مبحث امتحان یا آزمایش الهی یکی از مباحث مهم اخلاقی است که حجم قابل توجهی از آیات و روایات را به خود اختصاص داده است. آیات و روایات مربوط به این موضوع مبیّن آن است که امتحان سنّت خدای متعال است و کسی را از آن گریزی نیست. در ارتباط با این موضوع سؤالات کوچک و بزرگ زیادی در ذهن هر مسلمانی مطرح می‌شود سؤالاتیکه اگر پاسخ مناسبی پیدا نکنند، هر یک از آن‌ها می‌تواندراه نفوذی برای شک و تردید به حوزه باورها و عقاید انسان باز کند.
برخی از پرسشهای مهم این باب از این قرار است: نخست سؤال از چرایی آزمایش. خداوند متعال حکیم و تمامی کارهای او هدفمند است. بنا بر این، آزمایش بندگان هم با هدفی حکیمانه صورت می‌گیرد؛ ولی این هدف چیست؟ آزمایش معمولا برای کشف مجهولی صورت می‌گیرد؛ آیا چیزی از امور بندگان برایخدا مجهول است تا از طریق آزمایش به آن آگاه شود؟
پرسش دوم، سؤال از چگونگی آزمایش است. آزمایش الاهی چگونه برگزار می‌شود؟ خداوند متعال چگونه و از چه طریقی بندگانش را میآزماید؟ به عبارت دیگر این سؤال در باره اسباب آزمایش است. شناسایی اسباب آزمایش این فرصت را به ما می‌دهد که با آمادگی بیشتری با آزمایش مواجه شویم .
پرسش دیگر در باره اطلاع از آزمایش است ما چگونه می‌فهمیم که در معرض آزمایش قرار داریم؟
پرسش دیگر در باره راه‌های موفقیت در آزمایش الهی است. انسان چگونه می‌تواند در آزمایش خدا پیروز و سربلند شود و در چه صورتی ناکام و مردود می‌شود. و در نهایت این سؤال مطرح می‌شود که این آزمایش‌ها چه اثری در زندگی انسان دارند؟ آیا آثار آزمایش تنها در زندگی اخروی آشکار می‌شود یا در زندگی دنیوی هم تأثیرگذار است؟ آیا نوع مواجهه انسان با آزمایش آثار آن را تغییر می‌دهد یا در هر صورت نتایج یکسانی دارد؟
آنچه گذشت برخی از پرسشهای مهم مربوط به آزمایش الهی است. این تحقیق میکوشد پرسشهای فوق و مواردی نظیر آن را از دیدگاه قرآن کریم و روایات اهل بیت علیهم السلام و نیز از منظر علمای اخلاق مورد بررسی قرار دهد. امید است که برای خوانندگان این دفتر مفید و مغتنم باشد.
