه تمدنی به انقلاب اسلامی، این مسأله را به ما یادآور می‌شود که نظریه‌پردازی برای انقلاب و رویارویی آن با تمدن مادی، هیچ‌گاه به پایان نخواهد رسید.
مدیر دفتر برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی حوزه‌های علمیه افزود: نکته دیگر اینکه انقلاب اسلامی از صفر و از اساس شروع کرده است؛ در حالی که تمدن غرب و در کل، تمدن مادی، از قرن‌ها پیش حرکتش را آغاز کرده و نظریات و ابزارهایی را برای تحمیل خود بر جهان ایجاد نموده است.
حجت‌الاسلام و المسلمین رجایی‌نیا به تأکید چندین‌بارۀ رهبر انقلاب به «جوانان» پرداخت و بیان نمود: بیان برکات انقلاب در چهل‌سالۀ اول و چشم‌انداز مسیر انقلاب برای چهل‌سالۀ دوم، بخش دیگری از بیانیه گام دوم است؛ تمام آثار و شواهد نشان می‌دهد که تمدن مادی رو به زوال است و انقلاب اسلامی باید با تکیه بر ظرفیت جوانان و همچنین بر مبنای الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت به مسیر خود ادامه دهد.
