به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، حجت الاسلام دکتر غلامرضا پیوندی، مدیر گروه فقه و حقوق پژوهشکده نظام های اسلامی پژوهشگاه در گفت وگو با شفقنا به حقوق افراد در یک جامعه اشاره کرد و گفت: علمای علم اخلاق بابی را در توجه به حقوق یکدیگر باز کرده اند که انسانهایی در جامعه‌ای زندگی می کنند حقوقی نسبت به یکدیگر دارند که همه ساحات زندگی او را در بر می‌گیرد. پائینترین مرتبه ادای حق از مال این است که او را به منزله خادمی بدانی که اگر برای رفع حاجتش می کوشی باید تلاش کنی او را به حاجتی که دارد برسانی و مرتبه دوم این حقوق آن است که او را در مال خود شریک بدانی و از کمک به او مضایقه نکنی. مرتبه بالاتر این است که او را بر خودت مقدم بداری و نیازهای او را بر خواسته های خودت ترجیح دهی و این مصداق آیه ۹ سوره حشر است. آنجا خداوند متعال فرمود: « … وَ يُؤْثِرُونَ عَلَىٰ أَنْفُسِهِمْ وَلَوْ كَانَ بِهِمْ خَصَاصَةٌ ؛ و آنان را بر خود ترجیح می دهند، گرچه خودشان را نیاز شدیدی [به مال و متاع] باشد.»
وی ادامه داد: نکته دوم در حقوق برادران ایمانی، یاری کردن یکدیگر با جان و مال و آبرو قبل از ابراز نیاز است. امام صادق (ع) در روایتی فرمود: «من در برآوردن حوائج دشمنانم با شتاب اقدام می کنم که مبادا اگر دیر اقدام کنم از من بی نیاز شوند».
مدیر گروه فقه و حقوق پژوهشکده نظام های اسلامی پژوهشگاه گفت: مسئله مهم دیگر، حق بر زبان است. حق زبانی نسبت به برادران ایمانی و همنوعان در جامعه. این حق دو حالت دارد: یک حالت «سکوت» و «پرهیز از جدل کردن» است. افشای اسرار و طعنه زدن از این موارد است. جنبه دوم این است که لازم است حرف بزنی. یکی از مهمترین حقوق زبانی، ابراز دوستی و محبت به طرق مختلف است.
دکتر پیوندی ابراز کرد: مسئله مهم دیگر، بخشیدن لغزش‌ها و اشتباهات دیگران جزء حقوق افراد است. این بخشش باعث آرامش انسان می شود و این می تواند در آرامش روانی خانواده و جامعه موثر باشد. در همین رابطه پیامبر اکرم می فرماید: «اگر برادر مومن از شما عذرخواهی کرد اما شما عذرش را نپذیرید گناهتان به اندازه گناه باجگیران است».
وی در بخش دیگر سخنان خود گفت: اگر انسان با دیگران ارتباط دارد، در زمان حیات به فکر او باشد و برای او دعا کند و اگر از دنیا رفته برای او طلب خیر کند. دعای پشت سر مومن سبب استجابت دعا می شود. امام باقر (ع) در تفسیر آیه ۲۶ سوره شوری (وَيَسْتَجِيبُ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَيَزِيدُهُمْ مِنْ فَضْلِهِ) می فرماید: «منظور مومنی است که پشت سر برادر مومن خود دعا می کند و خدا می گوید مثل آن چیزی که برای برادرت خواستی به تو می دهم».
مدیر گروه فقه و حقوق پژوهشکده نظام های اسلامی پژوهشگاه گفت: وفا و اخلاص و دوست داشتن از دیگر موارد حقوق نسبت به یکدیگر است. در روابط اجتماعی انسان از تکلفات دوری کند و سبکبال باشد. امام علی (ع) فرمود: «بدترین دوستان کسی است که برای تو تکلف کند و تو را وادار به نیرنگ و خدعه کند و ناچارت کند که از او عذر بخواهی».
وی بیان کرد: مسلمانی و ایمان نشانه ای دارد و آن این است که با کردار و رفتار خود دیگران را آزار ندهد. در روایتی آمده است: «پیامبر به یارانش فرمود: آیا می دانید مسلمان کیست؟ یاران گفتند: خدا و رسولش بهتر می دانند. حضرت فرمود: مسلمان کسی است که مسلمانان از دست و زبان او در امان باشند. سپس یاران عرض کردند: مومن کیست؟ حضرت فرمود: مومن کسی است که مومنین دیگر او را امین بر جان و مال خود بدانند. یاران عرض کردند: مهاجر کیست؟ فرمود: کسی که از بدی‌ها هجرت کند و به خوبی‌ها روی آورد».
مدیر گروه فقه و حقوق پژوهشکده نظام های اسلامی پژوهشگاه افزود: در دین ما خداوند یک اصلی را به پیامبر فرمود که بسیار در زندگی اجتماعی مهم است؛ خداوند به پیامبرش می فرماید: « خُذِ الْعَفْوَ وَأْمُرْ بِالْعُرْفِ وَأَعْرِضْ عَنِ الْجَاهِلِينَ». خداوند به پیامبر (ص) می فرماید: طریقه عفو و بخشش را در پیش بگیر، همواره به نیکی ها فرمان بده، و از انسان های نادان اعراض کن. علامه طباطبایی این آیه را مهمترین و اساسی‌ترین آیه قرآن می داند. لذا پیامبر اکرم (ص) در زندگی خود و ائمه معصومین (ع) هم در سیره خود این اصل را مورد توجه قرار می دادند.
وی گفت: اصل دوم که شاید اصل جهانی باشد و قاعده طلایی در دین ما به شمار می رود این است که «هرچه بر خود می پسندی بر دیگران هم بپسند و آنچه بر خود نمی پسندی بر دیگران هم مپسند».
اگر دوست داری هنگام استراحت کسی آرامش تو را برهم نزند، تو هم آرامش دیگری را برهم نزن. اگر دوست داری دیگران خودروی خود را جای مناسب پارک کنند که تو برای خارج کردن ماشین خود از پارک به سختی نیفتی، تو هم متقابلا در پارک ماشین خود این را مدنظر قرار بده.
