یادداشتی از حجت‌الاسلام والمسلمین محمد عابدی، عضو هیأت علمی گروه قرآن‌پژوهی پژوهشگاه
مراسم جهانی اربعین امسال متناسب با شرایط بهداشتی، به صورت اجتماعات فیزیکی باشکوه همچون سال‌های گذشته برگزار نمی‌شود، و عموماً به گونه مجازی و رسانه‌ای برگزار خواهد شد، اما آیا این تغییر شیوه تاثیری در ماهیت پیام اربعین دارد؟ پاسخ منفی است؛ اربعین همچنان بار و پیام سیاسی مهمی برای جهان اسلام دارد و شکل مراسم تاثیری در ضرورت حرکت به سوی جهانی‌سازی فرهنگ سیاسی اربعین ایجاد نمی‌کند بلکه با توجه به ظرفیت‌های فضای جدید می‌توان و باید شعار «حب الحسین(ع)یجمعنا» را به مرز تحقق در جهان اسلام نزدیکتر کرد.
مهم این است که مهندسان رسانه‌ای و فرهنگی اربعین توجه داشته باشند که برگزاری مراسم اربعین با مجموعه ابعاد و مختصاتش که در عصر ما سامان پذیرفته، در هر شکل و قالب این استعداد را دارد که پیوندها و علقه‌های جمعیتی و مجتمع‌هایی بر پایه ایمان شکل بدهد که عامل پیوستگی از نوع جدیدی برای مسلمانان شود؛ به این معنا که مدار پیوستگی در این مراسم و فرهنگ برآمده از آن از مدار «دولت ـ ملت» فراتر می‌رود و نسبت افراد در جامعه به عنوان شهروندی صرف و رابطه ملت و دولت و حاکمان و شهروندان منحصر نمی‌ماند بلکه ضمن احترام به این مناسبات، تشکل‌ها و اجتماعات تا مرحله جامعه‌سازی و نهایتاً تمدن‌سازی بر معیار «امام و امت» پیش می‌رود و تعریفی جدید از هویت سیاسی و اجتماعی سامان می‌دهد که بازگشت به مناسباتی الهی است که برای عصر بعد از رسول و در غدیر کلید خورد.
در این گفتمان و فضای اندیشگی است که شعار «حب الحسین(ع) یجمعنا» گویای واقعیتی است که در مراسم پیاده‌روی اربعین گوشه‌هایی از آن رخ عیان کرده و در حقیقت این شعار ساخته نشده است تا مردم را دور محوری جدید جمع کند؛ بلکه تشکیل محور جدید و مناسبات نو در فرهنگ اربعین و آموزه‌های آن بود که این شعار را به دنیا عرضه کرده است و در یک کلام شعار «حب الحسین(ع) یحمعنا» مولود اجتماع اربعینی و از برکت‌های کوثر اربعین است.
اگر در ماهیت این کارکرد سیاسی اربعین دقت شود به روشنی علت اصلی حس خطری که دشمنان سامان‌یابی امت اسلامی از برگزاری مراسم اربعین بروز می‌دهند روشن خواهد شد؛ خطری که آنها را وادار به اتخاذ موضع علیه این شعار نمود هر چند ترجمه‌کنندگان داخلی در فضاهای حقیقی و مجازی هرگز به خاستگاه این هجوم به شعار «حب الحسین(ع) یجمعنا» توجه نداشتند و با عبارت‌هایی چون حب الایران یجمعنا و…. کوشیدند با رقیب‌سازی، این شعار را از کانون توجهات دور سازند.
در حالی که فرهنگ اربعین نه تنها به معنای نفی حب وطن اسلامی نیست که با تشکیل قدرتی شگرف به نام «امت» بزرگترین قدرت نرم برای دفاع از وطن را نیز فراهم می‌آورد؛ همان طور که مدافعان ایران در برابر داعش با مناسبات «امام و امت» که برگرفته از فرهنگ عاشورا و اربعین است، ایران را از چنگال دشمنان نجات دادند و این در حالی است که گزارشی از حضور طراحان و مروجان «حب الایران یجمعنا» دیده نمی‌شود. این بدان معنا بود که حب الحسین(ع) که جامعه ایمانی و امت اسلامی را پیشنهاد میکند استعداد و توان دفاع از وطن را نیز در عمل داد.
مناسبات امام و امت البته ابعاد مختلفی از تاثیرات اجتماعی و سیاسی درپی دارد، مثلا وقتی امام فدای ارزش‌هایی چون عدالت و ظلم‌ستیزی؛ مبارزه با طاغوت، و…می‌شود، امت نیز حول این ارزش‌ها جمع می‌شوند. برای نمونه این ارزش‌های حسینی است که ملت‌های مسلمان را از لوای «ملت» (واحد جغرافیایی و سیاسی اجتماعات بشری) به زیر پرچم بزرگتر و باشکوه‌تر «امت» (واحد معنوی و مذهبی اجتماعات بشری) هدایت میکند و امتی شکل می‌گیرد که تا پایان تاریخ عرصه را به نفع ظالمان و طاغوتیان رها نمی‌کند.
در این فرهنگ حتی اگر امام شهید شود، چراغ امامت خاموش‌شدنی نیست و برای شیعیان بن بستی وجود ندارد و هر چه هست امید به فردای بهتر است؛ فردای باشکوهی که زائر اربعین خود را از لحاظ فردی و اجتماعی و سیاسی و اقتصادی و…برای آن آماده میکند، زیرا معتقد است همیشه اولادی از نسل حسین(ع)بوده‌اند و هستند که راه را نشان امت بدهند. دقیقا همین قله امید در اربعین ملت‌های خسته از ستم در ابعاد جهانی و ملی را زیر پرچم محبت حسین(ع)گرد می‌آورد؛ اربعین هویتی توحیدی به امت امامان شیعه می‌دهد و فردهای جدا از هم در جغرافیای سیاسی را به هم پیوند می‌دهد و آنان هویت باعظمتی می‌یابند که محصولش تولد این باور است که «ما می‌توانیم» و یاری آخرین بازمانده از نسل حسین(ع)و بقیهالله(ع) در توان ماست.
