به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، به نقل از خبرنگار گروه فرهنگی خبرگزاری شبستان نشست علمی «حضور مجاهدانه ادبی» با حضور «محمدرضا سنگری»، مدیر گروه ادبیات اندیشه پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی صبح سه‌شنبه ۳ تیر به میزبانی پژوهشگاه برگزار شد.
سنگری در ابتدای مباحث خود با بیان اینکه ما امروز به دستاوردهای بزرگ و شناختی دقیق از خود رسیدیم، اظهار کرد: واقعا در این جنگ و رویداد خود را شناختیم چراکه این موقعیت ما را به توانمندی‌ها، امکانات و راهی که فرارویمان وجود دارد و البته به فردایی که به سمت آن حرکت می‌کنیم معرفت و شناخت بخشید.
مدیر گروه ادبیات اندیشه پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی ادامه داد: در این رویداد ایران خودمان را شناختیم، مردم‌مان را شناختیم؛ دیدیم که مردم ما با انسجام و اتحاد و بزرگواری و سخاوت و منش کریمانه خودشان در این صحنه؛ چگونه سرفراز از آزمون بلند الهی بیرون آمدند؛ لذا این چند قلمرو شناختی برای ما فراهم شد و هم خودشناسی و هم ایران‌شناسی و البته دشمن‌شناسی اتفاق افتاد؛ این همه هیاهو برای ما روشن کرد تبلیغاتی که دشمن و تصویر و تصوری که از خود ساخته بود پوشالی و دروغین بود و به تعبیر مقام معظم رهبری دشمن متوهم شده بود؛ این توهم دشمن را بر آن داشته بود که من امکان و قدرت و پشتوانه دارم و احیانا دلبسته بود که در درون کشور ما نوعی چند دستگی و اختلاف و تمرد اتفاق می‌افتد تا او بتواند از این مجال و فرصت آنگونه که در ذهنیت خودش داشت بهره‌گیری کرده و کار نظام اسلامی را تمام کند.
سنگری افزود: چه قدر شباهت بین رویداد زمان ما و هشت سال دفاع مقدس بود، آن روز هم تصور صدام این بود که قصه تمام شده و او ادامه مصاحبه خودش را در تهران در یک هفته بعد خواهد داشت، این توهم یک هفته‌ای را نتانیاهو هم داشت که ایران خلع سلاح شده و بازوهای خود را از دست داده و می شود به سادگی با گرفتن دانشمندان هسته ای و فرماندهان کار او را تمام کرد؛ اما در موقعیتی که اتفاق افتاد ما نهضت علوی را در جامعه خودمان شاهد بودیم؛ ما که تجربه هشت سال دفاع مقدس را پیش رو خودمان داشتیم باید امروز بگوییم که یک گام یا چند گام جلوتر نسبت به آن روزگار هستیم بر خلاف این انگاره که برخی تصور می کردند بعد از جنگ و بعد از این چند دهه تبلیغ دشمن، مردم در صحنه نیستند.
مدیر گروه ادبیات اندیشه پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی تصریح کرد: امروز نسل جدید به استواری و با شکوهتر از نسل گذشته در میدان حضور یافت، در این بین یکی از این راهکارها حضور ادبی و حضور در رسانه است که در اختیار نسل نویسنده و شاعر است؛ در این گستره نخستین نکته حضور به هنگام نویسندگان و شاعران و نگارش متن‌های حماسی، سروده‌ها و چکامه‌های شورانگیز بود که من اسم آن را نهضت نوین ادبی ایران می‌گذارم؛ ما در واقع نوعی حضور ادبی برجسته و درخشان را در این مدت شاهد بودیم که این حرکت و حضور ویژگی هایی دارد که در ادامه به آنها اشاره خواهم کرد؛ اولین ویژگی که بسیار ممتاز و درخشان است این بود که همه مرزبندی‌های سیاسی، تقابل‌ها و تعارض‌ها فروشکست و شاعران و نویسندگان با هر دیدگاه و سلیقه سیاسی به میدان آمدند و با نوعی وحدت و همگرایی به دفاع از ایران پرداختند و بر دشمن تاختند؛ این خصوصیت بسیار ارزنده‌ای بود بر خلاف تصور دشمن که تصور می کرد تقابل‌ها و رویارویی‌ها اتفاق می‌افتد و آنها می‌توانند از این فرصت استفاده کنند چنین نشد و حتی آنان که پیش‌تر با یکدیگر اختلافاتی داشتند تمام این اختلافات را کنار گذاشنتد و این رویکردها حتی فراتر از مرزها اتفاق افتاد و کسانی که خارج از ایران بودند با شگفتی حتی بیش از ما در صحنه حضور یافتند و نسبت به جامعه و ستایش رزمندگان و حقانیت نظام مقدس جمهوری اسلامی واکنش نشان دادند.
این نویسنده گفت: ویژگی دوم در عرصه ادبی این بود که حضور در این صحنه فرامرزی اتفاق افتاد و نویسندگان و شاعران ایرانی و حتی غیر ایرانی در هر نقطه از جهان همدلی و همراهی خودشان را اعلام کرده و به خلق آثار ادبی پرداختند؛ به بیان دیگر نوعی بعثت و نهضت نوین ادبی فراتر از مرزها را در این ایام شاهد بودیم؛ ویژگی سوم در حوزه شعر بود که شاهد بودیم آثار متعددی خلق شد، شعر عمدتا به دلیل پیوستگی سنتی که با جامعه ما دارد هم سرعت خلق‌اش بالاتر است و هم اینکه در قالب‌های مختلفی ارایه می شود به ویژه قالب‌های کوچک‌تری مثل رباعی، هایکو، دوبیتی‌ها و این موارد خود را در میدان نشان دادند؛ از میان این قالب‌ها رباعی بیش از همه جلوه و نمود یافت؛ نکته چهارم این است که سایت‌های شناخته شده و فعال در این ایام متشکل از صدها گروه ادبی فعالیت خود را در قالب تولید متن، شعر و سایر آثار ادبی آغاز کردند.
سنگری تصریح کرد: جالب برایم این است که برخی از این کانال های فعال اختصاص به نوجوانان داشت و این نسل فعال وارد این عرصه شد؛ اتفاق دیگر این بود که استان های مختلف کشور کانال ها و گروه هایی را در فضای مجازی تشکیل دادند و روزانه به تولیدات ادبی پرداختند از جمله استان‌های تهران، خوزستان و ایلام که از استان‌های فعال در این عرصه بودند و نویسندگان و شاعران گاه تحلیل و گاه اشعار و گاهی متون ادبی را ارایه می کردند که همه رنگ و بویی از رجز داشت و کاملا احساس می‌شد که در صحنه نبرد و جنگ هستیم؛ البته در میان این آثار دو عنصر شاخص‌تر بود؛ یکی حماسه و دیگری طنز؛ ضرب‌آهنگ حماسی در سروده‌ها وجود داشت که تحقیر و استهزای دشمن و در مقابل ستودن و سرودن برای رزمندگان و شهدا بود؛ واقعیت آن است که ما شهیدان و فرماندهانی را از دست دادیم که اگر در این موقعیت نبود برگزاری مراسم برای هریک از آنها می توانست همان اتفاقی که برای شهید حاج قاسم سلیمانی رقم خورد را ایجاد کند؛ شهید سپهبد حسین سلامی، شهید سپهبد باقری، شهید غلامعلی رشید و شهید حاجی زاده و شهدای هسته‌ای که مراسم بزرگداشت برای هرکدام از آنان می توانست بازتاب وسیعی در جامعه داشته باشد اما مجال نشد که ادای دین نسبت به این بزرگواران شود.
مبدیر گروه ادبیات اندیشه پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی ادامه داد: در ادبیات نهضت نوین ادبی یا ادبیات دفاع مقدس ۲ اتفاقی افتاد که البته تازگی ندارد اما قابل بررسی است چراکه در سه دهه اخیر حضور نویسندگان و شاعران زن بسیار شاخص و برجسته است؛ در این مدت اخیر نیز زنان شاعر ما اگر نگوییم بیشتر اما هم تراز و هم شانه با مردان با زبان حماسی و با بهره گیری از بافتارها و ساختارهای حماسی سروده‌های خود را عرضه کردند خصوصا بعد از رویداد بزرگی که بانو «سحر امامی» رقم زد و با بیان حماسی خود درست در لحظه‌ای که ساختمان شیشه ای هدف قرار گرفته بود آنچنان استوار رجز خواند؛ بانوان شاعر ما این صحنه را به خوبی در سروده‌های خود توصیف کردند و شاید باورکردنی نباشد اما اگر مجموعه اشعاری که برای سحر امامی سروده شده است جمع شود دفتر شعر خواهد شد.
وی افزود: نکته دیگر این است که علاوه بر شاعران و نویسندگان، مردم هم به میدان آمدند و خلق آثار ادبی کردند، چهره هایی که ناشناخته هستد و نخستین‌بار است که با نام و آثار آنها مواجه می‌شویم اما گاهی کارهای بسیار درخشانی را عرضه کردند، برخی از آنها را شاید چند بار نامشان را شنیده باشیم اما تعدادی از آنها نخستین بار بود که نامشان شنیده بود اما متن‌های زیبا و اندیشه‌ورزانه و ادیبانه‌ای را از آنها مشاهده کردیم که تلفیق میان این دو برای افرادی که تاکنون نامشان در این عرصه شناخته شده نبود سبب می‌شود که از این به بعد نامور شوند و پاداش خود را از بارگاه الهی دریافت کنند؛ بنابراین در مدت اخیر عرضه آثار ادبی از سوی مردم را نیز شاهد بودیم.
سنگری گفت: نکته دیگر در این آثار تلفیق دین و ملیت در متن‌های حماسی و سروده‌ها است که بسیار بارز و شاخص بود؛ وجه ملی و وطنی در سروده‌ها نماد چشم‌نوازتری دارد، اگر قرار باشد مقایسه با ادبیات دفاع مقدس یک (هشت سال دفاع مقدس) داشته باشیم در آنجا نمود دینی فراتر از نمود ملی بود البته هر دو در کنار هم بودند اما در این دوره احساس می‌کنیم که وجه ملی و وطنی نمود ببیشتر و چشم‌نوازتری در آثار داشته است؛ میزان سروده‌ها در هفته اول دفاع مقدس ۲ یا در نهضت نوین ادبی یا همین جهاد تببین در ادبیات به ویژه در شعر متبلور بود و در بررسی که داشتم تنها در چهال کانال ۱۵۰۰ قطعه شعر را مشاهده کردم؛ به جرات سروده های هفته نخست جنگ تحمیلی ۲ یا نهصت نوین ادبی چیزی حداقل به ۱۰ دفتر شعر می رسد، آن هم فقط در کانال و شبکه گروه شاعران و شعر آیینی که تا روز یازدهم به بیش از ۳۳۰ غزل رسیده بود و رباعی که بی‌شمار سروده شده بود؛ ویژگی دیگر تحلیل همزمان با تولید ادبی بود که از اتفاقات بسیار مبارک بود، ما می دانیم که تحلیل ادبی باید با فاصله زمانی صورت بگیرد یعنی به تولید انبوه برسیم و شروع به تحلیل کردن کنیم، اما تحلیل در این شرایط همزمان اتفاق افتاد.
وی با اشاره به حال و هوا و ویژگی اشعار سروده شده در این ایام اظهار کرد: از جمله خصوصیات بارز این اشعار محاکمه جهانی است یعنی در این اشعار سران قدرت‌های بیست‌گانه جهان را به سبب سکوت‌شان در یکی از ویژگی هایی که در این سروده ها می بینیم محاکمه جهانی است یعنی شاعران سران قدرت های بیست گانه جهان را به سبب سکوت تلخ و ناجوانمردانه‌شان نقد کرده و از همراهی آنها با تجاوز و سلطه و جنایت و خیانت هم پرده‌برداری کردند، در ادامه بخش‌هایی از یکی از ابیات سروده شده را به عنوان نمونه از میان صدها شعر سروده شده ارایه خواهم کرد که شاعر آن دکتر «محمد مرادی» است که سران بیست‌گانه جهان را که به هنگام تصمیم‌گیری دور میز جمع شدند در شعر خود توصیف کرده است:
این گرد لاجورد زمین نیست جنگل است
سلطان باغ وحش جهان کیست جنگل است
این بیست کشوری که رئیسان عالمند
بهتر اگر نگاه کنیم بیست جنگل است…
مدیر گروه ادبیات اندیشه پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی گفت: ویژگی دیگر در سروده ها ستایش مقاومت و مجاهدت مردم است، در این روزها حماسه مقاومت، شجاعت و همدلی و همیاری مردم را دیدیم، تداعی هشت سال دفاع مقدس را شاهد بودیم؛ به یاد می آورم که در آن ایام در جریان تشییع یکی از شهدا مادر آن شهید فرزند دیگرش را دید که از جبهه برگشته تا در مراسم تشییع برادرش شرکت کند؛ مادرش وقتی متوجه شد به او گفت: اینجا چه کار می کنی؟ اگر قرار است که با برادرت باشی به جبهه برو و فرزندش را به جبهه برگرداند؛ در این ایام نیز در همدان وقتی خبر شهادت یکی از هموطنان را دادند آن فرد که نانوا بود با استقامت و طمانینه به کارش در نانوایی ادامه داد و گفت: برادرم به آرزویش پیوست و من نیز دارم وظیفه‌ام را انجام می‌دهم.
وی تصریح کرد: این ویژگی‌ها و آرامش روحی و شجاعت مثال زدنی مردم و رزمندگان در قلم نویسندگان و شاعران ما تجلی یافت به ویژه سروده‌های بسیار و تابلوهای نقاشی برای سحر امامی خلق شد که آنگونه استوار و شجاعانه در حالی که ساختمان مورد حمله قرار گرفته بود رجز می خواند و با سرانگشت خود تکبیرگویان خشم خود را به دشمن نشان می داد. در این رابطه سروده‌های بسیاری داشته‌ایم؛ از سوی دیگر از ویژگی‌هایی که طی این ۱۱ روز می‌بینیم گره زدن حوادث به تاریخ اسلام است که در این میان دو حادثه برجسته شد؛ یکی خیبر که معلوم است در تقابل و رویارویی صهیونیست‌ها هستیم و روزی که آنها ضربه شصت امیرالمومنین را چشیده بودند و مساله دوم عاشورا؛ امام (ره) دقیق و حکیمانه فرمود: هرچه داریم از محرم و صفر است؛ در واقع عاشورا و نهضت اباعبدالله تزریق خون در رگ استقامت مردم بود و موجب به شکل گیری و خلق ادبیاتی بود که شاهد آن بودیم. برای مثال به یک مورد اشاره می کنم که در آن پیوند امیرالمومنین (ع) و نام مبارک رهبر انقلاب و جریان های اخیر مورد توجه قرار گرفته است:
روایتی است مستند عبارتی است معتبر
ز در درآ و گوش کن پر است خیبر از خبر
زدی ضربتی ولی به یک اشاره علی
رسیده بی معطلی جواب های مستمر
سنگری افزود: ویژگی دیگری که در این سروده‌ها شاهد هستیم جهاد تبیبن است، روشنگری و نشان دادن راه از کژ راهه و دروغ از حقیقت و حق از باطل که در این سروده‌ها چشم نواز است؛ این مرزبندی‌ها بسیار دقیق توسط شاعران ارایه شده و برای مثال تقابل بین تحریف و تبیین در یکی از سروده ها قابل توجه است که در ادامه به برخی ابیات سروده شده در این شعر اشاره می کمن:
تحریف گفت: راه خدا راه کدخداست
تبیین جواب داد که راه خدا جداست
تحریف گفت از حرکت ایستاده‌ای
تبیین جواب داد که نزدیک قله هاست
تحریف گفت غیرت و ایثار تا به کی
تبیین جواب داد که این راه پر بلاست
آن گفت ایستادگی و صبر زحمت است
این گفت ایستادگی و صبر کیمیا است
مدیر گروه ادبیات اندیشه پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی ادامه داد: از محورهای اساسی شعرای روزگار ما وطن‌ستایی و مردم وطن را سرودن بوده است، گذشته تاریخی این سرزمین را مطرح کردن با تلفیقی از اسطوره‌ها و اسوه‌ها؛ بنابراین اسطوره های کهن و اسوه‌هایمان نظیر امیرالمومنین و اباعبدالله در این اشعار مطرح شده و در کنار هم آمدند که بسیار قابل توجه است، اما نکته اینجاست که روزگاری در هشت سال دفاع مقدس مقابل ۳۴ کشور ایستادیم و پیروز شدیم و اینجا و امروز نیز پیروزی قطعی است.
