به گزارش اداره روابط عمومی و اطلاع‌رسانی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، در راستای مصاحبه با مدیران گروه‌های علمی پژوهشگاه، اینبار به سراغ گروه فرهنگ‌پژوهی پژوهشکده فرهنگ و مطالعات اجتماعی رفتیم. علی رمضانی مدیر گروه فرهنگ‌پژوهی پژوهشکده فرهنگ و مطالعات اجتماعی پژوهشگاه، پیشینه، فعالیت‌ها و دستاوردهای این گروه علمی را به شرحی که در ادامه می‌آید تبیین کرده است.
به اختصار از تاریخچه‌ی گروه فرهنگ‌پژوهی بفرمایید؟
از آنجا که پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی تلاش داشته به سمت تکمیل خلاءهایی در جامعه علمی برود که تا کنون کسی آن را تکفل نکرده است، به موضوع فرهنگ‌پژوهي توجه داشته و گروه علمی آن را در سال ۱۳۸۷ ذیل پژوهشكده فرهنگ و مطالعات اجتماعي تاسیس کرده است. می‌توان گفت اولین گروه سامان‌یافته با موضوع فرهنگ‌پژوهی در سطح نهادهای علمی کشور در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی شکل گرفته است و اکنون که این مصاحبه انجام می‌شود یک‌دهه از فعالیت آن می‌گذرد.
این تأسیس در حالی صورت گرفته که اهل فن به خوبی می‌دانند فعالیت در حوزه‌هایی که در فضای عمومی علم یا در داخل کشور بی‌پیشینه هستند سختی‌های فراوانی دارد. این کار وقتی سخت‌تر می‌شود که مطابق رویه‌ی کلی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی قرار باشد منابع علمی «تولید» شود و نه اینکه منابع ترجمه‌ای یا گرته‌برداری از منابع غربی و … باشد.
تشکیل این گروه علمی برای رسیدن به اهداف ده‌گانه زیر بوده است:
- مطالعه و تحقيق در زمينه مباني، ماهيت و کارکردهاي فرهنگ، عوامل و قواعد تکون و تطور آن، مؤلفه‌هاي فرهنگ، و نيز نظريه‌پردازي و نوآوري علمي در اين زمينه‌ها با بهره‌گيري از منابع و مدارک ديني.
- بررسي نسبت و مناسبات فرهنگ با مقولاتي همچون دين، انديشه، تمدن، فناوري، تاريخ، هنر، علم، تمدن، اخلاق، سياست، قدرت، ارزشها و…
- بازپژوهي و مطالعه انتقادي و نيز ارائه روزآمد ميراث علمي ايراني و اسلامي درباره فرهنگ و مباحث و موضوعات مرتبط بدان.
- اجراي مطالعات بين‌رشته‌اي فرهنگي.
- بررسي مباني، مولفه‌ها و نمادهاي فرهنگ ملي و فرهنگ اسلامي، و بررسي نقاط ضعف و قوت فرهنگ کنوني ايران و نيز راه‌ها و روش‌هاي تصحيح، تعميق و تقويت آن.
- مطالعه مقايسه‌اي و نقد نظرات معارض در قلمرو فرهنگ‌پژوهي و پاسخ‌گويي به شبهات القايي در زمينة فرهنگ ديني و وجه فرهنگي اسلام.
- زمينه‌سازي براي تقويت و توسعه فرهنگ ايراني ـ اسلامي درجهت تحقق چشم‌انداز بيست ساله نظام.
- مطالعه وجه فرهنگي جهاني شدن و فراهم نمودن امکان مواجهه فعال و عالمانه با تهاجم فرهنگي غرب.
- زمينه‌سازي براي ارتقاء سطح کيفي برنامه‌ريزي و مديريت فرهنگي و مطالعات مهندسي فرهنگي در کشور.
- فراهم‌شدن فرصت شناخت و تحليل روشمند مسائل و آسيب‌هاي فرهنگي و همچنين شناسايي جريان‌هاي فرهنگي داخل و خارج کشور.
طبیعتا یک گروه علمی برای رسیدن به اهداف خود باید از ظرفیت اعضای هیات علمی و محققان بیرونی استفاده کند. گروه فرهنگ‌پژوهی هم در این مدت با جذب اعضای هیأت علمی، تشکیل شورای علمی، پیگیری ایجاد دو حلقة «مطالعات تهاجم فرهنگی» و «فلسفه فرهنگ»، همچنین با تعریف طرح‌های تحقیقاتی متعدد تلاش کرده بخشی از اهداف را محقق کند. از دو حلقه‌ی مذکور حلقه‌ی «فلسفه فرهنگ» همچنان فعال است و تاکنون بیش از شصت جلسه تشکیل شده است.
چه آثاری تاکنون از گروه فرهنگ‌پژوهی به چاپ رسیده و چه تحقیقاتی به اتمام رسیده و به چاپ خواهد رسید؟
در طول این ده سال که از عمر گروه می‌گذرد ده عنوان تحقیق در گروه فرهنگ‌پژوهی به اتمام رسیده است که ۶ عنوان آن با عناوین «نظام علمی – آموزشی پرورش مآل» از آیت‌ا… علی‌اکبر رشاد؛ «فرهنگ معیار از منظر قرآن کریم»، «فرهنگ ناب اسلامی» و «منشور فرهنگی انقلاب اسلامی» هر سه از حجت‌الاسلام والمسلمین علی ذوعلم عضو هیأت علمی گروه؛ «نظریه فرهنگی استاد مطهری» از آقای مهدی جمشیدی عضو هیأت علمی گروه و «فرهنگ در سیره و کلام امیرالمومنین (ع)» از دکتر محمدباقر بابائی منتشر شده است.
چهار عنوان نیز مراحل پایانی پیش از چاپ را طی می‌کند و ان‌شاالله به‌زودی منتشر و عرضه خواهد شد. این عناوین عبارتند از: «تأملي در نقش ابزارهاي تجزيه و تحليل در شكل‌گيري جبهه‌هاي فرهنگي سياسي متفاوت و معارض با يكديگر» از دکتر محمود مهام، «مقدمه‌ای بر علوم اجتماعی اسلامی» و «درآمدی بر اندیشه فرهنگی آیت‌ا… خامنه‌ای» از آقای مهدی جمشیدی و «چیستی گفتمان مجدد و تاثیر آن بر مرحله مساله‌شناسی خط‌مشی‌گذاری فرهنگی» از آقای دکتر فرشاد مهدی‌پور عضو هیأت علمی گروه.
اگر بخواهیم یک نقطه‌ی مشترک و پر رنگ در عمده‌ی آثار منتشره و در حال انتشار گروه بیابیم، این است که اولویت دهه‌ی اول گروه حرکت در جهت تولید مبانی بوده است.
در حال حاضر چه تحقیقاتی در گروه در دست اجراست؟
هم اکنون ده عنوان تحقیق در گروه در دست اجراست. عناوین این تحقیقات عبارتند از: «فلسفه فرهنگ»، «تحليل كنش فرهنگي استاد مطهري(ره)»، «سیاستگذاری فرهنگی فضای مجازی»، «آینده‌نگری قدرت نرم در جمهوری اسلامی ايران» «ناتوی فرهنگی»، «فرهنگ اشرافي‌گري؛ ريشه‌ها و راهكارها»، «سبك زندگي فاطمي(س)»، «بررسی تطبیقی فرایند سیاستگذاری فرهنگی جمهوری اسلامی ایران با مطلوب انقلاب اسلامی»، «آسیب‌ها و چالش‌های رابطه فرهنگ و سیاست در جمهوری اسلامی ایران» و «تکالیف فرهنگی دولت اسلامی»
چه نشست یا همایش‌هایی برای برگزاری توسط گروه تدارک دیده شده است؟
همایش ملی «فلسفه فرهنگ» از برنامه‌هایی است که انشاءالله در سال ۱۳۹۸ توسط گروه فرهنگ‌پژوهی برگزار می‌شود و از همین امسال مقدمات و پیش‌نشست‌های آن آغاز خواهد شد. کرسی‌های علمی و نشست‌های متعددی هم در برنامه سال ۱۳۹۷ گروه پیش‌بینی شده است که مرتبط با تحقیقات انجام شده و در جریان یا مسائل روز حوزه فرهنگ‌پژوهی می‌باشد. البته یک سلسله‌نشست‌های ویژه هم با عنوان «ارزیابی سیاستگذاری فرهنگی در ایران معاصر» نیز طراحی شده است که انشاءالله برگزار خواهد شد. در ادامه‌ی بحث و بررسی پیرامون آثار منتشره‌ی حوزه‌ی موضوعی فلسفه فرهنگ هم جدیدترین و مهم‌ترین کتب و مقالات منتشره که مرتبط با موضوعات کاری گروه هستند مورد نقد و بررسی قرار خواهد گرفت.
چه راهکاری برای نفوذ بیشتر آثار گروه مربوطه در بین مخاطبین خود، اندیشیده‌اید؟
ترویج یافته‌هایی که در تحقیقات تعریف شده به دست آمده است از مسیر نشست‌ها و کارگاه‌ها و همچنین انتخاب مسائل کاربردی حوزه‌ی فرهنگ‌پژوهی در تحقیقاتی که در آینده تعریف می‌شود از راهکارهای اتخاذ شده برای رسیدن آثار گروه به دست مخاطبان اصلی است. البته دعوت از اساتید و صاحب‌نظران به شورای علمی گروه و تعامل علمی با مجامع علمی متناظر نیز به عنوان گام تکمیل‌کنندة فعالیت‌ها در دستور کار است.
در پایان اگر صحبتی با مخاطبان و علاقمندان به حوزه فرهنگ‌پژوهی دارید بفرمائید.
فرهنگ و مباحث پیرامون آن مبنای بسیاری از اقدامات اساسی یک تمدن، نظام فکری و نظام سیاسی است و پژوهش در آن از کارهای زیربنایی است که اثرات خود را در عرصه‌های مختلف و به تدریج نمایان می‌کند. در پژوهشگاه قرار بر کارِ تأسیسی در این حوزه بوده است و این کار به منجر به تولید یک دانش، تأسیس یک رشته‌ی علمی و انباشت ادبیات علمی است. این فرایند زمان‌بر است و باید گفت گروه فرهنگ‌پژوهی پژوهشگاه هم‌اکنون در ابتدای راه است.
