از هنگامى که سید رضى گردآورى کتاب جاودان نهج البلاغه را به سامان رساند، دانشوران و پژوهندگانْ شروح بسیارى بر آن نگاشته اند. برخى از محققان، شرح موجز سیدفضل اللَّه راوندى، عالم بزرگ سده ششم هجرى، را نخستین شرح نهج البلاغه دانسته اند. این شرح که معطوف به توضیحاتى کوتاه و اغلبْ لغوى است، تا کنون به چاپ نرسیده است.
نخستین شرح جامع نهج البلاغه، کتاب ابن فَنْدُق بیهقى، دانشمند قرن ششم هجرى، است. منهاج البراعه فى شرح نهج البلاغه، نگاشته قطب راوندى، حدائق الحقائق فى فسر دقائق افصح الخلائق، نوشته قطب الدین کیدرى، و التذییل على نهج البلاغه، نوشته حلبى، همه از مکتوبات قرن ششم به شمار مى آیند. شرح اخیر در دست نیست، اما دو شرح پیشین هر یک سه بار به طبع رسیده است. شرح ابن ابى الحدید، عالم معتزلى قرن ششم و هفتم هجرى، تحولى بنیادین در نگارش شروح نهج البلاغه به شمار مى رود. به ظاهر، او نخستین شارح غیرشیعى نهج البلاغه است. بررسى زیبایى هاى ادبى و مطالب تاریخى از ویژگى هاى این شرح است. البته ضعف هایى در این کتاب راه یافته، ولى مطالب آن مهم شمرده مى شود.
مشهورترین شرح نهج البلاغه در سده هفتم قمرى، مصباح السالکین، نوشته ابن میثم بحرانى، است. مهم ترین ویژگى این کتاب، صبغه کلامى و فلسفى آن است. این شرح در استفاده از منابع نقلى شیعى کاستى دارد. شرح علامه حلى و نیز ابن عتایق، شروح نگاشته شده در قرن هشتم هجرى اند. منهج الفصاحه، اثر الهى اردبیلى، شرح عزالدین آملى و تنبیه الغافلین و تذکره العارفین، نوشته ملا فتح اللَّه کاشانى، شروح نهج البلاغه در قرن دهم هجرى به شمار مى آیند. شرح و ترجمه نور محمد، از عالمان اهل سنت، منهاج الولایه فى شرح نهج البلاغه، اثر صوفى تبریزى، انوار الفصاحه و اسرار البراعه، نوشته نظام الدین گیلانى، و شرح محمدصالح روغنى قزوینى، همه در سده یازدهم هجرى نگاشته شده اند. بهجه الحدائق و حدائق الحقائق، شرح محمدباقر نواب لاهیجى، الدره النجفیه فى شرح نهج البلاغه الحیدریه، و منهاج البراعه فى شرح نهج البلاغه، شروح نهج البلاغه در سده هاى دوازدهم و سیزدهم هجرى اند. شرح اخیر، مهم ترین شرح نگاشته شده در قرن سیزدهم هجرى است. بهج الصباغه فى شرح نهج البلاغه، اثر شیخ محمدتقى تسترى، ترجمه و شرح فیض الاسلام، شرح شیخ محمدعبده و ترجمه و تفسیر نهج البلاغه، اثر محمدتقى جعفرى، شروح عالمان معاصر بر نهج البلاغه هستند که ویژگى هاى متفاوتى نیز دارند. عناوین مذکور، تنها برخى از شمارِ بسیارِ شرح هاى نهج البلاغه است.
