حیدر، به معناى شیر، زید و على، از نام هاى والاى امام(ع)است. معروف ترین نام آن حضرت، همان على است که از نام خداوند مشتق شده است. براى نامگذارى على چند وجه تسمیه آورده اند که برخى از آن ها حاکى از حوادث دوران زندگى آن حضرت است. البته برخى از وجوهى که در این باره گفته اند قابل تأمل است. نکته دیگر این است که به تصریح احادیث اهل بیت(ع)، نام على(ع)در مواقف معراج درخشیده، و دستمایه توسل حضرت آدم(ع)بوده است. همچنین نام على(ع)زینت عرش خدا، نوشته شده بر در بهشت و صداى کوبه آن است.
امام(ع)کنیه هایى نیز دارد. مشهورترین کنیه حضرت، «ابوالحسن»، و محبوب ترین آن ها نزد خود او «ابوتراب» است. کنیه ابوتراب از زهد راستین و خاکسارى آن حضرت در برابر خداوند حکایت مى کند. درباره این کنیه نیز وجوهى گوناگون برشمرده اند. برخى از کنیه هاى حضرت بدین قرارند: ابوالائمه، ابوالحسنین، ابوالحسین، ابوالریحانتین، ابوالسبطین، ابوالشهداء، ابوالقاسم، ابوالعتره، ابومحمد، ابوالنورین.
على(ع) لقب هایى چند دارد. از آن میان، «اسداللَّه» نماد شجاعت آن حضرت است و «امام» عنوان پیشوایى و رهبرى او. برخى از اوصاف آن حضرت، عرصه تجلى امامت الهى اویند. در متون دینى، آن حضرت بدین اوصاف خوانده شده است: امام الامه، امام الاولیاء، امام المتقین، امام المسلمین، امام المؤمنین، امام مَن أَطاعَنى، امام المرحومین، امام البریه، امام البرره، امام الاتقیاء، امام خلق اللَّه، امام القوم، امیرالبرره، امیر النحل. در این میان، «امیرالمؤمنین» از القاب ویژه آن حضرت است که پشتوانه اى قویم از نصوص دارد. بر اساس روایات، این لقب برگزیده خداوند است، و على(ع)در روز الست، نزد عرش الهى، در معراج، و از زبان جبرئیل، امیرالمؤمنین خوانده شده است. پیامبر اکرم(ص) فرمان مى داد تا به على(ع)با این عنوان سلام کنند و خود در مناسبت هاى گوناگون بر این لقب تأکید مى فرمود. این لقب، ویژه على(ع)است و نمى توان به دیگران، حتى معصومان، با این لقب خطاب کرد. اما خلیفه دوم پس از مدتى، عنوان خود را از «خلیفه» به «امیرالمؤمنین» تغییر داد. البته در روایات، کوشش بى ثمر خلیفه اول نیز براى به خود بستن این لقب دیده مى شود. در هر حال، على(ع)لقب هاى دیگرى نیز دارد. برخى از آن ها بدین قرارند: الانزع البطین (جداى از شرک و پر از علم)، خلیفه رسول اللَّه، صاحب و ساقى حوض کوثر، نگهبان کوثر، سیف اللَّه، صدیق اکبر، فاروق امت، قائد الغر المحجلین، وصى، مرتضى.
