تبیین اهداف و برنامه های گروه عرفان و معنویت پژوهشگاه

به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، هفته پژوهش آوردگاه خوبی برای بررسی کارنامه ارزشمند گروه‌‌های علمی پژوهشگاه است. اینکه کجا بوده‌ایم کجا هستیم و به کجا می‌رویم… در راستای سلسله گفتگوهای علمی با مدیران گروه‌های پژوهشکده‌های پژوهشگاه، سراغ حجت الاسلام دکتر علی فضلی مدیر گروه عرفان و معنویت پژوهشگاه رفتیم. در این بخش نظر شما را به گفتگو با ایشان جلب می‌نمائیم:

اولویت‌ها و فعالیت­‌های گروه عرفان در سال ۱۴۰۳ چه بود و تا به الان چه حدی محقق شد؟

خط و مشی گروه عرفان و معنویت ترکیب و تلفیق دو رویکرد بنیادی و انضمامی است. از یک سو با ورود در تولید دانش عرفان اهل بیتی در دو ساحت عرفان عملی و عرفان نظری و در تولید فلسفۀ عرفان به ویژه فلسفۀ علم سلوک به تامین اهداف رویکرد بنیادی خود پرداخته و آثاری بس ارزشمند و گراسنگ تقدیم به  ارباب تحقیق کرده و خواهد کرد. از دیگر سو در صدد انعکاس امتداد عرفان اسلامی در سطح نیازهای جامعه مخاطب است و به تولید آثاری چون عرفان اجتماعی، سلامت معنوی، معنویت در عرصۀ مقاومت، نسبت عرفان با سلامت معنوی، با فرهنگ، با ادبیات کودک پرداخته و به ارباب تحقیق تقدیم کرده و خواهد کرد.

البته گروه برای اساس این خط و مشی در مرتبۀ تولید آثار متوقف نشده، دو همایش و چندین و چند کرسی و نشست برگزار کرده و علوم تولیدی و آثار انضمامی را به صحنۀ گفتمان رسانده و پیامد­های مثبتی به جامعه هدف منتقل ساخته. ما بر اساس همین خط و مشی به سال ۱۴۰۳ وارد شدیم و سیاست‌­های بنیادی و انضمامی یاد شده را به تصویر کشاندیم. البته همۀ این موفقیت­ها به مدد الهی و لطف ولوی و همت و تلاش اعضای محترم گروه عرفان  و با همکاری بی‌دریغ کارشناس محترم گروه آقای محمدمهدی روحانی‌نژاد و با پیگیری مجدانه ریاست محترم پژهشکده حکمت و دین پژوهی و تحت مدیریت عالی ریاست محترم پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی بوده و هست.

با توجه به این خط و مشی گروه در سال ۱۴۰۳ سه امر را پیگیری نمود:

الف) در راستای راه ­اندازی رشته سلامت معنوی در حوزۀ علمیه به بررسی و تصویب سرفصل‌­های دروس سلامت معنوی پرداخته و می‌­پردازد که به رویکرد انضمامی گروه بر می­گردد.

ب) توجه ویژه به موضوع عرفان و کودک و برگزاری سلسله نشست هم اندیشی و غیر هم اندیشی دربارۀ بازتاب عرفان و معنویت در ادبیات عرفان پرداخته و در پی ادامه آن است که به رویکرد انضمامی گروه برمی‌­گردد.

ج) گروه در مسیر تولید معاجم سلامت معنوی از کتاب و سنت اقدام به نگارش دو تحقیق؛ یکی معجم سلامت معنوی قرآن مجید و دیگری معجم سلامت معنوی نهج البلاغه کرده است که به رویکرد انضمامی گروه برمی­گردد. این تولید تحت اشراف ریاست محترم پژوهشگاه آیت الله رشاد صورت می­گیرد.

د) دو اثر در راستای تولید عرفان نظری و عملی اهل بیتی در مسیر تحقیق قرار گرفته و به مدد الهی به پایان می‌­رسد که به رویکرد بنیادی گروه برمی­گردد.

ه) به دنبال تولید فلسفۀ عرفان و به ویژه علم سلوک دو مسألۀ زبان عرفان و نسبت علم سلوک با امور همگن مانند فرهنگ در مدار تحقیق قرار گرفته و به لطف الهی به پایان می­رسد که این تولید به رویکرد بنیادی گروه برمی­گردد.

از تحقیقات جاری در گروه و آثاری که به مرحله چاپ و انتشار رسیده اند، برایمان بگوئید؟

الف) کتب منتشره و زیر چاپ

ب) تحقیقات جاری در دست اقدام

چند رخداد مهم پژوهشی اعم از نشست، کرسی و غیره برای برگزاری در سال ۱۴۰۳ تا به حال انجام شده است؟

موارد متعددی در این خصوص اقدام شده که به برخی از مهمترین­شان اشاره می­‌کنیم:

1. نشست عرفان اهل‌بیتی در ادعیه رجبیه و شعبانیه، با حضور اندیشمندانی از کشور گینه؛
2. هم‌اندیشی ماهیت و مصادیق عرفان اهل بیتی، با حضور محققان عرفان و تصوف ایران و تونس؛
3. هم اندیشی بازتاب عرفان و معنویت در ادبیات کودکان و متعاقبا جلسات کرسی ترویجی در این موضوع
4. کارگاه پژوهشی «تبیین و تحلیل عوالم وجود؛ با محوریت عالم مثال و عالم عقل» که با مشارکت گروه و انجمن کلام اسلامی برگزار شده است.
5. کرسی ترویجی تاریخ فلسفۀ علم سلوک که با مشارکت انجمن فلسفۀ حوزۀ علمیه قم برگزار شد؛
6. کرسی نقد کتاب سه جلدی ابرشهر که رمانی در حوزۀ تاریخ عرفان اسلامی است و با مشارکت پژوهشکده امام خمینی(ره) انجام گرفته است.
7. نشست دربارۀ سید مقاومت، سید حسن نصرالله که با مشارکت گروه‌ فلسفه و پژوهشکده اخلاق و معنویت برگزار خواهد شد.

آیا حوزه‌های تمحض تعریف شده در گروه، اخیراً به روز رسانی شده و یا متناسب با نیاز جامعه هدف تغییر کرده‌اند؟

با نگاه به برنامه روز آمد پژوهشگاه مبنی بر توجه به رویکرد انضمامی به علوم اسلامی، گروه عرفان نیز در کنار تمحض بنیادی اعضای محترم به تمحض انضمامی آنان نیز توجه نشان داده که متناسب با نیاز روز جامعه می‌­باشند که عبارتند از: تمحض سلامت معنوی، عرفان سیاسی و عرفان اجتماعی.

همانطور که اطلاع دارید، سی و یکمین بهار فعالیت پژوهشگاه را پشت سر گذاشتیم، عملکرد پژوهشگاه و جایگاه آن در تولید علم را چگونه می‌بینید؟

از مهمترین اقدامات ماندگار برای یک کشور آن هم با تمدن دیرین چون ایران بازسازی و روزآمدی و پیشروی در عرصۀ فرهنگ علمی و اجتماعی است که به مهندسی فرهنگی می­انجامد و این از مهمترین منویات رهبر معظم انقلاب است که به عنوان نقشه راه پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی طرح و بحث شده است. اقدام و انجام چنین امر مهمی به عناصر متعددی بستگی دارد که از آن جمله زمینه­‌سازی و تولید علوم انسانی – اسلامی، تولید و گسترش فلسفۀ مضاف و ایجاد رویکرد انضمامی در کنار رویکرد بنیادی در بین شاخه­‌های علوم اسلامی است و این سه امر به گونۀ برجسته و پرفروغ در پژوهشگاه پی گرفته شده و آثاری گرانسنگ و ارزشمندی به یادگار گذاشته و خواهد گذاشت. در این راستا، گروه عرفان و معنویت درخشش چشمگیر دارد. زیرا در راستای تولید فلسفۀ مضاف، چندین اثر دربارۀ فلسفۀ عرفان تولید کرده و در رویکری انضمامی به بحث سلامت معنوی توجه ویژه نشان داده و در مسیر تولید آن قرار گرفته؛ هم چنان که به عرفان اجتماعی پرداخته و آن را تولید کرده است.

در انتها، مهمترین دغدغه شما به عنوان مدیر گروه عرفان و معنویت در سال ۱۴۰۳ چیست؟

چنان که پیشتر گفته شد، بنده سه دغدغۀ کلیدی و مؤثر دارم؛

یکی تولید روش استنباط عرفانی از کتاب و سنت در مسیر تولید عرفان اهل بیتی که به فهم عرفانی و تجربۀ معنوی همراه با انباشت سرمایۀ علمی در دو دانش عرفان نظری و عرفان عملی نیاز مبرم دارد.

دیگری تولید دقیق و کارآمد سلامت معنوی با تمامی اضلاع آن بر پایۀ کتاب و سنت با رویکرد عرفانی آن هم به روش اجتهاد عام که زمینه­ای ارزشمند برای تولید دانش سلامت معنوی و عرضۀ آن به دانشگاه­های علوم پزشکی و ارتقای سطح نگاه معنوی دانشجویان این رشته­ها فراهم گردد.

سومی جریان سازی جهت ورود نگاه عرفانی و معنوی به حوزۀ ادبیات کودک که به فرمودۀ امام خمینی رحمت الله علیه: «به دبستان برسید که دانشگاه دیر است». وقتی در اوان کودکی ذهن و دل فرزندان این مرز و بوم با مضامین عرفانی و معنوی آن هم با زبان کودکانه آشنا و انیس گردد، بذر افشانی فطری و قلبی صورت می­گیرد که اندک اندک رشد کرده و در سنین جوانی در وقت ورود جدی به جامعه برداشت می­شود و فرداها به معضلات اجتماعی و فرهنگی که امروزه دامن­گیر جامعه اسلامی شده، مبتلا نمی­شوند.

چهارمی تولید دانش عرفان عملی روزآمد و جذاب جهت زمینه سازی ایجاد سبک زندگی معنوی در جامعۀ اسلامی که به مواجه ایجابی با معنویت­های نوپدید نیز می­انجامد.