ابوطالب از شخصيت هاى برجسته اسلام است. تاريخ ولادت او را ۳۵ سال پيش از عام الفيل دانسته اند. از زندگى ابوطالب در حيات پدرش عبدالمطلب، دو گزارش تاريخىِ منازعه عبدالمطلب و قيس عيلان، و ماجراى قربانى شدن عبداللَّه در دست است. ابوطالب اندكى پيش از عام الفيل با فاطمه، دختر اسد بن هاشم، ازدواج كرد و از او صاحب چهار پسر و چند دختر شد. او به تجارت اشتغال داشت و به فضل و بزرگى شهره بود. شهامت، سخاوت و دورانديشى از ديگر ويژگى هاى او است. ابوطالب در زمانه خود از خداپرستان و نيكان به شمار مى آمد.
عبدالمطلب پيش از مرگ، سرپرستى نوه خود محمد(ص) را به ابوطالب سپرد. او محمد(ص) را بسيار دوست مى داشت و در مراقبت از او مى كوشيد. بعدها، به يارى ابوطالب، محمد(ص) نيز به تجارت پرداخت و همين سرآغاز ازدواج او با خديجه شد. وقتى محمد(ص) در چهل سالگى به پيامبرى مبعوث شد، ابوطالب بزرگ ترين حامى او بود. نقش ابوطالب در ماجراى «يوم الدار«، حمايت خردمندانه و سرسختانه از پيامبر و سرانجام داستان تبعيد مسلمانان به شعب ابوطالب، از سرفصل هاى درخشان زندگى اين مرد بزرگ به شمار مى آيد.
مرگ ابوطالب در سال دهم بعثت و به فاصله اندكى از مرگ خديجه و نيز پس از ابطال تحريم اقتصادى بنى هاشم اتفاق افتاد. اين سال را در تاريخ اسلام «عام الحزن» ناميده اند. او در بستر مرگ نيز دست از حمايت پيامبر برنداشت. آن حضرت نيز همواره از خدمات ابوطالب سخن مى گفت و مقام او را گرامى مى داشت. از طريق ابوطالب، تنها سه حديث نبوى روايت شده است.
ابوطالب شاعرى بزرگ به شمار مى آمد و در باب وقايع و مراثى و مدايح شعر مى سرود. اشعار او در ادبيات عرب جايگاه ويژه اى دارد و بعدها كسانى نيز ديوان او را گرد آورده اند. موضوع ايمان ابوطالب نيز از مباحث حساس تاريخ اسلام است. اماميه و بيش تر زيديه و گروهى از معتزله برآنند كه ابوطالب اسلام آورده است؛ ولى عامه اهل سنت معتقدند كه نمى توان او را مسلمان ناميد. سخنان و اشعار ابوطالب، تأييد پيامبر و احاديث ائمه، مهم ترين دلايل ايمان او به شمار مى آيند.
