روایات امام على(ع)

 روایت از دیدگاه محدثان، کلامى است که با معصوم ارتباطى مستقیم داشته باشد. آن چه از على(ع)روایت شده به روایات نبوى و علوى تقسیم مى شود. على(ع)آگاه ترین کس به سنت نبوى است. از این رو، پیامبر مسلمانان را به او ارجاع داده است. على(ع)نیز مردمان را به عمل به سنت پیامبر تشویق مى کرد، انگیزه فراگیرىِ حدیث و نگاشتن آن را رواج مى داد و خود از کاتبان وحى و سخنان پیامبر بود. همچنین آن حضرت احادیث نبوى را به املاى پیامبر مى نگاشت و از آن ها در خطبه ها و حکمت ها بهره مى برد؛ لذا تاریخ از وجود کتاب هاى حدیث نبوى به خط على(ع)خبر مى دهد. کتاب جامعه، صحیفه على(ع)، کتاب الملاحم یا صحیفه الدوله، کتاب جفر، و مصحف على(ع)از آن جمله اند. روایات این کتب درباره احکام حلال و حرام، وقایع تاریخىِ پس از پیامبر، حقایق ناظر به ایمان و مؤمنان، و تأویل آیات قرآن بوده است. بعدها امامان معصوم(ع)برخى از این احادیث را بازگو کرده اند؛ اما اکنون هیچ یک از این کتاب ها در دست نیست.

 با آن که اهل سنت درباره رفعت مقام روایىِ على(ع)سخنان بسیار گفته اند، در مجامع حدیثى خود، احادیث اندکى از آن حضرت نقل کرده اند. عوامل تاریخى و مخالفت ها و دشمنى ها را علت این امر شمرده اند.

 احادیث علوى نقل شده به سه دوره زمان حیات پیامبر، دوره خلفاى سه گانه و عصر خلافت حضرت تقسیم مى شوند. امام براى ماندگارى و نشر سخنان خویش در میان مردمان، از شیوه هایى مختلف بهره مى جست. ایراد خطابه، حکمت ها و کلمات کوتاه، نامه ها، آموزش حدیث و احتجاج ها، برخى از آن شیوه ها محسوب مى شوند.

 مصحف فاطمه(س) نیز مجموعه مطالبى است که خداوند به واسطه جبرئیل به حضرت زهرا(س) الهام کرده و على(ع)هم آن را به خط خود نگاشته است. این کتاب به بیان مقام پیامبر، آینده نسل فاطمه(س)، علم حوادث، نام پیامبران و اولیا و حاکمان و وصیت فاطمه(س) پرداخته است.

 اصحاب على(ع)از همان آغاز همواره کوشیده اند تا کتاب هایى گرد آمده از سخنان آن حضرت فراهم آورند. مصادر رجالى و تاریخى شیعه از این کتاب ها سخن گفته اند. احادیث على(ع)دایره گسترده اى از موضوعات عقیدتى، تفسیرى، فقهى، اخلاقى، دعایى و فضایل خود و اهل بیت(ع)را در بر مى گیرد. آن حضرت درباره راویان و شیوه نقد رجالى روایات نیز احادیثى دارد. احادیث على(ع)را نُه تن از خاندان او، ۶۶ تن به نقل مصادر سنى، ۱۲۹ تن به نقل منابع شیعى، ۱۵۸ تن از راویان تابعى در مصادر سنى، و ۱۸۰ تن از راویان تابعى در مصادر شیعى نقل کرده اند. امامان معصوم نیز از راویان احادیث آن حضرت به شمار مى آیند.